قانون نظام مهندسی باید بازنگری و بازنویسی شود
انجمن ژئوتکنیک ایران یکی از پرسابقه‌ترین گروه‌های مهندسی در ایران است که از سال ۱۳۵۰ کار خود را آغاز کرده است. انجمن با هدف شناساندن جایگاه حرفۀ ژئوتکنیک و کارشناسان آن و نیز ایجاد همکاری و هماهنگی بین آنها در زمنیه‌های علمی، کاری و پژوهشی تشکیل شده است.
اعضای انجمن از بین کارشناسان و متخصصان دانش آموختۀ رشته‌های مهندسی عمران، مهندسی زمین‌شناسی و سایر رشته‌های وابسته که در زمینۀ ژئوتکنیک فعالیت می‌کنند، انتخاب شده‌اند. انجمن تاکنون گام‌های موثری در زمینۀ هماهنگی فعالیت‌های حرفه‌ای، تدوین ضوابط کاری، تهیۀ آیین‌نامه‌ها، برپایی همایش‌های علمی و فنی، انتشار نشریه‌های خبری و علمی و نیز برقراری ارتباط با نهادهای داخلی و بین‌المللی فعال در زمینۀ ژئوتکنیک برداشته است.
اعضای انجمن از بین کارشناسان و متخصصان دانش آموختۀ رشته‌های مهندسی عمران، مهندسی زمین‌شناسی و سایر رشته‌های وابسته که در زمینۀ ژئوتکنیک فعالیت می‌کنند، انتخاب شده‌اند. انجمن تاکنون گام‌های موثری در زمینۀ هماهنگی فعالیت‌های حرفه‌ای، تدوین ضوابط کاری، تهیۀ آیین‌نامه‌ها، برپایی همایش‌های علمی و فنی، انتشار نشریه‌های خبری و علمی و نیز برقراری ارتباط با نهادهای داخلی و بین‌المللی فعال در زمینۀ ژئوتکنیک برداشته است.
انجمن ژئوتکنیک ایران یکی از پرسابقه‌ترین گروه‌های مهندسی در ایران است که از سال ۱۳۵۰ کار خود را آغاز کرده است. انجمن با هدف شناساندن جایگاه حرفۀ ژئوتکنیک و کارشناسان آن و نیز ایجاد همکاری و هماهنگی بین آنها در زمنیه‌های علمی، کاری و پژوهشی تشکیل شده است.
اعضای انجمن از بین کارشناسان و متخصصان دانش آموختۀ رشته‌های مهندسی عمران، مهندسی زمین‌شناسی و سایر رشته‌های وابسته که در زمینۀ ژئوتکنیک فعالیت می‌کنند، انتخاب شده‌اند. انجمن تاکنون گام‌های موثری در زمینۀ هماهنگی فعالیت‌های حرفه‌ای، تدوین ضوابط کاری، تهیۀ آیین‌نامه‌ها، برپایی همایش‌های علمی و فنی، انتشار نشریه‌های خبری و علمی و نیز برقراری ارتباط با نهادهای داخلی و بین‌المللی فعال در زمینۀ ژئوتکنیک برداشته است. انجمن ژئوتکنیک ایران، عضو انجمن بین‌المللی مکانیک خاک و مهندسی ژئوتکنیک است و اعضای آن در کمیته‌های انجمن بین‌المللی ژئوتکنیک فعالند.
