مشوق‌های خودجوش دریافت یارانه
دنیای اقتصاد، سهیلا قاسم زاده- این روزها همه‌جا صحبت از هدفمندی یارانه‌هاست. فاز دوم و ثبت‌نام کردن یا نکردن برای دریافت یارانه‌های نقدی، صحبت بسیاری از محافل بوده و این موضوع البته اشتغال‌زایی‌هایی نیز به دنبال داشته است. در مشهد و دیگر کلان‌شهرها، همزمان با آغاز ثبت‌نام فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، بنرها و تبلیغات بسیاری از سوی افراد مختلف برای ثبت‌نام سرپرست خانوار نصب شده است.
در شرایطی که دولت، در تلاش برای فرهنگ سازی و متقاعد کردن افراد غیرنیازمند برای انصراف از دریافت یارانه است، به طور خودجوش اما، مشاغلی ایجاد شده که مردم را به ثبت‌نام برای دریافت یارانه تشویق می‌کند.
گزارش خبرنگار دنیای اقتصاد حاکی است که در تمامی مناطق شهر مشهد و البته بسیاری از شهرها و کلان‌شهرها، با گذر از معابر و خیابان‌ها، می‌توان تبلیغات برای دریافت یارانه نقدی را دید که به‌خاطر کسب سود، از دسترسی نداشتن گروه‌های مختلف مردم به رایانه و اینترنت به وجود آمده است. کافی‌نت‌ها، فروشگاه‌های لوازم‌التحریر، سوپرمارکت‌ها، فروشگاه‌های لوازم خانگی، اغذیه فروشی‌ها و... به نصب آگهی‌های ثبت‌نام یارانه نقدی اقدام کرده‌اند تا آن گروه از مردم که دسترسی به رایانه و اینترنت ندارند، در این مکان‌ها برای ثبت‌نام اقدام کنند.
نرخ‌های متفاوت برای ثبت نام یارانه
فرصت ۱۰ روزه ایجاد شده برای ثبت‌نام یارانه نقدی، فرصتی برای درآمدزایی از سوی گروه‌هایی از افراد بوده است که با دریافت وجوه مختلف از مردم، ثبت‌نام آنان برای دریافت یارانه را انجام می‌دهند.
دولت برخی مراکز رسمی همچون دفاتر پیشخوان دولت، دفاتر پست، کمیته امداد و بهزیستی را برای ثبت‌نام دریافت یارانه نقدی معرفی کرده که ثبت‌نام افراد در این مراکز غالبا بدون دریافت هزینه و دفاتر پیشخوان دولت با هزینه ۳ هزار و ۵۰۰ تومان صورت می‌گیرد. اما نکته جالب و قابل تامل دریافت هزینه‌های یکهزار و ۵۰۰ تومانی تا ۱۰ هزار تومان در مراکز غیررسمی برای ثبت نام دریافت یارانه است.
در هرکدام از مکان‌هایی که برای ثبت‌نام یارانه اقدام می‌کنند، نرخ‌های متفاوت از مردم دریافت می‌شود که در شهرهایی چون مشهد به دلیل تعدد مکان‌های ثبت‌نام، این هزینه کمتر است. با این حال، اعتماد مردم به مکان‌های غیررسمی برای قراردادن اطلاعات خود جهت ثبت‌نام یارانه، نکته‌ای قابل تامل است که می‌تواند در آینده مشکلاتی را برای آنان ایجاد کند.
پیامک تبلیغی برای دریافت یارانه
هرچقدر دولت با تبلیغات و فرهنگ‌سازی‌های مختلف به دنبال متقاعد کردن مردم برای انصراف از دریافت یارانه است، به‌نظر می‌رسد حرکت‌های خودجوش جامعه برای تبلیغ ثبت‌نام، حرکتی متفاوت از سیاست‌های دولت باشد.
دولت هفته‌هاست در برنامه‌های تلویزیونی، زیر‌نویس‌ها، مصاحبه‌های خبری و... تلاش می‌کند تا میزان ۷۷ میلیون یارانه‌بگیر را کاهش دهد. این درحالی است که همزمان با آغاز نام‌نویسی افراد نیازمند و متقاضی دریافت یارانه، پیامک‌هایی برای مردم ارسال می‌شود تا برای ثبت‌نام اقدام کنند. این پیامک‌ها از سوی دفاتر پیشخوان دولت برای شهروندان ارسال می‌شود تا آنان را برای دریافت یارانه ترغیب کند که به نظر می‌رسد با سیاست‌های دولت در تناقض است.
در یکی از این پیامک‌ها آمده است: «سرپرست محترم خانوار، عدد سمت راست کد ملی شما یک می‌باشد، جهت ثبت‌نام یارانه به آدرس منتخب زیر مراجعه نمایید.» برخلاف آنچه در تبلیغات تلویزیونی و اظهارات مقامات دولتی از «افراد نیازمند» برای ثبت‌نام دعوت می‌شود، در تبلیغات پیامکی، صحبتی از نیازمند و متقاضی بودن افراد برای ثبت‌نام یارانه نیست و مشاهدات خبرنگار دنیای اقتصاد نیز حاکی است که صفوفی بلند برای ثبت‌نام یارانه در دفاتر پیشخوان دولت و البته مراکز پرشمار غیررسمی ایجاد شده است.
