با ایران جدید آشنا شوید

پراتیبا تاکر

ایران در سال ۲۰۱۷ همانند چین در سال ۱۹۹۰ خواهد بود. خروج این کشور از انزوای بین‌المللی، آتش روحیه پویای کارآفرینی که به مدتی طولانی در ایران وجود داشته را دوباره روشن می‌کند. برای ناظران چینی، محرک رشد آشنا خواهد بود: سرمایه‌گذاری خارجی. ریسک بالا رئیس‌جمهوری دونالد ترامپ است که از توافق هسته‌ای با ایران انتقاد کرده است و نقش تباه‌کننده را برای آن بازی می‌کند. ایرانیان امیدوارند که او نخواهد با متحدین اروپایی خود در این زمینه شکافی ایجاد کند. اگر معاهده هسته‌ای برقرار بماند، فرصت‌ها در ایران فراوان خواهند بود. صنعت خودروی ایران هجدهمین صنعت بزرگ در خودروسازی جهان است. این کشور بیش از ۵۰ تولیدکننده دارویی دارد که بسیاری از آنها در فهرست بازار سهام تهران قرار دارند. گردشگری پتانسیل این را دارد که با توجه به داشتن ۲۱ سایت تاریخی جهانی یونسکو، شکوفا شود. صنایع غذایی و قالی این کشور پیشتر در صحنه بین‌المللی رقابت می‌کردند. تصور گسترش ارتباطات تجاری با دوستان قدیمی (در اروپا) و دوستان جدید (در آسیا) و مدرنیزاسیون اقتصادی سریع، دور از ذهن نخواهد بود.

چین همچنین به دلیل پشتوانه جمعیتی عظیم خود نیز رشد کرد. ایران نیز وضعیت مشابهی دارد: ۶۰ درصد جمعیت آن زیر ۳۰ سال سن دارد. این ثروت حاصل از نیروی کار، رشد دستمزد را در طول بهبود اقتصادی متاثر خواهد کرد، به خصوص اگر همراه با افزایش مشارکت زنان در کار باشد. وارونه شدن فرار مغزها در ایران، نیز به بهره‌وری کمک خواهد کرد. افزایش سریع اژدهای سیلیکونی چین به شرکت‌های داخلی این کشور مانند علی بابا اجازه داده است تا بر بازار داخلی تسلط پیدا کنند. جمعیت جوان، شهری و آگاه به تکنولوژی تهران پیشتر از تعداد رو به رشدی از استارت‌آپ‌ها حمایت کرده است. دیجی‌کالا که معادل محلی آمازون است، یک نمونه اولیه از این موارد است. این شرکت که در سال ۲۰۰۷ راه‌اندازی شده است، در وهله نخست بر وسایل الکترونیکی تاکید می‌کرد اما اکنون به‌طور متنوعی وارد فروش مجموعه‌ای از کالاهای مصرفی شده است.

چین از زمانی که در سال ۲۰۰۱ به سازمان تجارت جهانی ملحق شد، به سرعت به تولیدکننده غالب صادرات جهانی تبدیل شده است و در انجام این کار سهم بازار را از سایر صادرکنندگان آسیایی ربود اما به واردکننده عمده‌ اجزا و قطعات از سایر همسایه‌هایش نیز تبدیل شده است. مورد مشابهی احتمال دارد برای ایران رخ دهد، اگر این کشور به پایگاه تولیدی و هاب تجاری در منطقه خاورمیانه، قفقاز و آسیای مرکزی تبدیل شود. اما این امر نیازمند اجرا و گسترش و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل و نقل است. دولت قراردادها را در مواجهه با شرکت‌های اروپایی و آسیایی با وارد کردن شرط مالکیت دشوار کرده است. هند موافقت کرده است تا بندری را به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار در چابهار بسازد. چین نیز احتمالا از این نوع سرمایه‌گذاری‌ها سود برده است، با توجه به اینکه با ایران در شرایط «یک کمربند، یک جاده» قرار دارد.

حزب کمونیست چین سعی کرده است تا مسیری را با ترفند بین فضا دادن به بخش خصوصی برای توسعه و اطمینان از اینکه دولت کنترل «قله‌های اساسی» اقتصاد را در دست دارد، طی کند. سرمایه‌گذاران خارجی مورد استقبال قرار گرفته‌اند اما بخش‌هایی از اقتصاد به روی آنان بسته مانده است و در برخی موارد تنها می‌توانند به‌عنوان شرکایی در سرمایه‌گذاری‌‌های مشترک نقش ایفا کنند. رئیس‌جمهور اعتدال خواه ایران، حسن روحانی، که در سال ۲۰۱۷ امیدوار به انتخاب شدن است نیز می‌خواهد بین رویکرد بازار دوستانه برای سرمایه‌گذاران و راضی نگه داشتن گروه‌های تندرو تعادلی برقرار کند. حمایت از صنایع داخلی بسیار رایج است زیرا یک نخبه قدرتمند نسبت به از دست دادن سلطه خود بر بخش‌های حیاتی اقتصاد مقاومت می‌کند. فرآیندهای اقتصادی که در دهه‌های اخیر توسط چین اجرا شده است، پیشنهاد می‌کند که یک سیستم سیاسی اقتدارگرا و یک اقتصاد که حول مالکیت دولتی ساخته می‌شوند می‌توانند افزایش سریعی را در درآمد ایجاد کنند. در سال ۲۰۱۷، شرکت‌هایی که در بازار چین با موفقیت عمل کرده‌اند، آنقدر خردمند خواهند بود که به رشدهای مشابهی در ایران نیز توجه کنند.