وظایف تازه در دنیای الکترونیک

مونا مشهدی‏رجبی: با توسعه دنیای دیجیتال و افزایش رسوخ اینترنت و تکنولوژی‏های وابسته به آن، رنگ و بوی زندگی امروزی تغییر کرده است. امروز اینترنت تمام‏زندگی را تحت تاثیر قرار داده و شیوه انجام کارها را نیز تغییر داده است که برای دنیای مدرن امروز غیرقابل اجتناب است. در دنیای مدرن کمتر کسی با پول نقد به خرید می‏رود و برای پرداخت قبض‏ها به بانک مراجعه می‏کند. در دنیای امروز افراد برای پرداخت اقساط بانکی، انتقال پول به حساب دیگران، خرید کالاهای مورد نیاز و حتی خرید بلیت‏سفرهای هوایی و ریلی، از بانکداری الکترونیک استفاده می‏کنند.این در حالی است که تعداد افرادی که در مورد خطرهای این سیستم اطلاع داشته باشند چندان زیاد نیست و این مسئله مسوولیت بانک مرکزی به عنوان نهاد قانونگذار و ناظر بر عملکرد اقتصادی و مالی کشور را سنگین‏تر کرده است. مطالعات نشان می‏دهد طی یک دهه اخیر شرح وظایف بانک‏های مرکزی در دنیا تغییر کرده و بخش‏هایی از آن به نحوه مقابله با بحران‏های ناشی از فساد و خرابکاری در سیستم بانکداری الکترونیک پرداخته است. بانکداری الکترونیک بخشی از زندگی انسان‏هاست، ولی این روش جدید خطرهای زیادی به همراه دارد. تامین امنیت در نظام بانکداری الکترونیک یکی از دغدغه های بزرگ بانک مرکزی به عنوان مسوول عملکرد سیستم بانکی در کشورهای مختلف است. افزایش سطح نظارت بر عملکرد مالی و افزایش سطح قوانین در سیستم بانکی نیز یکی از راه‏های مقابله با خطرهایی است که این سیستم نوین بانکی به همراه آورده است.

بانکداری الکترونیک چیست؟

در ابتدا باید تعریف درستی از بانکداری الکترونیک ارائه شود. بانکداری الکترونیک به معنای انتقال اتوماتیک محصولات و خدمات بانکی سنتی با کمک کانال‏های ارتباطی الکترونیکی است. بانکداری الکترونیک بخش زیادی از خدمات را در برمی‏گیرد که از جمله آنها می‏توان به بانکداری اینترنتی، تلفن‏بانک، بانکداری از طریق استفاده از تلویزیون‏های هوشمند، موبایل بانک و حتی بانکداری آفلاین اشاره کرد. از طریق بانکداری الکترونیک، افراد بدون مراجعه به ساختمان بانک می‏توانند کارهای بانکی خود را انجام دهند و دیگر هزینه و زمان خود را برای جابجایی فیزیکی هدر نمی‏دهند. معمولا بسیاری از بانک‏ها برای انجام بخشی از امور بانکداری الکترونیک کارمزد دریافت می‏کنند. مثلاً در صورتی که فرد پولی به حساب فرد دیگر از طریق بانکداری الکترونیک واریز کند و یا از عابر بانک متعلق به بانک غیرمرتبط با بانک خودش پول دریافت کند، باید کارمزد بپردازد. البته قرار است در سال ۲۰۱۷ میلادی قوانین تازه در امریکا در این زمینه تهیه شده و کارمزد این بخش لغو شود. بانک مرکزی ایالت ایلینوی آمریکا در این زمینه اعلام کرد، دریافت هزینه از فعالیت‏های الکترونیکی بانک‏ها به این دلیل است که شمار زیادی از بانک‏ها مراجعان خود را از دست داده‏اند و برای تامین هزینه‏های خود با مشکل مواجه شده‏اند. به نظر می‏رسد، بهترین راه‏حل این است که شعب فیزیکی بانک‏ها کمتر شود و شعب غیرفیزیکی که تحت نظارت و کنترل بانک مرکزی کار می‏کنند، افزایش یابد. این کار زمینه را برای کاهش هزینه‏های بانک و کاهش کارمزدها فراهم می‏کند.

قوانین تصویب شده بانک مرکزی اروپا

بانک مرکزی در سیستم بانکی دنیا وظیفه سیاستگذاری و نظارت دارد. بانک مرکزی قوانین سیستم بانکی را تنظیم و سیاست‏های مرتبط با بازار پول را تهیه می‏کند که نتیجه آن، افزایش اقتدار و یکپارچگی در نظام بانکی و البته تاثیرگذاری بیشتر روی اقتصاد است. بانک مرکزی اتحادیه اروپا نیز سیاست‏های یکپارچه‏ای برای مقابله با فساد در بانکداری الکترونیک تهیه کرده است. طبق قانون تصویب شده در بانک مرکزی اتحادیه اروپا که در تمام بانک‏های این اتحادیه لازم‏الاجراست:

۱-همه مشتریانی که خواهان استفاده از سیستم‏های بانکداری الکترونیک هستند، باید در مورد ویژگی اصلی خدمتی که استفاده می‏کنند اطلاع داشته باشند.

