زندگی موبایلی علیه زندگی موبایلی
هادی عیار
گسترش ناگهانی استفاده از شبکه‌های موبایلی و اینترنتی، خود کاربران این شبکه‌ها را نیز شگفت زده و البته حساس کرده است. در ایران در کمتر از سه سال گذشته و با فراگیرشدن استفاده از این شبکه ها، بسیاری از کاربران آنها درصدد برآمده‌اند تا با بهانه‌های مختلف و در مناسبت‌های گوناگون، شبه اعتیاد کاربران پرمصرف به این شبکه‌ها را کنترل کنند.
پیش از این در همین راستا متنی در اینترنت و بسیاری از گروه‌های تلگرامی منتشر شده بود که این گونه شروع می‌شد:« ‌مناسبت‌های رفت و آمد دار، همیشه بازار شوخی با رمز خط اینترنت را داغ می‌کند؛ فامیل همان جلوی در که می‌رسند قبل از در آوردن کفش‌ها و ماچ و بوسه، رمز خط اینترنت را می‌خواهند و بعد هم باید با منت و التماس قانع شوند که گوشی را زمین بگذارند و لیوان چای را از روی سینی بردارند. بچه‌ها که به هم می‌افتند به جای دبرنا و منچ و مارپله، با تبلت‌های مد روزشان بازی آن‌لاین می‌کنند، آقایان و خانم‌ها هم چند تا چند تا دور همی جوک‌های جدید را از کانال‌های تلگرام برای هم می‌خوانند، عکس‌های اینستاگرام دوستانشان را به هم نشان می‌دهند و برای همدیگر پند و موعظه‌های اخلاقی بدون منبع ارسال می‌کنند. این هم شده است گردهمایی خانوادگی، وسط چک کردن موبایل‌ها و نشان دادن تبلت‌ها به همدیگر، اگر بشود دور میز شام و ناهاری هم می‌نشینیم و از دست پخت میزبان و گرانی اقلام مصرفی و اخبار بازیگرهای مشهور حرف می‌زنیم؛ بعد دوباره برمی‌گردیم سروقت گوشی‌ها!

از مهمانی هم که برمی گردیم، چیزی بیشتر از همان حرف‌های تلگرامی نداریم که برای همدیگر بزنیم، انگار خیلی فرقی ندارد که بین دیوارهای خانه خودمان نشسته باشیم یا دیوارهای خانه فامیل، ما که به هر حال سرمان گرم گوشی‌های موبایل است.»انتشار چنین متن‌هایی و استقبال گسترده از آنها از سوی کاربران موجب شد تا آرام‌آرام کمپین‌هایی برای جلوگیری از استفاده بی‌رویه از موبایل شکل بگیرد. شاید یکی از بارزترین این تلاش‌ها به کمپینی برمی‌گردد که با نام «شب یلدا بدون اینترنت» یا «شب یلدا بدون موبایل» راه‌اندازی شد و گسترش یافت. در واقع نکته جالب این کمپین آن بود که از طریق شبکه‌های موبایلی و اینترنتی گسترش یافت و قصدش آن بود تا استفاده از این رسانه‌ها را دست کم در شب یلدا محدود کند. ساکنان دنیای مجازی، از مدت‌ها قبل از شب یلدا تصمیم گرفتند با راه‌اندازی این کمپین، دوشنبه‌شب؛ سی امین روز آذرماه امسال را به دنیای واقعی باز‌گردند تا یلدا را به صورتی واقعی جشن بگیرند، نه مجازی. با نزدیک‌شدن به آخرین روز پاییز و جشن باستانی ایرانیان، پیامی در فضای مجازی دست به دست شد تا ساکنان این دنیای غیرواقعی را به برگزاری واقعی جشن شب یلدا دعوت کند. در این پیام از تمامی ساکنان فضای مجازی خواسته شده بود تا دوشنبه‌شب به این دنیا و زندگی مجازی استراحت بدهند، کاربران تلگرام در این پیام که از گروهی به گروه دیگر ارسال می‌شد، از همدیگر می‌خواستند «شب یلدا کمپینی راه بیندازیم که چند ساعت فضای مجازی را تعطیل کنیم.» دست به دست‌کنندگان این پیام، در میان پیام‌های طنزی که در گروه‌های تلگرام منتشر می‌کردند، از اعضای گروه‌های مجازی که در آن حضور داشتنند، خواسته‌ بودند تا «دوشنبه‌شب از ساعت ١٩ تا ٢۴ شب از اینترنت استفاده نکنند و این پیام را برای دوستان و گروه‌هایی که در آن عضو هستند، ارسال کنند.»«یلدا_بدون_موبایل»، «یلدا_بدون_اینترنت» و «یلدا_بدون_وای‌فای» مهم‌ترین هشتگ‌های شب یلدای امسال بودند.

