چگونه خشم خود را کنترل و مهار کنیم؟
خشم و عصبانیت و نحوه کنترل آن یکی از مهارت‌های اساسی برای بهتر زیستن است که به گفته متخصصان و صاحب نظران این حوزه باید آموزش آن از دوران کودکی آغاز شود.
خشم پدیده‌ای طبیعی است و مانند سایر احساسات نشانه سلامت، تندرستی و عواطف انسانی است، اما هنگامی که از کنترل خارج شود، می‌تواند به یک حس مخرب و ویرانگر تبدیل شود و پیامدهای ناگواری در محیط کار، روابط شخصی و در تمامی عرصه‌های زندگی به وجود آورد. همواره توصیه‌های زیادی درمورد مهار و کنترل خشم و جهت دهی مناسب آن در آموزه‌های دینی و فرهنگی ما ارائه شده است و از سوی دیگر متخصصان و کارشناسان امر بر توجه به ارائه آموزش‌های لازم در این زمینه از دوران کودکی تاکید کرده اند. افراد باید از دوران کودکی بیاموزند که به چه نحوی خشم خود را کنترل کنند و آن را به عنوان عاملی برای احترام به حقوق خود و دیگران سرلوحه امور زندگی روزانه قرار دهند. مهارت‌های کنترل خشم ازجمله مهارت‌های زندگی است که یادگیری آن ابتدا از خانه و از رفتار والدین آغاز می‌شود و در ادامه به محیط زندگی و جوامع کوچک و بزرگی که کودکان در آن قرار می‌گیرند، تسری می‌یابد. به گزارش «ایرنا»، وضعیت کنترل خشم در بین جوامع مختلف متفاوت است؛ در کشورها و در بین اقوام مختلف در هر کشور و انواع فرهنگ‌ها، آستانه تحمل افراد فراز و نشیب‌های متفاوتی دارد. احمد جلیلی عضو انجمن روان پزشکان ایران در این مورد اظهار کرد: در طول تاریخ، ایرانیان همواره به عنوان مردمی آرام و در عین حال با دانش و فرهنگ معرفی شده‌اند. این درحالی است که اکنون تعبیراتی از خلق و خوی ایرانیان می‌شود مانند اینکه مردم با یکدیگر نامهربان شده‌اند و بیشتر به فکر منافع خود هستند و نمونه آن را می‌توان در رفتارهای ترافیکی و کم صبر شدن مردم در هنگام رانندگی مشاهده کرد. این روزها مردم کمتر می‌توانند خشم خود را کنترل کنند و مصداق آن را می‌توان در برخورد با مردم کوچه و خیابان دید.وی با بیان اینکه بخشی از این رفتارهای ناخوشایند اجتماعی مربوط به تاثیرات رسانه‌ای است، افزود: متاسفانه میزان خشونت در سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی خیلی زیاد است؛ در سریال‌ها اغلب می‌بینیم که افراد به جای حرف زدن با یکدیگر، به صورت کمدی یا جدی بر سر هم فریاد می‌زنند.جلیلی ادامه داد: یا اینکه گاهی دوربین‌های فیلم برداری بر روی صحنه چاقو زدن به یک فرد زوم می‌کند و رسانه ملی نیز آن را بدون توجه به رعایت زمان پخش، در ساعاتی که هنوز کودکان بیدار هستند، پخش می‌کند، این مساله می‌تواند بسیار آسیب رسان باشد.