علیرضا عالم‌زاده
لیسانس مهندسی عمران از دانشکده فنی دانشگاه تهران (۱۳۶۸)
فوق لیسانس مهندسی مکانیک خاک و مهندسی پی (ژئوتکنیک) از دانشگاه پلی‌تکنیک (1371)
عضو هیات مدیره شرکت مهندسان مشاور دریاخاک‌پی
عضو هیات مدیره و خزانه‌دار انجمن ژئوتکنیک ایران
عضو کمیته ژئوتکنیک سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران
همانطور که می‌دانید، طبق ماده ۲ قانون نظام مهندسی، باید از ظرفیت انجمن‌ها در بخش‌های مختلف سازمان استفاده شود. اما باید گفت عملا ظرفیتی که انجمن‌ها دارند و سازمان می‌تواند از آنها استفاده کند بسیار فراتر از آن است که در حال حاضر استفاده می‌شود. حتی می‌توان گفت که در دوره ششم استفاده حداقلی از ظرفیت انجمن‌ها صورت گرفت. این در حالی است که انجمن‌ها پتانسیل خیلی بالاتری برای فعالیت در مجموعه نظام مهندسی ساختمان دارند و می‌توان خیلی فراتر و بیشتر از این قابلیت‌ها و توانمندی‌ها استفاده کرد. گرچه در دوره‌های قبلی این امکان هم وجود نداشت.
انجمن ژئوتکنیک در دوره‌های قبل، بارها با مکاتبه اظهار علاقه‌مندی نمود که به تواند در ساخت و ساز شهری کمک کرده و مشارکت نماید. ما به عنوان اعضای انجمن قصد داشتیم نشان دهیم که می‌توانیم به عنوان یک متخصص کاری کنیم تا نقشه‌ها و طرح‌های یک ساختمان به شکل آبرومندانه‌ای در بیاید. متاسفانه در جواب درخواست‌های خود هیچ گاه پاسخ مناسبی دریافت نکردیم. با این حال در دوره ششم، هم پیگیری‌های ما تشدید شد و هم افرادی به سازمان نظام مهندسی راه یافتند که علاقه‌مند بودند در حد امکان ساختار بهتری در آن شکل بگیرد. حداقل این امکان برای انجمن ما و نه برای تمامی انجمن‌ها فراهم شد.
از دیدگاه من مشکل اصلی این است که قانون نظام مهندسی ۲۰ سال پیش و با دیدگاه آن موقع نوشته شده و بارها مورد آزمون وخطا قرار گرفته. قاعدتا باید این قانون بازنگری و به شکل جدیدی نوشته می‌شد که مشکلات برطرف شود. متاسفانه هنوز این اتفاق نیفتاده است. به طور مثال در این قانون رشته‌های اصلی مهندسی تعریف شده‌اند و جالب این که ژئوتکنیک که پیش نیاز هر ساخت و ساز شهری است در لیست این رشته‌ها نیست. ولی مثلاً ترافیک هست. این مورد به همراه بسیار دیگر مؤید این است که شاید قانون فعلی در دوره آزمایش اولیه به عنوان الگو می‌توانست آغاز یک فعالیت را تصویر کنند.
ولی الان با توجه به تنوع رشته‌های موجود در عمران، نمی‌توان گفت رشته ترافیک و نقشه‌برداری مثلا یک رشته اصلی، ولی ژئوتکنیک یک رشته فرعی است. و همینطور خیلی شاخه‌های دیگر به نظر من قواعد و اصول باید از بنیان عوض شود و گرنه بر روی این بستری که در حال حاضر وجود دارد، مشکلات دیگری هم می‌تواند شکل بگیرد که هنوز رخ نداده و همین طور اشکالات موجود به این سادگی قابل رفع نیست. جدا از این، با این نظامی که برقرار است، و با این شکل نظارتی که بر ساخت و سازهای شهری انجام می‌شود، انتظار غیرعادی نمی‌شود داشت.
