کارنامه سه ساله دولت در بافت‌های فرسوده

شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، عملکرد سه سال گذشته دولت در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده شهری را منتشر کرد. به گزارش «دنیای اقتصاد» با توجه به محتوای این گزارش از ابتدای فعالیت دولت یازدهم تا‌کنون بیش از ۲۷۹ پروژه نوسازی و توسعه خدمات و زیرساخت‌های شهری در کشور به اجرا رسیده است. در این گزارش آمده است: تحولات سریع و نامتوازن جمعیت شهری در ایران که هم‌اکنون دربرگیرنده ۷۰ درصد از جمعیت کل کشور است، اگرچه فرصت‌های نوینی را برای توسعه‌ فراهم می‌کند، اما چالش‌هایی عمیق و گسترده‌ در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی در شهرها را به همراه داشته است که در صورت عدم اتخاذ برنامه‌های صحیح و پیش‌گیرانه منجر به گسترش نابسامانی در شهرها و نزول کیفیت زندگی شهروندان می‌شود.

نمودهای این نابسامانی به شکل عرصه‌‌های ناکارآمد درکشور، هم‌اکنون گستره‌های وسیعی از شهرها را در برگرفته است. براساس آمارهای موجود در حال حاضر۳۰ درصد از بافت‌های شهری با جمعیتی حدود ۱۹ میلیون نفر، با چالش‌ نزول کیفی زندگی شهری و قابلیت زیست‌پذیری پایین روبه‌رو هستند. پیچیدگی و بر هم کنش میان این چالش‌ها از سویی و گستردگی ابعاد و دامنه تاثیرگذاری آنها برکیفیت زندگی شهروندان از سوی دیگر، ضرورت اتخاذ نگرشی همه‌جانبه، جامع و ریشه‌ای به مسائل را پیش رو قرار می‌دهد. بدون توجه به علل پیدایش وگسترش این نواحی و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه، با نگاه‌ صرفا کالبدی و پروژه محور و بدون توجه به هم‌افزایی، همزبانی و مشارکت کلیه ذی‌نفعان و ذی‌نفوذان، نمی‌توان به راه‌حلی برای مواجهه با نابسامانی‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگیِ فزاینده در زندگی روزمره شهروندان دست یافت.

چهار هدف در بازآفرینی شهری

این گزارش می‌افزاید: در این راستا وزارت راه و شهرسازی، با بازپیرایی نگرش‌های رایج نسبت به مسائل شهری، رویکرد بازآفرینی شهری را در تهیه برنامه‌ها و طرح‌های توسعه شهری اتخاذ کرده است. این رویکرد چهار هدف اصلی «کاهش فقر شهری و پیشگیری از بازتولید آن»، «ارتقای تاب‌آوری شهری»، «ارتقای هویت و حفاظت از ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی» و همچنین «ارتقای انسجام اجتماعی شهروندان» را دنبال می‌کند. در این رویکرد ضمن توجه توامان به پیش‌نگری و درمانِ مسائل و تهدیدها و همچنین بهره‌مندی از فرصت‌ها و ارزش‌های موجود، مدیریت و هدایت شبکه‌ای هماهنگ از اقدامات مختلفِ دستگاه‌ها و نهادهای متولی به‌منظور بسیج نیروهای مادی و معنوی در شهرها برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان در دستور کار قرار می‌گیرد.

گام اول در این مسیر «شناسایی محدوده‌ها و محلات هدف» از سوی متولیان نوسازی است؛ براساس مطالعات انجام شده در ۴۹۵ شهر، ۶۰ هزار هکتار بافت‌های میانی بالغ‌بر ۱۰۰۰ محله، در ۱۶۸ شهر ۲۵ هزار هکتار بافت تاریخی بالغ‌بر ۶۰۰ محله و در ۹۱ شهر ۴۵ هزار هکتار سکونتگاه غیررسمی که ۱۱۰۰ محله را شامل می‌شود، شناسایی شدند. از این میان ۳۲ محله در بافت‌های میانی، ۱۵ محله در بافت‌های تاریخی و ۵۲ محله در سکونتگاه‌های غیر‌رسمی در سراسر کشور به‌عنوان محله‌های هدف برنامه سال ۱۳۹۵ در دستور کار قرار دارند.

دومین گام، «تهیه طرح و برنامه بهسازی و توانمندسازی» تعیین شد؛ به‌منظور تعیین برنامه اقدام و اولویت‌های اجرایی طرح‌های بهسازی و توانمندسازی محدوده‌ها و محلات هدف تهیه شده‌اند که از آن جمله می‌توان به تهیه طرح در بافت‌های تاریخی و میانی در ۲۴۴ شهر و در سکونتگاه‌های غیر‌رسمی در ۹۱ شهر، تدوین طرح‌ها و برنامه‌های ویژه در چهار شهر مشهد، قم، شیراز و چابهار با تاکید بر ساماندهی سکونتگاه‌های غیر‌رسمی و دو مرکز تاریخی شیراز و دزفول به‌عنوان پایلوت برنامه‌های ویژه حفاظت نام برد.

