حضور ارامنه، اقتصاد صفویه و اصفهان را شکوفا کرد

دنیای اقتصاد- یک استاد تاریخ ایران و اسلام گفت: شاه عباس یک انسان همه جانبه نگر، طراح و متفکر و مدبر بود که توانایی اداره یک کشور را داشت و می دانست که حکومت داری به چه معناست و شاید بتوان گفت که او شایسته ترین فرد برای تبدیل اصفهان به پایتخت با شکوه صفویه بود. رسول جعفریان در جلسه واکاوی اصفهان در عصر صفویه اظهار کرد: تاریخ ایران پیش از هر چیز مدیون مولفه های فرهنگی است که زبان یکی از مهمترین مبانی فرهنگی محسوب می شود و فلسفه ورای زبان موضوع بسیار مهمی است. وی افزود: فلسفه زبان؛ در ایران بیشتر به موضوعات عرفانی و هنری می پردازد و به همین خاطر بیشترین ظهور و بروز فرهنگ ایران در طول تاریخ در شعر و ادبیات بوده است چراکه زبان یک هویت منسجم در طول تاریخ برای ایرانیان ایجاد کرده است.

این استاد تمام دانشگاه تهران با بیان اینکه ایران امروز یک حکومت صفویه است، تصریح کرد: ایران امروز در موضوعات مذهبی، دینی، فلسفی و فقهی و حقوقی و... بسیار شبیه به دوران صفویه است. جعفریان با اشاره به اینکه در خصوص اصفهان عصر صفویه گفتار فراروان است، ادامه داد: اصفهان در زمان صفویه، شهری است که دارای دو دوره تاریخی است؛ دوره پیش از پایتختی و دوره پس از پایتختی. که در دوره پیش از پایتختی اصفهان شهر مورد علاقه شاه اسماعیل صفوی بوده و متعدد به این شهر سفر کرده است تا جایی که شاه طهماسب در اصفهان متولد شده است و این موضوع نشان می دهد که تا چه اندازه شاهان صفوی به اصفهان علاقه داشته اند. وی تصریح کرد: به این دلیل شاه عباس، خود به شاه تاجرها و شاه بازار معروف بود که کاملا می دانست، تجارت در شمال ایران امکان پذیر نیست و این خلیج فارس است که می تواند منبع خوبی برای تجارت باشد؛ به همین دلیل اصفهان که به عنوان یک شهر جنوبی، علاوه بر جلوه های دیگر مورد توجه صفویان بود را به عنوان پایتخت ایران برگزید. این استاد تاریخ ایران و اسلام تاکید کرد: شاه عباس از جمله افراد انگشت شماری است که می توان در طول تاریخ از او به عنوان سیاستمدار نام برد، البته او یک اشتباه بزرگ داشت و آن هم تخریب قلعه تَبَرَک بود.

جعفریان با اشاره به اینکه پس از پایتختی اصفهان در دوران صفویه اصفهان مهد خلاقیت شد، افزود: در دوره شاه عباس چهره های دینی و سیاسی بزرگی از جمله شیخ بهایی ظهور کرد، اما در همین زمان شاه عباس مشاورانی بزرگ و مهم دارد که متاسفانه به دلیل ضعف تاریخ اجتماعی در ایران نامی از آنها وجود ندارد. وی گفت: الگوی اصفهان به عنوان پایتخت صفویان در دوره شاه عباس بی شک تبریز، قزوین، هرات و سمرقند بوده است و مدل ایران در این دوره مدل عثمانی بوده است و در واقع اصفهان یک مدل از استانبول می شود. چراکه ایران کشوری فقیر است و اقتصاد بسیار ضعیفی دارد تا جایی که فقر در دوران صفویه و قاجاریه بر کشور حاکم می شود و چون از نظر فرهنگی نیز به کشور همسایه چشم داشته همواره عثمانی بر فرهنگ ایران تاثیر گذار بوده است. این استاد تاریخ ایران و اسلام ادامه داد: چهارباغ اولین پدیده ای است که در عصر صفویه در اصفهان ایجاد شد که در اطراف آن باغات اعیانی شکل گرفتند و شاهان و شاهزاده ها به علاوه طلاسازان و بازرگانان تبریز در آن مستقر شده و عباس آباد را پدید می آورند. جعفریان به نقش زنان در حکومت صفویه اشاره کرد و گفت: شاهزاده های خانم در عصر صفویه به شدت تاثیرگذار بودند و اصلا در طراحی و تزئینات کاخ ها و منازل بسیار نظر می دادند؛ همچنین خیابان چهارباغ و بازار قیصریه روزهای چهارشنبه در اختیار خانم ها بوده تا جایی که مردان اجازه حضور در این مناطق را نداشته و حتی فروشندگی و معامله در این روز فقط توسط زنان صورت می گرفته است.