به عبارتی، به انگار من اگر همین الان هیات مدیره سازمان کلا عوض شوند و افراد جدید بیایند، نمی‌توانند چندان متفاوت عمل کنند. می‌دانید که در ساخت و ساز شهری الان یکی از این کارهایی که انجام می‌شود که ناظر بایستی پاسخگوی هر اتفاقی در آن ساختمان بیافتد، است. در حالی که حق‌الزحمه‌ای که می‌گیرد برای حضور تمام وقتش نیست و کسی هم‌چنین انتظاری ندارد، چرا که باید بازدیدهای دوره‌ای داشته باشد. درمقابل اگر اتفاقی بیافتد او مسئول است و کارش به دادگستری و شورای انتظامی و ... میافتد و شاید به زندان برود. بابت چیزی که در نبودش اتفاق افتاده و یا خطایی که به خاطر حضور یا عدم حضور او شکل نگرفته ولی او باید پاسخ‌گو باشد. خب، هیچ کس نمی‌تواند چنین مدیریتی را سامان بدهد و به هرحال مشکل از جای دیگر است.
مثال دیگر این است که هر کسی به عنوان مالک یا صاحب زمین (غیر متخصص) می‌تواند در ساخت و ساز شهری دخالت کند، می‌تواند پروانه ساخت بگیرد و چیزی را که می‌خواهد بسازد مدیریت کند و این مثل این است که هرکس لباس خودش را خودش بدوزد، در حالی که قاعدتا باید پیش خیاط برود. ولی این اتفاق در ساخت و ساز شهری دارد میافتد، و هرکسی دندان خودش را خودش درست می‌کند و به متخصص رجوع نمی‌کند. به همین دلیل است که ساخت و سازهای شهری در مقیاس‌های کوچک معمولاً به شکل مناسبی انجام نمی‌شود. از طرف دیگر وقتی ابعاد و گستردگی و تعداد طبقات ساختمان افزایش می‌یابد و وقتی ساختمان بزرگ ساخته می‌شود، چون سرمایه‌گذاری کلان است و باید مدیریت شود، با این که نظام مهندسی در این زمینه شمول کافی ندارد، خود صاحب پروژه می‌رود و شمول کامل را پیدا می‌کند.
هم اکنون خیلی از ساختمان‌های بزرگ با نظارت سازمان مهندسی به عنوان یک نظارت صوری موجود است برای این که کسی بتواند پروانه بگیرد. در حالی که برای یک نظارت واقعی، از شرکت‌های صاحب صلاحیت قدیمی استفاده می‌شود یا برای ساخت، درست است که یک مجری هست که باید از سازمان نظام مهندسی باشد، ولی آن مجری کار خاصی انجام نمی دهد و با یک پیمانکار حرفه‌ای قرارداد می‌بندند که کارش را انجام دهد. الان این اتفاقات را شما در تمام پروژه‌های شهری بزرگ مشاهده می‌کنید. عوامل موظف سازمان نظام مهندسی (ناظر، مجری) هم عملا بیشتر از حد وظیفه خودشان نمی توانند دخالت کنند و اگر هم دخالت کنند آن چنان تاثیرگذار نیستند. بیشتر به شانس یک نفر به عنوان ناظر بستگی دارد که به چه نوع ساخت و سازی برخورد کند. اگر طرف یک آدم غیر حرفه‌ای باشد، اصلا نمی تواند منظورش را بگوید. و نمی تواند بگوید که مثلا اینجا کاور آرماتور برای سازه بتونی مناسب نیست یا اینجا جوش شما کیفیت لازم را ندارد. در واقع زبان مشترکی با مالک ندارد که اصلا بتواند منظورش را برساند.
با این حال من عملکرد هیات مدیره دوره ششم سازمان نظام مهندسی را چندان متفاوت از دوره‌های قبل نمی‌بینم و همانطور که گفتم فکر هم نمی کنم کسی که در دوره جدید می‌آید بتواند کار خاص و خارق‌العاده‌ای انجام دهد. به هرحال خیلی کارها هست که اصلا انجام نشده وباید انجام شود، خیلی کارها هست که انجام شده و ناقص مانده، و خیلی کارها هست که دارد غلط انجام می‌شود. اگر فکر کنیم افراد جدیدی که می‌آیند خیلی خاص اند، به نظر من فوق العاده اشتباه است که چنین تصوری داشته باشیم. قوانین نظام مهندسی باید از اساس، از بنیاد و به گونه‌ای تغییر کند که این آدم‌ها بتوانند جایی بنشینند که بتوانند در کار خود حرف اول و آخر را بزنند؛ چیزی که متاسفانه از دیدگاه من در حال حاضر وجود ندارد.
