معلق در جنوب اصفهان

احسان دست نشان- یک شب آخر هفته در فصل زمستان را وقتی بیرون سرد و شهر شلوغ است، چه می کنید؟ در خانه تلویزیون تماشا می کنید، خانه اقوام لنگر می اندازید یا برای خوردن پیتزا بیرون می روید، در حالی که فصل کنگر هم نیست! تابستان هم باشد زیاد فرقی نمی کند، فقط به جای سرما، نگران عرق کردن و سیل پشه ها باید باشید و گاهی ساعت اوج مصرف برق! تازه نقش جهان و پارک ها هم چقدر ظرفیت دارد؟ آدم می رود که آرامش داشته باشد نه که نصف وقتش را در ترافیک و دنبال جای پارک بگذراند یا بوی انواع میوه ها و اسانس ها را از قلیان همسایه کنار زیراندازش استشمام کند.

زمانی که زاینده رود آبی داشت شاید خود یک گزینه آنجا بود؛ البته ناژوان هم بد نبود، اما اصفهان مرق هم دارد و در اطراف بهارستان فضاهای خالی یا باغات زیادی برای گذراندن و تفریح با خانواده یا دوستان می شود یافت. ولی همه که باغ شخصی ندارند یا از دوست و آشنا هم شانس نیاورده اند که هر هفته بخواهد وقتش را با او در باغ یا ویلای مجللش بگذراند.اینجاست که انواع باغ رستوران و مراکز بازی و تفریح شما را دعوت می کنند. دسترسی آسان تر و جای پارک برای وسایل نقلیه شخصی محیط مناسبی را فراهم کرده تا محور مرق- بهارستان در سال های اخیر یکی از گزینه های گسترش مکان های تفریحی در حاشیه شهر اصفهان باشد. تجربه تهران و شیراز در جاهایی مثل درکه یا فرحزاد و... با همه کاستی هایش مثل ازدحام، بی برنامگی دکه های خدمات و نبود نظارت کارآمد بر کیفیت عرضه محصولات غذایی و شکل گیری سبک تفریح دخانی در بیشتر آن عرصه نتوانسته جلوی احتمال تکرار آن در اصفهان را بگیرد.

آسیب های زیست محیطی و ساخت و ساز نامتناسب یا بی کیفیت در چنین فضاهایی که به نسبت از چشم نظارت شهری و انتظامی دورتر است، شاید باعث تامل مدیریت شهری در تشویق یا اجازه دادن به رشد چنین محوری در اصفهان شده باشد. چندی پیش برای مثال بخشی ازیک باغ رستوران به دستور مقام قضایی به دلیل تغییر غیرمجاز کاربری زمین و نداشتن مجوزهای لازم، تخریب شد در حالی که مشابه آن در حال فعالیت بود. این تصمیم مدیریت شهری ممکن است ناشی از دغدغه های مختلفی اعم از تغییر کاربری اراضی کشاورزی یا نداشتن مجوز، به رسمیت شناخته نشدن باغ رستوران یا نبود استانداردهای لازم بهداشتی یا ساختمانی باشد. اما همه اینها نمی تواند نیاز شهر به اماکن تفریحی بیشتر، و تغییر ذائقه تفریحی مردم اصفهان را نادیده بگیرد. بالا رفتن جمعیت و تغییر سبک زندگی شهری به صورتی که افراد، به دلیل کار و پیشه خود زمان محدودی را برای تفریح در نظر دارند، یا تغییرات فرهنگی در نظام خانواده و ترکیب آشنایان که تفریحاتی شخصی تر و علایق متفاوت و متنوع در گذراندن زمان فراغت را نمایندگی می کنند، باعث شده تا حتی مدیریت کلان شهر هم گوشه چشمی به این موارد داشته باشد که نمونه آن را در ایجاد اماکنی مثل شهر رویاها یا آبزیخانه دیده می شود.