۲-باید تمام شرایط و بندهای مرتبط با استفاده از این خدمت در اختیار افراد قرار بگیرد و افراد بعد از کسب آگاهی لازم در این زمینه از آن استفاده کنند.

۳-هزینه استفاده از سیستم بانکداری الکترونیک باید به افراد اعلام شود. این هزینه می‏تواند شامل هزینه‏های مرتبط با نقل و انتقال پول از طریق نظام بانکی الکترونیکی، مالیات بر حساب، هزینه‏های استفاده از این سیستم و... باشد.

۴-باید محدودیت‏های استفاده از سیستم بانکداری الکترونیک برای مصرف‏کنندگان تشریح شود و آنها با آگاهی لازم در مورد این محدودیت‏ها از آن استفاده کنند.

۵- باید آموزش‏های لازم برای استفاده از این سیستم به مشتریان داده شود و در صورت نیاز، آموزش حضوری همراه با هشدار دادن در مورد خطرهایی که استفاده از این روش دارد، انجام شود.

بانک مرکزی اتحادیه اروپا از تمام بانک‏ها خواسته است با اجرای قوانین مانع از ایجاد مشکل در فرایند بانکداری الکترونیک شوند. ضمن اینکه همیشه افراد متخصص و نخبه‏ای در بانک‏ها حضور دارند که بر عملکرد این سیستم بانکی نظارت دارند و ضعف‏های آن را شناسایی و برطرف می‏کنند. یکی از تحلیلگران بانکی در این مورد می‏گوید: در دنیای مدرن فرد حرف اول و آخر را می‏زند. افرادی که از سیستم بانکداری الکترونیک استفاده می‏کنند باید در مورد ضعف‏های آن اطلاع داشته باشند و از تمام ابزارهای ممکن برای حفاظت از حساب خود استفاده کنند. نظارت بر عملکرد بانک‏ها، نظارت بر عملکرد شعبه‏ها و نظارت بر عملکرد سیستم بانکداری الکترونیک تحت قوانین تازه‏ای که تصویب شده است، توسط بانک مرکزی انجام می‏شود، ولی اگر یک فرد خود اصول حفاظتی را بشناسد دیگر خطری وجود نخواهد داشت.

افزایش نظارت در فرانسه

بانک مرکزی فرانسه نظارت بر عملکرد بانک‏ها را از طریق کدهای مالی و پولی انجام می‏دهد. با این حال برای کنترل عملکرد بانک‏ها در فضای اینترنتی قوانین منسجم‏تری مورد نیاز است. طبق قوانین بانک مرکزی فرانسه، بانک‏ها موظفند امنیت داخلی خود را تامین کنند و مدیران شعب مسوولیت گزارش دهی در مورد تحولات مثبت - منفی در شعبه‏ها را بر عهده دارند. آنها باید با بکارگیری کارشناسان خبره در زمینه کامپیوتر و آی‏تی در مقابل تمام تخلفات دنیای مجازی بایستند و استفاده‏کنندگان از این خدمات را در جریان خطرهایی که در مقابل آنها وجود دارد، قرار دهند. تامین امنیت شبکه‏های کامپیوتری بانک‏ها و داده‏های الکترونیکی به طور مستمر انجام می‏شود و در صورت مشاهده هرگونه اختلال در این سیستم باید از ابزارهای لازم برای اصلاح وضعیت استفاده شود. طبق قانون تصویب شده بانک مرکزی فرانسه، باید نظارت دقیق بر عملکرد شبکه‏های داخلی بانک‏ها انجام شود.

سیاست تازه تایلند

دغدغه تامین امنیت حساب‏های بانکی با توسعه استفاده از روش‏های مدرن بانکداری در تمام کشورهای دنیا وجود دارد. در تایلند که بانکداری الکترونیک گسترش زیادی پیدا کرده است، مردم از موبایل خود برای وارد شدن به حساب‏های بانکی و انجام امور بانکی استفاده می‏کنند و بیشتر تخلفات هم از همین طریق انجام می‏شود. بنابراین بانک مرکزی با همکاری کمیسیون مخابرات و ارتباطات تایلند اطلاعات تمام افراد دارای خط موبایل را در این کشور ثبت می‏کنند. طبق قوانین تازه در تایلند، افراد با نشان دادن و ثبت اطلاعات شخصی و جزئیات کامل آن می‏توانند خط موبایل تهیه کنند و اگر از طریق خط موبایل از یک حساب بانکی استفاده شود، به دارنده خط خبر داده می‏شود. این کار احتمال فساد را کاهش داده و اگر خلافی در عرصه بانکداری الکترونیک اتفاق افتاد، سریع شناسایی می شود.