در گام سوم، «اجرای بیش از ۲۷۹ پروژه نوسازی و توسعه خدمات و زیرساخت‌های شهری» در دستور کار قرار گرفت که از این میان ۱۳۷ پروژه با اعتباری بالغ‌بر ۱۴۰۰ میلیارد تومان پایان پذیرفته و شامل اجرای ۲۲ پروژه آموزشی، ۱۶ پروژه احداث مراکز بهداشتی-درمانی، ۴۷ پروژه بهسازی و نوسازی معابر، ۹ پروژه احداث پارک و فضاهای سبز، ۱۱ پروژه ارتقای تاسیسات و خدمات شهری، ۱۷ پروژه احداث خدمات ورزشی، ۴۲ پروژه احداث کتابخانه و خانه محله و ۱۱۵ پروژه مسکونی در سراسر کشور می‌شوند. همچنین از میان ۲۷۹ پروژه، ۱۴۲ پروژه نیز مربوط به برنامه سال ۱۳۹۵ است که با اعتباری بالغ‌بر ۱۹۰۰ میلیارد تومان در حال اجرا است.

«تشکیل ستادملی بازآفرینی شهری» چهارمین گام تعیین شده در این مسیر محسوب می‌شود. تشکیل ۲۱ جلسه ستاد ملی و تصویب و عملیاتی‌سازی ۲۲۲ مصوبه، تدوین و تصویب بیانیه هم راستاسازی اقدامات بین‌بخشی، تدوین آیین‌نامه‌ها و تفاهم‌نامه‌های همکاری، تشکیل کارگروه‌های ویژه و تعریف برنامه‌های مشترک بین دستگاهی بخشی از فعالیت‌های این ستاد محسوب می‌شود.

«بودجه‌ریزی اهرمی» در راستای اهداف اقتصاد مقاومتی؛ عدالت بنیان کردن اقتصاد و توسعه عدالت اجتماعی، پنجمین گام تعیین شده در این مسیر است.

در این راستا، انعقاد تفاهم‌نامه مشترک با استانداری‌ها، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و ادارات کل راه و شهرسازی استان در جهت تامین بودجه اجرای برنامه‌های بازآفرینی به تفکیک محلات و محدوده‌های مندرج در برنامه بازآفرینی شهری استان با هدف الزام مشارکت دستگاه‌های عضو ستاد استانی در تامین منابع مالی به میزان ۳۳ درصد آورده وزارت راه و شهرسازی، ۳۳ درصد آورده شهرداری‌ها و ۳۳ درصد آورده استانداری و سایر دستگاه‌های اجرایی، صورت گرفت.

در گام ششم، «ظرفیت‌سازی، تبیین و ترویج مفاهیم و رویکردها» در دستور کار قرار گرفت.

«توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی شهروندان به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر»در گام هفتم مورد تاکید و اجرا قرار گرفت.

در گام هشتم، وزارت راه و شهرسازی برای تسریع پیشبرد برنامه‌های بازآفرینی شهری، «نهادسازی» را با تاکید بر دو جریان اصلی، « نهاد تسهیل‌گر» و « نهاد توسعه‌گر» در دستور کار قرار داده است که از آن جمله می‌توان به راه‌اندازی دفاتر تسهیلگری در ۱۵ شهر به‌صورت پایلوت و همچنین برنامه‌ریزی جهت تبیین ساختار نهاد توسعه‌گر در محلات هدف بازآفرینی اشاره کرد.

در گام نهم، «ابزارسازی»مورد توجه قرار گرفت؛ با این توضیح که پیشبرد برنامه‌ها و اقدامات بهسازی و نوسازی شهری در عرصه‌های ناکارآمد، بی‌شک نیازمند فراهم آوردن ابزارهای مالی، حقوقی و قانونی است که در این راستا می‌توان اقداماتی همچون تصویب کاهش نرخ سود وام ۸۰ میلیونی برای خانه اولی‌ها تا ۹ درصد و برای ساکنان بافت‌های فرسوده تا ۸ درصد و همچنین اعطای بیش از بیست و یک هزار تسهیلات مشتمل بر وام نوسازی، ودیعه مسکن و مقاوم‌سازی در چارچوب مصوبه اعطای تسهیلات نوسازی مصوب هیات وزیران، در اولویت قرار گرفتن برنامه جامع ساماندهی حاشیه‌نشینی و بافت‌های ناکارآمد در ستاد اقتصاد مقاومتی و... اشاره کرد.