یادتان نرود شب یلدا اینترنت ۵ ساعت تعطیل
در این پیام با اشاره به بهانه برگزاری شب یلدا و گرامی داشتن این شب نزد ایرانیان نوشته شده بود که «ما هرساله به‌منظور احترام به آداب و سنت‌های قشنگ‌مان شب یلدا را جشن می‌گیریم و خیلی هم خوب است که هر‌سال این مراسم را هرچه باشکوه‌تر برگزار کنیم، ولی مهم‌ترین کار شب یلدا، بودن درکنار خانواده و گپ‌وگفت با بزرگ‌ترهای خانواده است. ما از همه دوستان خواهش می‌کنیم برای شب یلدا کمپینی راه بیندازیم و چند ساعت فضای مجازی را تعطیل کنیم.» به نظر می‌رسد، پیام‌های طنزی که درباره حضور نداشتن جوانان و اعضای خانواده در کنار هم و عدم تعامل با یکدیگر در فضای مجازی منتشر می‌شد، بسیاری را به فکر انداخته بود تا فکری جدی برای این موضوع بکنند و حداقل برای ساعاتی و به بهانه شبی که هدفش نزدیکی و تعامل خانواده‌ها با یکدیگر است، اینترنت و زندگی در دنیای مجازی تعطیل شود و ساکنان قدیمی زمین به دنیای واقعی بازگردند.

استقبال رسمی‌ از کمپین اینترنتی
این کمپین مردمی در حالی روزبه‌روز گسترش می‌یافت که مدیران شهری بسیاری از شهرها از جمله تهران نیز باتهیه و نصب بنرهای بزرگی در سطح شهرها از مردم خواستند تا به این کمپین بپیوندند. در گوشه گوشه‌های شهر می‌توانستید بنرهای بزرگی را ببینید که در آنها با استفاده از ایده‌های جذاب گرافیکی از مردم خواسته شده بود تا در شب یلدا دست کم برای مدتی گوشی‌های موبایلشان را کنار بگذارند و در دنیای واقعی زندگی کنند. اما نه تنها در شهرداری‌ها وشهرها بلکه در رسانه‌های رسمی از جمله رادیو و تلویزیون نیز این کمپین تبلیغ شد و به صورت مداوم بر گردهمایی خانواده و حضور در جمع‌های خانوادگی تاکید می‌شد. گسترش یافتن این کمپین چنان بود که حتی برخی از شهروندان گمان کرده بودند که دولت اعلام کرده است که در شب یلدا به مدت پنج ساعت، اینترنت کشور را قطع خواهد کرد. با این حال اگرچه آمار رسمی از سوی وزارت ارتباطات درباره میزان کاهش مصرف اینترنت در کشور در طول شب یلدا منتشر نشد اما به نظر می‌رسید که بر اساس مطالعات میدانی میزان استفاده از اینترنت در شب یلدا از 35 تا 40 درصد کاهش یافته است.این در واقع به معنی پیروزی اینترنت بر اینترنت بود. به این معنی که شبکه بزرگ اینترنت برای مبارزه علیه خودش در این شب به کمک مبارزان آمده بود و امکان تعامل بیشتر آنان با یکدیگر را فراهم می‌کرد. اتفاق قابل توجهی که البته چندان مورد توجه کارشناسان و جامعه شناسان قرار نگرفت.