اما چرا مرق و بهارستان؟ پیش از این، اراضی بهارستان و مرق بیشتر کاربری کشاورزی یا باغ داری داشته که با احداث شهر جدید بهارستان صحنه اجتماعی و اقتصادی دچار تحول شد. شهری برای اسکان سر ریز جمعیت اصفهان ساخته شد در کنار کالبد شهری خود، دارای فضایی کوهستانی و خوش آب و هوا هم هست، و البته مدیریت شهری آن هم برنامه مفصلی برای تبدیل آن به یک محور گردشگری با قابلیت ارایه خدمات مختلف تفریحی و غذایی دارد. منطقه مرق نیز در این سال ها با خرد تر شدن مالکیت اراضی و تقسیم شدن آنها در دست خرده مالکان شهری و روستایی شاهد سرمایه گذاری بخشی از سرمایه های شهروندان اصفهانی برای ساخت باغ یا ویلای شخصی شد که در ادامه به احداث رستوران، تالار یا قهوه خانه انجامید. اما چه می شود اگر تجربه درکه یا فرحزاد، شیراز و باغ دهکده های آن یا شهرک تفریحی بدون خودروی قم، در اصفهان هم ناقص یا کامل، درست یا غلط و همراه آسیب شناسی تجربه های پیشین یا بدون آن، اجرا شود؟

شهر اصفهان دچار بحران تغییر اقلیم است، بسیاری از روستاها در حال تخلیه هستند، موج مهاجرت از این روستاها و شهرهای کوچک استان یا استان های همجوار به سمت اصفهان و شهرهای اطراف آن ادامه دارد. شهرهایی مثل شاهین شهر، بهارستان و در درجه بعد فولادشهر و مجلسی که از مزایای همسایگی با اصفهان برخوردارند ولی قیمت مسکن در آنجا کمتر است از آن جمله اند. همین حالا ۱۵ درصد نیروی کار صنعتی استان تعدیل شده است پس نمی توان مهاجران را در صنایع کلاسیک جذب کرد. در آینده با اتصال خطوط مترو و همچنین قطار سریع السیراصفهان به تهران، رفت و آمد مسافران هم آسانتر خواهد شد. این تسهیل سفر می تواند فرصت های جدیدی برای مراکز ارایه خدمات تفریحی ایجاد کند. تقاضا برای تفریح در اصفهان همیشه وجود داشته و افزایش جمعیت و تنوع ترکیب جمعیتی به آن دامن زده است، اما برای عرضه چه وجود دارد؟ سیتی سنتر تا امروز توانسته بخشی از تقاضای تفریح را با ترکیبی از خرید، پاساژگردی، خدمات غذایی و سرگرمی های کودکان پوشش دهد. استقبال طبقه متوسط شهری از چنین مجموعه فعالی مثل چراغ سبزی است که ظرفیت پر نشده خدمات تفریح را نشان می دهد. تبدیل مرق- بهارستان به یک محور گردگری شهری اگر از راه درست انجام شود اصفهان، سرنوشتی بهتر از تهران و شیراز خواهد داشت.

در این زمینه البته تجربه های موفقی در دنیا وجود دارد، در بسیاری از شهرهای اروپایی شهرداری ها به واسطه مدیریت یکپارچه شهری و قدمت نهاد شورا توانسته اند با تهیه نقشه جامع از نیازها، ارایه خدمات این چنینی را برنامه ریزی کنند. البته معمولا خود مجری و فروشنده نمی شوند و بخش خصوصی با توجه به نیازها و نه مثلا تب باغ رستوران یا جنون مال سازی وارد می شود. سامان دادن به این فضا پیش از حرکت هجومی سرمایه گذاران باید انجام شود وگرنه دوباره می سازند، یک عده هم خراب می کنند. از نقش اتاق بازرگانی هم مثل همه جای دنیا که کارشان تسهیل سرمایه گذاری است نباید غافل شد. چشم انداز مثبت شکل گیری این محور گردشگری با برنامه ریزی و مرور تجربه های وطنی و غیر از آن، یک محیط سالم و امن برای تفریح و اشتغال است. به هر حال امروز ما، آینده دیروز است، اگر دست فرمانمان همان باشد که تهران دیروز رفت، باید زودتر راننده بهتری پیدا کنیم.