10 فرصت اقتصادی توسعه بازار بدهی

بر خلاف برخی مخالفت‌ها برای توسعه بازار بدهی، کارشناسان اقتصادی مزایای بسیاری برای این بازار متصور هستند. به‌طوری‌که بسیاری از اقتصاددانان، توسعه این بازار را شاه‌کلید رونق اقتصاد کشور می‌دانند. در ادامه سعی می‌شود به اختصار ۱۰ مزیت اصلی بازار بدهی تبیین شوند:

1. موتور محرک اقتصاد

رونق اقتصادی با توسعه بازار بدهی در اقتصادهای توسعه‌یافته امری تثبیت‌شده است. اما این ارتباط به اقتصادهای بزرگ و پیشرفته محدود نمی‌شود. بلکه بررسی موسسات بین‌المللی نشان می‌دهد ارتباط مستقیمی میان رشد اقتصادی اقتصادهای نوظهور با توسعه بازارهای بدهی وجود دارد. به‌ویژه پس از بحران مالی کشورهای آسیایی در اواخر دهه ۹۰ میلادی، بسیاری از کشورها نظیر مالزی، چین و کره‌جنوبی توسعه بازار بدهی را در دستور کار خود قرار دادند و توانستند به کمک این بازار به توسعه هر چه بیشتر اقتصاد خود کمک کنند. این مساله در شرایط کنونی اقتصاد کشورمان نیز مسیر رونق اقتصادی را فراهم می‌سازد.

2. کنترل بدهی دولت بدون اثر تورمی

حجم بالای بدهی دولت کشورمان یکی از معضلات اصلی اقتصاد ایران است. امری که موجب بالا رفتن هزینه مالی بخش‌های مختلف اقتصاد و نوعی رکود در بخش‌های تولیدی شده است. حال اگر به شیوه سنتی دولت بخواهد این بدهی‌ها را با استفاده از منابع بانک مرکزی پرداخت کند، شوک سنگینی به تورم کشور وارد خواهد شد.

بنابراین، راهکار جایگزین، استفاده از بازار بدهی است که به جای استفاده از منابع بانک مرکزی از پول‌های موجود در اقتصاد کشور می‌توان تامین مالی کرد. بنابراین، توسعه بازار بدهی می‌تواند مسیری برای عبور از بحران بدهی‌های دولت بدون آثار سنگین تورمی باشد.

3. کمک به استقلال بانک مرکزی

همان‌طور که اشاره شد، راهکار سنتی دولت‌ها در کشورمان برای پرداخت بدهی‌ها استفاده از منابع بانک مرکزی است. مسیری که علاوه بر ایجاد شوک‌های تورمی، موجب کاهش استقلال بانک مرکزی خواهد شد. همچنین، توسعه بازار بدهی پیش‌نیازهایی دارد، از جمله آزادسازی نرخ سود که همگی در مسیر استقلال بیشتر بانک مرکزی خواهد بود.

4. تعیین نرخ بهره در بازار

یکی از متغیرهای مهم که به‌ویژه برای سیاست‌گذاران اهمیت پیدا می‌کند، اطلاع دقیق از نرخ بهره است. در کشور ما به صورت یک سنت اشتباه، نرخ سود توسط بانک مرکزی و به صورت دستوری تعیین می‌شود. عدم استفاده از مکانیزم بازار باعث می‌شود نوعی عدم تعادل در اقتصاد به‌وجود آید و سیاست‌گذار را دچار سردرگمی کند. اما بازار بدهی جایی است که عرضه و تقاضا تعیین‌کننده نرخ خواهند بود و می‌تواند معیار مهمی را برای تصمیم‌گیری در فضای اقتصاد کلان فراهم کند.

5. منبع جدید تامین مالی

ایجاد بازار بدهی باعث می‌شود تا علاوه بر وام گرفتن از سیستم بانکی، انتشار اوراق بدهی نیز بتواند یک مسیر کارا جهت تامین مالی دولت و سایر بنگاه‌های اقتصادی باشد. بنابراین، بنگاه‌های اقتصادی می‌توانند با نرخی بهینه تامین مالی خود را انجام دهند.