ما به عنوان کارشناسان ژئوتکنیک مملکت، در بسیاری موارد شاهد اتفاقاتی هستیم که در ممالک متمدن رخ نمی‌دهد. مثلا گودبرداری‌های ما به شدت دچار حادثه می‌شوند، در حالی که هیچ دلیلی برای آن وجود ندارد و در کشورهای متمدن این اتفاق نمی‌افتد. این در حالی است که ما از نظر دانش فنی و در این زمینه خاص چیزی از آنها کم نداریم. اما زمانی که شما به سازه‌هایی که دارد انجام می‌شود مراجعه می‌کنید، می‌بینید افراد بدون صلاحیت دارند کاری را انجام می‌دهند که قطعا باید یک متخصص بالای سرکار باشد. اما شخصی که این کار را انجام می‌دهد، تحصیلات عالیه یا ندارد یا مرتبط نیست. اما توی این کار آمده چون سودآور است و این کار را انجام می‌دهد.
در مقابل، کسی هم که دارد کار را تعریف می‌کند، مالکی است که در این زمینه متخصص نیست. مراجعه کرده و می‌خواسته کننده‌ای را پیدا کند و این را پیدا کرده که قیمتش مناسب‌تر بوده. همین جاست که این دو نفر می‌توانند با هم یک فاجعه توی گود درست کنند و این شانس است که حادثه رخ بدهدیا ندهد. در این زمینه تا زمانی که قوانین مرتبط وجود ندارد کسی نمی تواند کمکی کند. ما به عنوان انجمن ژئوتکنیک پیشنهادمان این است که کسانی که در گودبرداری فعالیت می‌کنند که می‌تواند در ساخت و ساز شهری هم دخالت ایجاد کند، باید حتما تایید صلاحیت و طبقه بندی شوند و نمی شود که همه توی هر گودی فعالیت کنند. ما الان در تهران گودهای بالای ۳۰ متر و ۵۰ متر داریم و آدمی می‌تواند توی آنها کار کند که سابقه، توان لازم ، ابزار و ماشین آلات فنی و... را داشته باشد. هرکسی نمی تواند وارد این بازی شود و قاعدتا باید یک طبقه بندی و تایید صلاحیتی در این زمینه باشد که الان نیست و این خیلی مهم است. مثلاً در نظر بگیرید که اوج خرابی یک ساختمان در حال ساخت این است که یک ستونی درست ساخته نشده یا کج باشد و... یا یک کارگر سقوط و فوت کند. الان هرجا یک گود برداشته می‌شود همه نگران هستند. چرا باید این اتفاق بیافتد؟
به عنوان یک عضو انجمن ژئوتکنیک معتقدم اگر کار به درستی انجام شود نباید هیچ گودی بریزد. نکته دیگر در مورد انجام مطالعات ژئوتکنیکی است که به فونداسیون و دیوارهای یک ساختمان مربوط می‌شود. با انجام ناقص مطالعات ژئوتکنیک، بسیاری از ساخت و سازهای ما زیر فونداسیون‌های سنگینی می‌روند که هیچ لزومی ندارد بابت آنها این همه پول بتون و آماتور هزینه شود. از طرف دیگر، ناهمگونی‌های خاک زیر فونداسیون نیز شناخته نمی‌شود و ساختمان‌ها دچار مشکلات و معضلات بسیار می‌شوند. اما اگر کار به دست کاردان سپرده شود، شرایط ایده‌آل فراهم گردد. کنار آن می‌توان موارد دیگر را هم دید و تعریف کرد. مثلا می‌توان برای همان شرکت‌ها دوره‌های آموزشی گذاشت، و می‌توان برای آنها راهنما‌هایی را منتشر کرد که بر اساس آن کار کنند.