وی گفت: همچنین نمایش برخوردهای قهرآمیز برخی از افراد شاخص جامعه و گفت وگوهای همراه با خشونت ، پرخاش و ادبیات به دور از شان افراد و پخش آن از رادیو و تلویزیون همچون یک برنامه آموزشی برای مردم و جوانان عمل می‌کند و عموم مردم نیز این گونه رفتارها را یاد می‌گیرند. بروز خشم در افراد متفاوت است؛ افرادی هستند که بسیار آرام و صبورند اما به دلیل نبود آگاهی و آموزش کافی ممکن است در برخی موارد مغلوب خشم خود شوند و دست به انجام اعمالی بزنند که گاهی برای آنها پشیمانی‌های غیرقابل جبرانی به همراه می‌آورد. در هنگام بروز خشم و عصبانیت که معمولا با فحاشی، پرخاشگری و زد و خورد همراه است، ابتدا این فرد مهاجم است که از نظر آسیب‌های جسمی و روحی متضرر می‌شود و در ادامه فرد یا افراد مورد تهاجم به ویژه اگر آنها نیز نتوانند خشم خود را کنترل کنند، آسیب‌های جدی می‌بینند.در دستورات دینی و فرهنگ ایرانی اسلامی و سنتی ما همواره به خونسردی و جلوگیری از بروز خشم توصیه شده است؛ شاید بارها این جمله را در هنگام دعواهای لفظی یا فیزیکی افراد از دهان بزرگ‌ترها شنیده‌ایم که «صلوات بفرست»، «یک لیوان آب بخور» یا اینکه «برو بیرون دوباره برگرد» این‌ها جملاتی است که آمیخته با دین و فرهنگ ما است و در بسیاری موارد توانسته از پیش آمدن بسیاری مسائل جدی پیشگیری کند. خوردن آب سرد تاثیری در فرونشاندن خشم ندارد، اما فرصتی است برای تامل بیشتر و دور شدن از محل تا در نهایت کنترل خشم رخ دهد. جلیلی مشکلات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و معیشتی و همچنین اختلالات روانپزشکی را از ریشه‌های عصبانیت و پرخاشگری‌ها معرفی کرد. وی افزود: برخی به دلیل اختلالات شخصیتی و روانپزشکی از ابتدای کودکی پرخاشگر بوده‌اند، ولی برخی دیگر تنها در شرایط خاصی دچار پرخاش و عصبانیت می‌شوند و به اصطلاح کنترل خود را از دست می‌دهند. جلیلی بر لزوم افزایش آموزش‌های کنترل خشم به عموم مردم تاکید کرد و گفت: فراگیری مهارت‌های کنترل خشم باید از دوران کودکی آغاز و سپس نهادینه شود به همین دلیل لازم است علاوه بر والدین، مسوولان و دست‌اندرکاران آموزش و تربیت کودکان، نوجوانان و حتی جوانان به این امر توجه ویژه داشته باشند.
به گفته وی، حتی افرادی که آموزش‌های لازم را در این زمینه در دوران کودکی نگرفته‌اند و در شرایط خاصی دچار عصبانیت‌های مقطعی می‌شوند، با مطالعه و ارائه آموزش‌های علمی عمومی می‌توانند خشم را از خود دور کنند و موفق به کنترل خشم خود شوند.
با توجه به اهمیت فراگیری راه‌های کنترل خشم، برخی یافته‌های علمی در زمینه کنترل خشم در ادامه ارائه می‌شود.
گفتن عبارت «ایست» به خود
زمانی که عصبانی هستیم بیان کردن این عبارت می‌تواند ما را تا حدودی از اسیربودن در دست احساسات هیجانی که منجر به ادامه خشم و عصبانیت می‌شود، رهایی بخشد.
تنفس عمیق
آرام نفس کشیدن و تمرکز روی مواردی متفاوت از آنچه که ما را عصبانی می‌کند، می‌تواند در کنترل خشم به ما کمک کند.
هرگاه فرد بتواند هیجاناتش را تا حدودی کنترل کند، بهتر می‌تواند برای ارائه پاسخ‌ها و راه‌حل‌های مناسب به عاملی که او را خشمگین کرده است، بیندیشد.
شمردن اعداد
متخصصان توصیه می‌کنند زمانی که عصبانی هستیم از ۱ تا۱۰۰ بشماریم چراکه شمارش اعداد سبب می‌شود کمی از موقعیت فاصله بگیریم و از شدت انرژی منفی حاصل از عصبانیت کاسته شود.
مرور برخی جمله‌ها
مرور کردن برخی جمله‌های موثر در ذهن مانند اینکه «آرام باش»، «موضوع را زیاد بزرگ نکن»، «یک نفس عمیق بکش، خونسردی‌ات را حفظ کن و فکرت را به کار بینداز» می‌تواند به ما در کنترل خشم خود کمک کند.
ترک موقعیت
یکی از راه‌های کنترل عصبانیت ترک موقعیت برانگیزاننده عصبانیت است. با ترک موقعیت، به خود فرصت فکر کردن می‌دهیم و می‌توانیم از وضعیتی که ما را به عصبانیت رسانده است، خود را دور کنیم و بهترین تصمیم را بگیریم.