6. کاهش فشار بر نظام بانکی

تنوع در منابع نه‌تنها هزینه تامین مالی را کاهش می‌دهد، بلکه فشار سنگین بر نظام بانکی را کاهش می‌دهد. به این ترتیب، سیستم بانکی کشورمان که مدت‌ها است تحت فشار کمبود نقدینگی است می‌تواند اصلاح ساختار خود را بهتر از گذشته انجام دهد.

7. فرصت برای تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط

نرخ سود اوراق در بازار بدهی را ریسک ناشر تعیین می‌کند و هرچه ریسک ناشر بالاتر باشد، نرخ سود اوراق منتشرشده از سوی آنها نیز بیشتر می‌شود. بنابراین، عموما مقرون به صرفه نیست بنگاه‌های کوچک و متوسط که از نگاه عمومی ریسک بالایی دارند، در این بازار تامین مالی کنند. با این حال، بازار بدهی فرصتی مناسب برای شرکت‌های بزرگ ایجاد می‌کند تا با هزینه‌ای پایین‌تر تامین مالی کنند. به این ترتیب و با کاهش فشار این بنگا‌ه‌های بزرگ بر نظام بانکی، فرصتی مناسب برای بنگاه‌های کوچک و متوسط ایجاد می‌شود تا بتوانند از بانک‌ها تامین مالی کنند.

8. تعمیق بازار سرمایه

بر خلاف تصور عمومی که بازار بدهی را دشمن بازار سهام می‌دانند، آنچه در عمل با توسعه بازار بدهی رخ می‌دهد تعمیق بیشتر بازار سرمایه است. در واقع، بازار سرمایه از دو بخش بازار سهام و بازار بدهی تشکیل می‌شود. طبیعی است که همه سرمایه‌گذاران در شرایطی که ریسک اقتصاد بالا است به سمت دارایی‌های کم‌ریسک متمایل می‌شوند و در شرایط اطمینان از فضای اقتصاد به بازارهای پرریسک‌تر مثل سهام حرکت می‌کنند. در نبود بازار بدهی و در شرایط ریسک اقتصادی بالا، سرمایه‌ها عموما به سمت سپرده‌های بانکی حرکت می‌کند و به نوعی از بازار سرمایه خارج می‌شود. اما با توسعه بازار بدهی، حتی زمانی که ریسک اقتصادی بالا است، سرمایه‌ها به سمت سپرده‌های بانکی نرفته و در بازار بدهی (به عنوان بخشی از بازار سرمایه) باقی می‌ماند. این امر امکان جابه‌جایی سرمایه بین دو زیرمجموعه بازار سرمایه را فرآهم می‌کند و نوعی عمق‌بخشی برای فضای معاملاتی بورس‌ها محسوب می‌شود.

9. ضربه‌گیر شوک‌های بازار سهام

همان‌طور که اشاره شد، اگر بازار بدهی توسعه یابد فعالان بازار سرمایه به راحتی می‌توانند دارایی‌های خود را بین بازار سهام و بدهی جابه‌جا کنند. بنابراین، تحولات بازار بدهی می‌تواند سیگنالی برای بازار سهام باشد و با سرعت بیشتری شوک‌های احتمالی در بازار سهام را به مخاطبان مخابره می‌کند. این در حالی است که اطلاعات نظام بانکی در بخش سپرده‌ها با تاخیر می‌تواند سیگنال جابه‌جایی منابع و احتمال شوک‌ها در بازار سهام را ارائه کند.

10. متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری

فارغ از اثرات مثبتی که بازار بدهی بر فضای اقتصاد کلان دارد، می‌تواند برای سرمایه‌گذاران نیز مفید باشد. اوراق بدهی به‌عنوان ابزاری کم‌ریسک در اقتصادها شناخته می‌شوند. بنابراین، می‌توانند فرصتی جذاب برای بسیاری از سرمایه‌گذاران باشند و آنها با متنوع کردن سبد سرمایه‌گذاری خود، علاوه بر کسب بازدهی مناسب، ریسک خود را کاهش دهند.