مثلا پارسال سمینار گودبرداری برگزار کردیم که استقبال خوبی از آن شد. ولی ما فراتر از این نمی‌توانیم یا مثلاً نمی‌توانیم قانون بنویسیم. اما چون در بطن ماجرا هستیم، می‌توانیم ناظرهایی را انتخاب کنیم و به آنها آموزش دهیم که بتوانند در زمینه گودبرداری فعالیت کرده و از رخ دادن فجایع بزرگ جلوگیری کنند.
رفع موانع موجود در ساخت و ساز شهری به همت کلیه دست‌اندرکاران بستگی دارد. جامعه فنی و مهندسان فعال در حرفه آماده همکاری هستند. قانون‌گذار و مجری باید شرایطی را فراهم آورند تا از پتاسیل مهندسی موجود بتوان استفاده کرد تا ساخت و ساز توسط غیر متخصص انجام نشود. امری که هم‌اکنون معمول است.
اعضای انجمن از بین کارشناسان و متخصصان دانش آموختۀ رشته‌های مهندسی عمران، مهندسی زمین‌شناسی و سایر رشته‌های وابسته که در زمینۀ ژئوتکنیک فعالیت می‌کنند، انتخاب شده‌اند. انجمن تاکنون گام‌های موثری در زمینۀ هماهنگی فعالیت‌های حرفه‌ای، تدوین ضوابط کاری، تهیۀ آیین‌نامه‌ها، برپایی همایش‌های علمی و فنی، انتشار نشریه‌های خبری و علمی و نیز برقراری ارتباط با نهادهای داخلی و بین‌المللی فعال در زمینۀ ژئوتکنیک برداشته است. انجمن ژئوتکنیک ایران، عضو انجمن بین‌المللی مکانیک خاک و مهندسی ژئوتکنیک است و اعضای آن در کمیته‌های انجمن بین‌المللی ژئوتکنیک فعالند.
علیرضا عالم‌زاده
لیسانس مهندسی عمران از دانشکده فنی دانشگاه تهران (۱۳۶۸)
فوق لیسانس مهندسی مکانیک خاک و مهندسی پی (ژئوتکنیک) از دانشگاه پلی‌تکنیک (1371)
عضو هیات مدیره شرکت مهندسان مشاور دریاخاک‌پی
عضو هیات مدیره و خزانه‌دار انجمن ژئوتکنیک ایران
عضو کمیته ژئوتکنیک سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران
همانطور که می‌دانید، طبق ماده ۲ قانون نظام مهندسی، باید از ظرفیت انجمن‌ها در بخش‌های مختلف سازمان استفاده شود. اما باید گفت عملا ظرفیتی که انجمن‌ها دارند و سازمان می‌تواند از آنها استفاده کند بسیار فراتر از آن است که در حال حاضر استفاده می‌شود. حتی می‌توان گفت که در دوره ششم استفاده حداقلی از ظرفیت انجمن‌ها صورت گرفت. این در حالی است که انجمن‌ها پتانسیل خیلی بالاتری برای فعالیت در مجموعه نظام مهندسی ساختمان دارند و می‌توان خیلی فراتر و بیشتر از این قابلیت‌ها و توانمندی‌ها استفاده کرد. گرچه در دوره‌های قبلی این امکان هم وجود نداشت.