وی تاکید کرد: البته زیبایی ۱۵۰ عمارت با شکوه دوره صفویه در اصفهان به اضافه طبیعت زیبا که "شاردن" سفرنامه نویس مشهور فرانسوی با حسرت از آن یاد می کند و می گوید: «رنگ طبیعت اصفهان بی مثال است و حتی نمونه ای از آن در پاریس یافت نمی شود»، نشان از عظمت و شکوه اصفهان دارد. این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه شاه عباس فردی اقتصادی در عین حال مذهبی بوده است، افزود: این شاه صفویه فردی شجاع و یک حاکم واقعی بوده چراکه برای بهتر شدن و رونق گرفتن وضع تجارت و اقتصاد اصفهان، ارامنه جلفا را به پایتخت خود یعنی اصفهان می آورد و در بهترین مکان شهر سکنی داده و حتی اجازه ساخت کلیسا به آنها می دهد. جعفریان تاکید کرد: وضع اقتصادی اصفهان بعد از حضور ارامنه بهتر می شود تاجایی که تاریخ نویسان، اصفهان را در زمان شاه عباس به عنوان برترین شهر جهان که در اروپا نظیر ندارد نام می برند و از آن به عنوان بلاد بی نظیر یاد می کنند. این در حالی است که ایران کشوری فقیر است و حتی میزان درآمد شاهزادگان هندی از شاه عباس بیشتر است. وی ادامه داد: شاه عباس در حالی که فردی مذهبی و ولایی بود، اما حکومت داری، شهر سازی و نظامی گری خود را به دور از تصورات غلط انجام داد و با تدبیر خود تجارت ابریشم را آغاز کرد و با فروش ابریشم به تجار انگلیسی و پرتغالی طلا و نقره برای اداره کشور جمع کرد.

این تاریخ دان ادامه داد: سقوط حکومت صفویه به خاطر نبود طلا و نقره رقم خورد و امروز هم به این نتیجه می رسیم که آسیب های اجتماعی و اخلاقی همه از فقر و نابودی اقتصاد نشات می گیرد چراکه فقر موجب دزدی و فحشا می شود و این اقتصاد است که پایه های حکومت داری را محکم و دست حاکمان را برای اداره بهتر باز نگه می دارد. جعفریان با اشاره به مهم بودن تفریح مردم در نزد شاه عباس، گفت: میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف الله، مسجد جامع عباسی و بازار قیصریه همگی به منظور تفریح بنا شدند و اگر می بینیم همه این آثار پس از گذشت ۴۰۰ سال هنوز در اوج شکوه هستند به دلیل این است که شاه عباس تفریح را برای مردم اصفهان مهم جلوه می داد. این استاد تاریخ ایران و اسلام ادامه داد: سیاست خارجی شاه عباس صفوی فوق العاده بود او پس از حضور ارامنه در اصفهان هم از تجارت آنها بهره برد و هم ایران را به اروپا متصل کرد و تاجایی روابطش را گسترش داد که طی نامه ای به اروپاییان خطاب کرد که شما افراد تنبلی هستید که به ایران نمی آیید و از شکوه ایران لذت نمی برید. جعفریان با تاکید بر این موضوع که صفویان در حوزه هنر به شدت قدرتمند ظاهر شدند و خیلی مبحث مهمی را باز کرده اند، افزود: ایرانیان در طول تاریخ نشان داده اند که در هندسه و ریاضی به شدت قوی هستند، اما آن را در دوره صفویه و آن هم فقط در معماری و هنر به کار گرفتند. وی اظهار کرد: یک اشتباه دیگر شاه عباس این بود که پس از ساختن بناهای با شکوه هیچ گاه به فکر ساخت مدرسه طب، مدرسه ریاضی و ... نیفتاد. این تاریخ دان خاطرنشان کرد: شاه عباس یک انسان همه جانبه نگر، طراح و متفکر و مدبر بود که توانایی اداره یک کشور را داشت و می دانست که حکومت داری به چه معناست و شاید بتوان گفت که او شایسته ترین فرد برای تبدیل اصفهان به پایتخت با شکوه صفویه بود.