دنیا در حال گذار به 3‌روزه شدن تعطیلات هفتگی!

در ابتدای هفته گذشته (۲۴ بهمن) طرح تعطیلی دو روزه آخر هفته در مجلس رد شد. درنظر گرفته شده بود که تعطیلات در کشور نظمی عمومی پیدا کند و ما یک برنامه تعطیلی ساخت‌یافته و قابل برنامه‌ریزی برای مصرف‌کنندگان در روزهای جمعه و شنبه هر هفته داشته باشیم. همچنین برای کاهش تعداد کلی تعطیلات، برخی روزهای تعطیل از تقویم حذف شوند (مثل روز ۱۲ فروردین ماه). وقتی به بررسی آمار موجود در دنیا می‌پردازیم و می‌بینیم که کشورهای پیشرفته حتی با احتساب روزهای تعطیل آخر هفته، تعطیلات بیشتری نسبت به ایران دارند، ضعف نقادان در شناخت مبانی نظری این طرح بیش از پیش آشکار می‌شود. جالب است بدانید درحالی در مجلس، نمایندگان برای ۲ روزه شدن تعطیلات آخر هفته چانه‌زنی می‌کنند که اقتصادهای پیشرفته در حال بررسی ۴ روزه شدن روزهای کاری و افزایش تعطیلات نیروی کار هستند. این طرح‌ها به‌واسطه پژوهش‌های انجام شده در حوزه تاثیر افزایش تعطیلات بر اقتصاد، سلامت اجتماعی و بهبود سطح رفاه زندگی افراد روی میز تصمیم‌سازان این کشورها قرار گرفته است.

جان مینارد کینز اقتصاددان برجسته انگلیسی پیش‌بینی کرده بود طی ۱۰۰ سال آینده (یعنی در سال ۲۰۳۰) پیشرفت تکنولوژی و اثرات جانبی ابداعات بشر تعداد ساعات کاری را به کمتر از ۱۵ ساعت در هفته خواهد رساند. اکنون سال ۲۰۱۵ است و به‌نظر می‌رسد پیش‌بینی کینز رفته رفته رنگ و بوی حقیقت می‌گیرد. در جولای سال ۲۰۱۴ رئیس صنعت بهداشت عمومی بریتانیا بر اساس آمار و ارقام نشان داد که فعالیت ۵ روزه نیروی کار در طول هفته استرس بیش از حدی بر آنها وارد کرده و در آینده‌ای نزدیک باید سیاستی اتخاذ شود که تعداد روزهای کاری به ۴ روز تقلیل پیدا کند. بر اساس گزارش نشریه نیویورک تایمز رویه ۴ روز کاری شامل ۳۲ ساعت، تاثیر مثبت قابل توجهی بر میزان انگیزه و تمرکز کارکنان در شرکت‌های پیشگام در این زمینه داشته است.

پژوهش‌های انجام شده (ماریا کونیکوا ۲۰۱۴) نشان می‌دهد هر چه قدرت انتخاب مصرف‌کنندگان در انجام امور دلخواه خود بالاتر رود، ترجیحات و الگوی رفتاری آنها در بهینه کردن زمان‌های در دسترس آنها افزایش می‌یابد. به دیگر بیان وقتی تعداد روزهای تعطیلی نیروی کار افزایش می‌یابد هم در زمان‌های بیکاری سلامت روحی و روانی آنها مجال نفس کشیدن پیدا می‌کند، هم در زمان‌های کاری بهره‌وری و خلاقیت آنها به مراتب بالاتر می‌رود. در بخش دیگری از بررسی‌ها شواهد بیانگر کاهش شدید ابداعات و نو‌آوری‌ها ناشی از فشار انباشت داده‌ها در طول روزهای متوالی کاری است. اینها مجموعه حقایقی است که موجب کاهش ساعات کاری در کشورهایی چون آلمان و نروژ شده است. این کشورها در حال گذار و ورود به مرحله ۴ روزه شدن روزهای کاری هستند. برای مثال در حال حاضر میانگین سالانه ساعات کاری در آلمان ۳۹۴ ساعت کمتر از ایالات متحده است. البته در آمریکا نیز برخی شرکت‌ها شروع به استفاده از این رویه کرده‌اند که متاثر از سیاست به‌کارگیری برنامه‌های کاری منعطف از سال ۲۰۰۸ در این کشور است.