انجمن ژئوتکنیک در دوره‌های قبل، بارها با مکاتبه اظهار علاقه‌مندی نمود که به تواند در ساخت و ساز شهری کمک کرده و مشارکت نماید. ما به عنوان اعضای انجمن قصد داشتیم نشان دهیم که می‌توانیم به عنوان یک متخصص کاری کنیم تا نقشه‌ها و طرح‌های یک ساختمان به شکل آبرومندانه‌ای در بیاید. متاسفانه در جواب درخواست‌های خود هیچ گاه پاسخ مناسبی دریافت نکردیم. با این حال در دوره ششم، هم پیگیری‌های ما تشدید شد و هم افرادی به سازمان نظام مهندسی راه یافتند که علاقه‌مند بودند در حد امکان ساختار بهتری در آن شکل بگیرد. حداقل این امکان برای انجمن ما و نه برای تمامی انجمن‌ها فراهم شد.
از دیدگاه من مشکل اصلی این است که قانون نظام مهندسی ۲۰ سال پیش و با دیدگاه آن موقع نوشته شده و بارها مورد آزمون وخطا قرار گرفته. قاعدتا باید این قانون بازنگری و به شکل جدیدی نوشته می‌شد که مشکلات برطرف شود. متاسفانه هنوز این اتفاق نیفتاده است. به طور مثال در این قانون رشته‌های اصلی مهندسی تعریف شده‌اند و جالب این که ژئوتکنیک که پیش نیاز هر ساخت و ساز شهری است در لیست این رشته‌ها نیست. ولی مثلاً ترافیک هست. این مورد به همراه بسیار دیگر مؤید این است که شاید قانون فعلی در دوره آزمایش اولیه به عنوان الگو می‌توانست آغاز یک فعالیت را تصویر کنند.
ولی الان با توجه به تنوع رشته‌های موجود در عمران، نمی‌توان گفت رشته ترافیک و نقشه‌برداری مثلا یک رشته اصلی، ولی ژئوتکنیک یک رشته فرعی است. و همینطور خیلی شاخه‌های دیگر به نظر من قواعد و اصول باید از بنیان عوض شود و گرنه بر روی این بستری که در حال حاضر وجود دارد، مشکلات دیگری هم می‌تواند شکل بگیرد که هنوز رخ نداده و همین طور اشکالات موجود به این سادگی قابل رفع نیست. جدا از این، با این نظامی که برقرار است، و با این شکل نظارتی که بر ساخت و سازهای شهری انجام می‌شود، انتظار غیرعادی نمی‌شود داشت.
به عبارتی، به انگار من اگر همین الان هیات مدیره سازمان کلا عوض شوند و افراد جدید بیایند، نمی‌توانند چندان متفاوت عمل کنند. می‌دانید که در ساخت و ساز شهری الان یکی از این کارهایی که انجام می‌شود که ناظر بایستی پاسخگوی هر اتفاقی در آن ساختمان بیافتد، است. در حالی که حق‌الزحمه‌ای که می‌گیرد برای حضور تمام وقتش نیست و کسی هم‌چنین انتظاری ندارد، چرا که باید بازدیدهای دوره‌ای داشته باشد. درمقابل اگر اتفاقی بیافتد او مسئول است و کارش به دادگستری و شورای انتظامی و ... میافتد و شاید به زندان برود. بابت چیزی که در نبودش اتفاق افتاده و یا خطایی که به خاطر حضور یا عدم حضور او شکل نگرفته ولی او باید پاسخ‌گو باشد. خب، هیچ کس نمی‌تواند چنین مدیریتی را سامان بدهد و به هرحال مشکل از جای دیگر است.