البته در تایلند حساب‏های بانکی و شماره موبایل افراد به هم متصلند و افرادی که از موبایل بانک استفاده می‏کنند تنها با کمک گوشی موبایل و خط تلفن خود می‏توانند به راحتی وارد حساب شوند. در ماه گذشته، چندمین مورد خلاف به دلیل این ارتباط بین خط موبایل و شماره حساب در تایلند اتفاق افتاد. در یکی از این اتفاقات، فرد خلافکار به اپراتور تلفن همراه خود زنگ زد و اعلام کرد که خط موبایلش مشکل پیدا کرده است و درخواست یک خط تازه کرد. او با دادن مشخصات اولیه فردی که تمایل داشت از حسابش برداشت کند، بدون حضور در شرکت ارائه‏دهنده سیم‏کارت و تنها به این دلیل که مشتری قدیم بود، سیم‏کارت جدید گرفت و از کارمند شرکت ارائه‏دهنده خدمات موبایل خواست تمام اطلاعات سیم‏کارت قبلی را روی سیم‏کارت جدید منتقل کند. در این حالت، فرد خلافکار تمام اطلاعات حساب قربانی را داشت و به راحتی از حساب او برداشت کرده بود. به گزارش بانک مرکزی تایلند، این قبیل خلافکاری‏ها در سیستم بانکداری جدید به خصوص موبایل بانک بسیار زیاد اتفاق می‏افتد. به همین دلیل در اولین گام باید اپراتورهای تلفن همکاری کنند و تحت هیچ شرایطی بدون دریافت کارت هویت فرد و دریافت اطلاعات به صورت حضوری اقدام به فروش سیم‏کارت نکنند. در این صورت بانک و مخابرات می‏توانند در صورت تخلف فرد خاطی را سریع شناسایی کنند.

اثرانگشت به جای رمز عبور در بارکلیز

اما بانک بارکلیز برای تامین امنیت حساب‏های الکترونیک راه دیگری در پیش گرفته است. طبق گزارش‏های اخیر بانک بارکلیز، این بانک از ابتدای سال ۲۰۱۷ میلادی از اثرانگشت فرد به عنوان گذرواژه و رمز عبور استفاده می‏کند و از این طریق تنها خود فرد می‏تواند وارد حساب بانکی‏اش شود. مدیرعامل بارکلیز در این زمینه گفت: بررسی تجربه های گذشته به خصوص قرار داده شدن اثرانگشت روی گوشی‏های اپل نشان داد که این راه، ایمن‏ترین روشی است که می‏توان برای حفاظت از اطلاعات شخصی استفاده کرد. افراد می‏توانند رمز عبور دیگران را پیدا کنند و از این طریق وارد حساب آنها شوند، ولی زمانی که اثرانگشت به عنوان رمز عبور استفاده شود، امکان استفاده از حساب توسط دیگران از بین می‏رود. این سیاست تازه بارکلیز می‏تواند تحول تازه‏ای در سیستم بانکی دنیا ایجاد کرده و با تخلفات مبارزه کند. البته هم‏اکنون در بسیاری از کشورهای صنعتی شناسایی افراد در زمان برداشت از حساب هم از طریق اثرانگشت انجام می‏شود، زیرا اثرانگشت منحصربه‏فردترین ویژگی انسان است.

استفاده از گزارش‏های مالی الکترونیکی

بانک رویال امریکا طی ده سال اخیر سیاست تازه‏ای وضع کرده است و دریافت گزارش مالی الکترونیکی را یک امر ضروری برای دارندگان حساب در بانک می‏داند. در گزارش‏های منتشر شده توسط این بانک آمده است: دریافت گزارش‏های الکترونیکی به شما کمک می‏کند از گردش مالی حساب خود مطلع شوید و در صورتی که هرگونه اختلافی بین آنچه هزینه کرده‏اید و آنچه در گزارش ارائه شده است وجود داشت، سریع به بانک اطلاع دهید. این کار سبب می‏شود در صورت سوء استفاده از حساب شما، بانک سریع در جریان قرار بگیرد و برای پیدا کردن فرد خاطی تلاش کند. این کار به معنای نظارت فردی بر حساب بانکی الکترونیکی شماست که بر نظارت‏های بانک مرکزی و نظارت‏های بانک اضافه می‏شود و احتمال خطا و تخلف را کمتر می‏کند.

وظایف تازه در دنیای الکترونیک