مواظب حرف‌زدن خود باشید !
سمانه سوادی کارشناس ارشد حقوق افترا و توهین به افراد یکی از رفتارهایِ قبیحی است که خوشبختانه قانون آن را پیش‌بینی کرده و در راستایِ دفاع از ارزش‌های اخلاقی برایِ آنها مجازات تعیین نموده است. از آنجایی که عصرِ دادگستری خصوصی که در آن افراد خود دست به انتقام‌جویی می‌زدند به پایان رسیده و سیستم‌های حقوقی با ارج نهادن به مقام انسانی سعی در حفظِ حیثیت افراد دارند. در قوانین عمده کشورها جرائمی تحتِ عنوانِ افترا و توهین پیش‌بینی شده است. قانونگذارِ جمهوری اسلامی ایران نیز در موادِ متعددی از قانونِ مجازات اسلامی به این جرایم پرداخته است. افترا در لغت به معنای دروغ بافتن است و توهین به معنای خوار کردن / سبک کردن و خفت. افترا (تهمت) در قانون دو نوع افترا و تهمت داریم: 1- افترا و تهمت قولی 2 - افترا و تهمت فعلی افترا و تهمت قولی نسبت دادن لفظ و کلمه‌ای به دیگری به صورت زبانی یا چاپ در اوراق روزنامه‌ها یا در رسانه‌ها است. افترا فعلی تهمتی است که تهمت زننده برای متهم کردن افراد، وسایل و ادوات جرم را به نوعی به شخص منتسب کند یا در منزل یا در جیب یا در وسایلی که مربوط به آن شخص است قرار دهد. ماده 697 قانون مجازات اسلامی در تعریف افترا قولی مقرر می‌دارد: هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را ‌صریحا نسبت دهد یا آنها را منتشر کند که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت کند جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا 74 ضربه شلاق یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد. مواردی از افترا که موجب حد می‌باشد نسبت دادنِ زنا یا ... به دیگران است که در اصطلاحِ حقوقی «قذف» نامیده می‌شود و قذف‌کننده مستحق مجازات به میزان هشتاد ضربه شلاق است. ماده 699 قانون مجازات اسلامی افترا عملی را اینگونه تعریف می‌کند: هر کس عالما عامدا، به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می‌گردد، بدون اطلاع آن شخص، در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد کند و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد، پس از صدور قرار منع تعقیب یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شود.شما می‌توانید برای رفع تهمت و افترایی که به شما نسبت داده شده دادخواست به دادگاه ارائه دهید و از مفتری شکایت کنید. دادگاه جلسه‌ای برای شما قرار خواهد داد تا هر کدام از طرفین دعوت دلایل خود را ذکر کنند. در صورتی که مفتری نتواند تهمتی را که به شما زده اثبات کند، طبق ماده 697 و 699 قانون مجازات، به حبس از یک ماه تا یک سال یا تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد. توهین در قانون بر اساسِ ماده 608 قانون مجازات اسلامی توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا 50 هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود. با دقت در مفاد این ماه مشخص می‌شود که جرم توهین می‌تواند به شکل گفتار، کردار، نوشتار و حتی اشارات مختلف دست و چشم و نظایر آن باشد. بدین ترتیب اعمالی مثل آب دهان به روی دیگری انداختن، هل دادن تحقیرآمیز می‌تواند توهین کیفری محسوب شود، همین‌طور برخی اشارات انگشتان دست در فرهنگ کشورهایِ مختلف اهانت‌آمیز تلقی می‌شوند. توهین ممکن است به صورت حضوری یا غیابی باشد. در واقع لازم نیست حتما حضورا شخص مورد توهین قرار گیرد، بلکه اگر فردی دیگری را در غیاب او هم مورد توهین قرار دهد، مرتکب جرم توهین، موضوع این ماده شده است. همچنین در انجام جرم توهین بر خلافِ قذف و افتراء راست یا دروغ بودن نسبت‌ها شرط نیست و عمده مطلب این است که گفتار یا رفتار در نظر عرف سبک‌کننده باشد. همچنین طبقِ ماده 145 قانون مجازات اسلامی: هر دشنامی که باعث اذیت شنونده شود و دلالت بر قذف نکند، موجب محکومیت گوینده به شلاق تا 74 ضربه می‌شود. نوعی از توهین که آن را هجو می‌نامند عبارت است از اینکه به شکل عبارت منظوم یا منثور فرد یا افرادی را مورد تهاجم و توهین قرار دهند. هجو در لغت به معنای دشنام و برشمردن عیوب آمده است. مطابق ماده 700 قانون تعزیرات: هرکس با نظم یا نثر یا به صورت کتبی یا شفاهی کسی را هجو کند یا هجویه را منتشر کند، به حبس از1 تا 6 ماه محکوم می‌شود. به نظر می‌رسد در بسیاری از موارد افراد با انواعِ توهین مدارا می‌کنند یا با انجامِ رفتارِ متقابل امر را فیصله می‌دهند، اما بر اساسِ موادِ فوق افراد می‌توانند در صورتی که موردِ توهین واقع شوند با تنظیم دادخواست و ارائه مدارک و شواهد از دادگاه تقاضایِ رسیدگی کنند.