مثال دیگر این است که هر کسی به عنوان مالک یا صاحب زمین (غیر متخصص) می‌تواند در ساخت و ساز شهری دخالت کند، می‌تواند پروانه ساخت بگیرد و چیزی را که می‌خواهد بسازد مدیریت کند و این مثل این است که هرکس لباس خودش را خودش بدوزد، در حالی که قاعدتا باید پیش خیاط برود. ولی این اتفاق در ساخت و ساز شهری دارد میافتد، و هرکسی دندان خودش را خودش درست می‌کند و به متخصص رجوع نمی‌کند. به همین دلیل است که ساخت و سازهای شهری در مقیاس‌های کوچک معمولاً به شکل مناسبی انجام نمی‌شود. از طرف دیگر وقتی ابعاد و گستردگی و تعداد طبقات ساختمان افزایش می‌یابد و وقتی ساختمان بزرگ ساخته می‌شود، چون سرمایه‌گذاری کلان است و باید مدیریت شود، با این که نظام مهندسی در این زمینه شمول کافی ندارد، خود صاحب پروژه می‌رود و شمول کامل را پیدا می‌کند.
هم اکنون خیلی از ساختمان‌های بزرگ با نظارت سازمان مهندسی به عنوان یک نظارت صوری موجود است برای این که کسی بتواند پروانه بگیرد. در حالی که برای یک نظارت واقعی، از شرکت‌های صاحب صلاحیت قدیمی استفاده می‌شود یا برای ساخت، درست است که یک مجری هست که باید از سازمان نظام مهندسی باشد، ولی آن مجری کار خاصی انجام نمی دهد و با یک پیمانکار حرفه‌ای قرارداد می‌بندند که کارش را انجام دهد. الان این اتفاقات را شما در تمام پروژه‌های شهری بزرگ مشاهده می‌کنید. عوامل موظف سازمان نظام مهندسی (ناظر، مجری) هم عملا بیشتر از حد وظیفه خودشان نمی توانند دخالت کنند و اگر هم دخالت کنند آن چنان تاثیرگذار نیستند. بیشتر به شانس یک نفر به عنوان ناظر بستگی دارد که به چه نوع ساخت و سازی برخورد کند. اگر طرف یک آدم غیر حرفه‌ای باشد، اصلا نمی تواند منظورش را بگوید. و نمی تواند بگوید که مثلا اینجا کاور آرماتور برای سازه بتونی مناسب نیست یا اینجا جوش شما کیفیت لازم را ندارد. در واقع زبان مشترکی با مالک ندارد که اصلا بتواند منظورش را برساند.
با این حال من عملکرد هیات مدیره دوره ششم سازمان نظام مهندسی را چندان متفاوت از دوره‌های قبل نمی‌بینم و همانطور که گفتم فکر هم نمی کنم کسی که در دوره جدید می‌آید بتواند کار خاص و خارق‌العاده‌ای انجام دهد. به هرحال خیلی کارها هست که اصلا انجام نشده وباید انجام شود، خیلی کارها هست که انجام شده و ناقص مانده، و خیلی کارها هست که دارد غلط انجام می‌شود. اگر فکر کنیم افراد جدیدی که می‌آیند خیلی خاص اند، به نظر من فوق العاده اشتباه است که چنین تصوری داشته باشیم. قوانین نظام مهندسی باید از اساس، از بنیاد و به گونه‌ای تغییر کند که این آدم‌ها بتوانند جایی بنشینند که بتوانند در کار خود حرف اول و آخر را بزنند؛ چیزی که متاسفانه از دیدگاه من در حال حاضر وجود ندارد.
ما به عنوان کارشناسان ژئوتکنیک مملکت، در بسیاری موارد شاهد اتفاقاتی هستیم که در ممالک متمدن رخ نمی‌دهد. مثلا گودبرداری‌های ما به شدت دچار حادثه می‌شوند، در حالی که هیچ دلیلی برای آن وجود ندارد و در کشورهای متمدن این اتفاق نمی‌افتد. این در حالی است که ما از نظر دانش فنی و در این زمینه خاص چیزی از آنها کم نداریم. اما زمانی که شما به سازه‌هایی که دارد انجام می‌شود مراجعه می‌کنید، می‌بینید افراد بدون صلاحیت دارند کاری را انجام می‌دهند که قطعا باید یک متخصص بالای سرکار باشد. اما شخصی که این کار را انجام می‌دهد، تحصیلات عالیه یا ندارد یا مرتبط نیست. اما توی این کار آمده چون سودآور است و این کار را انجام می‌دهد.