مردم به اینترنت دسترسی ندارند؟
اقدام خودجوش در ایجاد مراکز غیر‌رسمی ثبت‌نام یارانه نقدی و حضور مردم در این مراکز، نشان دهنده نبود دسترسی مناسب به رایانه و اینترنت برای گروه‌هایی از مردم و استفاده برخی از این موضوع برای کسب سود است که سبب شده تا مردم برای ثبت‌نام به دفاتر پیشخوان دولت یا مراکز غیررسمی مراجعه کنند. این درحالی است که آمارها از وجود بیش از ۴۵ میلیون کاربر اینترنت -که ضریب نفوذ ۶۱ درصدی اینترنت در کشور را رقم می زند- خبر می‌دهد. حال با در نظر گرفتن وجود بیش از ۲۲ میلیون سرپرست خانوار در کشور، باید حداکثر دسترسی اینترنت به صورت مستقیم برای سرپرستان خانوار وجود داشته باشد، اما تشکیل مراکز غیررسمی و حضور قابل توجه مردم در این مراکز برای ثبت‌نام یارانه، حکایتی دیگر دارد. براساس آمار، استان‌های مازندران، تهران، اصفهان و خراسان رضوی بیشترین ضریب نفوذ اینترنت را دارند، اما در همین استان‌ها، بیشترین مراکز غیررسمی برای ثبت‌نام دریافت یارانه
تشکیل شده است!
شاید اگر آمارهای دسترسی به اینترنت واقعی‌تر بود و شرایط برای دسترسی و بدون واسطه مردم به اینترنت فراهم می‌شد، نه از مراکز غیررسمی برای ثبت‌نام دریافت یارانه خبری بود و نه تهدیدهای احتمالی سوءاستفاده از اطلاعات خانوار!
اولین ثبت‌نام در ثانیه یک ۲۰ فروردین
با وجود پیش‌بینی‌ها برای انصراف قابل توجه مردم از دریافت یارانه، اما نخستین ثبت‌نام در ثانیه یک روز ۲۰ فروردین در استان مرکزی انجام شد تا از تاثیر بالای حرکت‌های اجتماعی برای ثبت‌نام یارانه خبر دهد.
رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران با بیان اینکه اولین ثبت‌نام در نخستین ثانیه روز ۲۰ فروردین در استان مرکزی انجام شد، به رسانه‌ها گفت: زنجیره‌ای از بانک‌های اطلاعاتی برای انجام ثبت‌نام از متقاضیان دریافت یارانه نقدی به خدمت گرفته شده است.
نصرا... جهانگرد افزود: «اولین ثبت‌نام در نخستین ثانیه در استان مرکزی و دومین ثبت‌نام در استان لرستان انجام شد. با توجه به اتصال شبکه‌های بزرگ بانک‌های اطلاعاتی و به منظور جلوگیری از تماس‌های غیرمعقول و حملات سایبری، کنترل‌هایی به روش برخط در سیستم اعمال شد که موجب بروز کندی دسترسی مردم در برخی نقاط و استان‌های کشور شد.»
ثبت اولین ثبت‌نام دریافت یارانه در ثانیه ۱ روز ۲۰ فروردین ، حکایت از میل بالای مردم و به نوعی نیاز فراوان آنها به دریافت یارانه دارد که از مدت‌ها قبل خود را برای دریافت یارانه آماده کرده بودند.
انصراف مدیران از دریافت یارانه
البته در این بین نباید از حرکت‌های به‌جا و پسندیده برخی از مدیران و کارکنان دستگاه‌های خصوصی و دولتی فراموش کرد که با اعلام رسمی انصراف از دریافت یارانه، به ندای دولت پاسخ مثبت می‌دهند و موجبات تشویق اقشار مختلف و حداقل دیگر مدیران را فراهم می‌آورند. در خراسان رضوی اولین چراغ در این باره را اعضای شورای شهر کاشمر روشن کردند و پس از آنها نیز مدیران و کارکنان دستگاه‌های دیگری از جمله استانداران خراسان رضوی و خراسان جنوبی، استادان دانشگاه علوم پزشکی مشهد و بازرگانان خراسان شمالی از انصراف خود از دریافت یارانه نقدی خبر دادند.
در شرایطی که دولت به شدت نیازمند انصراف مردم از دریافت یارانه است، به نظر می‌رسد دولت نباید خود را برای کاهشی چشمگیر در متقاضیان دریافت یارانه آماده کند و شاید لازم باشد اقدامات تبلیغی و فرهنگی گسترده‌تری در روز‌های باقی‌مانده از ثبت‌نام یارانه برای متقاعد کردن افراد غیرنیازمند جهت انصراف صورت گیرد.