اقتصاددانان عقیده دارند افزایش روزهای تعطیل در هفته در حال جایگزینی با سیستم افزایش دستمزد برای افزایش بهره‌وری نیروی کار است. بر اساس گزارش منتشر شده سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (۲۰۱۶) کشورهایی چون هلند با داشتن پایین‌ترین ساعات کاری هفتگی در میان کشورهای دنیا، از لحاظ بهره‌وری نیروی کار در بالاترین سطح ممکن قرار گرفته‌اند. این گزارش دلیل اصلی را در احساس شادی و نشاط کارکنان، همچنین رسیدگی به سلامت روح و روان ناشی از ساعات کار کمتر در هفته ذکر کرده است. تحت این شرایط مناسب بودن روزهای کاری می‌تواند تاثیر مثبت زیادی بر سیستم اقتصادی بگذارد. از طرفی افزایش روزهای تعطیل، سطح کلی تقاضا در جامعه را به‌واسطه تمایل افراد به مصرف بیشتر در این روزها بالاتر می‌برد. از طرف دیگر، در سمت عرضه افزایش بهره‌وری و استفاده کمتر از اهرم افزایش قیمت به‌منظور بالا بردن انگیزه و بهره‌وری نیروی کار، هزینه‌های کلی تولید را کاهش می‌دهد که هردو عامل اثری مثبت در حرکت اقتصاد به سمت رونق دارند.

شاید تا اسم کشور چین را می‌شنوید به یاد نیروی کار ارزان و پر تلاش می‌افتید. کشوری که به‌واسطه داشتن این فاکتور تولیدی، زمینه جذب سرمایه‌های خارجی هنگفتی را فراهم کرده است. اما جالب است بدانید از دسامبر ۲۰۱۵ این کشور سیاست کاهش روزهای کاری به ۴.۵ روز در هفته را در پیش گرفته است. این کار به عنوان بخشی از تلاش‌ها برای افزایش مصرف داخلی، مخارج تفریحی و نیز گردشگری در شهرهایی چون چونگ‌کینگ با ۳۰ میلیون جمعیت آغاز شد. همچنین دولت چین سیاست انعطاف ساعات کاری را به‌عنوان یکی از اهداف کلی در جهت رشد صنعت گردشگری این کشور به شرکت‌های خود اعلام کرده است. اینها همگی دلایلی است که موجب کاهش روزهای کاری در ژاپن، کره و کشورهای اروپایی شده و ایالات متحده آمریکا نیز تحقیقات گسترده‌ای برای بررسی زوایای گوناگون این طرح و اجرای آن در پیش گرفته است. برای مثال محققان دانشگاه شیکاگو در یکی از کمپانی‌ها، طرح جایگزینی تعطیلات تابستان با روزهای جمعه را به اجرا درآوردند که نتیجه آن افزایش درآمد شرکت و بالا رفتن بهره‌وری نیروی کار بود.

افزایش روزهای تعطیل ورای تاثیرات مثبت اقتصادی، کمک شایانی به سلامت جسمی و روانی افراد می‌کند. استراحت کافی و تغذیه مناسب دو عامل اصلی برای این مهم هستند. بر اساس گزارش سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، پس از هلند با ۲۹ ساعت کاری در هفته کشورهایی چون دانمارک و نروژ نیز با ۳۳ ساعت کاری هفتگی به مرحله گذار از وضعیت ۴۰ ساعت در هفته رسیده‌اند. آمار این گزارش نشان می‌دهد علاوه‌بر مزایای اقتصادی این رویه، مردم کشورهای اسکاندیناوی دارای استرس کمتر، توازن کاری-زندگی بیشتر و نشاط و شادی بالایی هستند. با در نظر گرفتن این شواهد شاید بد نباشد به جمعیت در حال پیر شدن کشورمان که احتمالا هزینه‌های خدماتی و درمانی آنان چالش اصلی کشور است و تا سال ۲۰۵۰ افزایش زیادی می‌یابد، فرصتی دهیم تا از مزایای این رویه محقق شده استفاده نمایند. به‌نظر می‌رسد این طرح تحت تاثیر نقدهای ناپخته و تورش‌دار، خیلی زود صحن مجلس را ترک کرد.