در مقابل، کسی هم که دارد کار را تعریف می‌کند، مالکی است که در این زمینه متخصص نیست. مراجعه کرده و می‌خواسته کننده‌ای را پیدا کند و این را پیدا کرده که قیمتش مناسب‌تر بوده. همین جاست که این دو نفر می‌توانند با هم یک فاجعه توی گود درست کنند و این شانس است که حادثه رخ بدهدیا ندهد. در این زمینه تا زمانی که قوانین مرتبط وجود ندارد کسی نمی تواند کمکی کند. ما به عنوان انجمن ژئوتکنیک پیشنهادمان این است که کسانی که در گودبرداری فعالیت می‌کنند که می‌تواند در ساخت و ساز شهری هم دخالت ایجاد کند، باید حتما تایید صلاحیت و طبقه بندی شوند و نمی شود که همه توی هر گودی فعالیت کنند. ما الان در تهران گودهای بالای ۳۰ متر و ۵۰ متر داریم و آدمی می‌تواند توی آنها کار کند که سابقه، توان لازم ، ابزار و ماشین آلات فنی و... را داشته باشد. هرکسی نمی تواند وارد این بازی شود و قاعدتا باید یک طبقه بندی و تایید صلاحیتی در این زمینه باشد که الان نیست و این خیلی مهم است. مثلاً در نظر بگیرید که اوج خرابی یک ساختمان در حال ساخت این است که یک ستونی درست ساخته نشده یا کج باشد و... یا یک کارگر سقوط و فوت کند. الان هرجا یک گود برداشته می‌شود همه نگران هستند. چرا باید این اتفاق بیافتد؟
به عنوان یک عضو انجمن ژئوتکنیک معتقدم اگر کار به درستی انجام شود نباید هیچ گودی بریزد. نکته دیگر در مورد انجام مطالعات ژئوتکنیکی است که به فونداسیون و دیوارهای یک ساختمان مربوط می‌شود. با انجام ناقص مطالعات ژئوتکنیک، بسیاری از ساخت و سازهای ما زیر فونداسیون‌های سنگینی می‌روند که هیچ لزومی ندارد بابت آنها این همه پول بتون و آماتور هزینه شود. از طرف دیگر، ناهمگونی‌های خاک زیر فونداسیون نیز شناخته نمی‌شود و ساختمان‌ها دچار مشکلات و معضلات بسیار می‌شوند. اما اگر کار به دست کاردان سپرده شود، شرایط ایده‌آل فراهم گردد. کنار آن می‌توان موارد دیگر را هم دید و تعریف کرد. مثلا می‌توان برای همان شرکت‌ها دوره‌های آموزشی گذاشت، و می‌توان برای آنها راهنما‌هایی را منتشر کرد که بر اساس آن کار کنند.
مثلا پارسال سمینار گودبرداری برگزار کردیم که استقبال خوبی از آن شد. ولی ما فراتر از این نمی‌توانیم یا مثلاً نمی‌توانیم قانون بنویسیم. اما چون در بطن ماجرا هستیم، می‌توانیم ناظرهایی را انتخاب کنیم و به آنها آموزش دهیم که بتوانند در زمینه گودبرداری فعالیت کرده و از رخ دادن فجایع بزرگ جلوگیری کنند.
رفع موانع موجود در ساخت و ساز شهری به همت کلیه دست‌اندرکاران بستگی دارد. جامعه فنی و مهندسان فعال در حرفه آماده همکاری هستند. قانون‌گذار و مجری باید شرایطی را فراهم آورند تا از پتاسیل مهندسی موجود بتوان استفاده کرد تا ساخت و ساز توسط غیر متخصص انجام نشود. امری که هم‌اکنون معمول است.
ارسال نظر