سردرد ، بغرنج ترین بیماری روز( 1 )
عاطفه چهره‌گشا سردرد یکی از بغرنج‌ترین مسائل طب داخلی به شمار می‌رود، زیرا به نوعی رایج‌ترین بیماری روز به شمار می‌رود و همچنین بین انواع گوناگون آن فقط علت قطعی چند نوع از آنها شناخته شده است، منشأ سردردها در واقع علل داخلی هستند که به قسمت‌های بالای بدن سرایت می‌کنند و عده معدودی از آنها مربوط به خود جمجمه است. سردردهایی که مبداء آنها درون جمجمه است: خود مغز فاقد حس درد است، حتی بریدن قسمتی از آن دردی ایجاد نمی‌کند، از این رو بیشتر سردردها علتی غیر از آزردگی خود مغز را به عهده دارند. کشش جیب‌های وریدی، آزردگی چادرینه مخچه یا کشیده شدن سخت شامه در قاعده مخ، همگی می‌توانند سردردهای شدیدی ایجاد کنند. تقریبا تمام ضربه‌ها و کشش‌هایی که به عروق خونی سخت شامه وارد می‌شوند، می‌توانند سردرد ایجاد کنند، یکی از شرائین بسیار حساس درون مغز، شریان مننژه میانی است که حتی در جراحی از دست زدن به آن خودداری می‌شود. اگر سردرد مربوط به خود جمجمه باشد درد آن به کجا تیر می‌کشد؟ اگر آسیب و رنج در بالای چادرینه مخچه باشد، درد در مسیر عصب پنجم ایجاد می‌شود که بیشتر در حوالی قسمت فوقانی سر در جلوی گوش بوده، لذا دردهای مربوط به مخچه و چادرینه آن، به ناحیه پیشانی منتشر می‌گردد. حال اگر درد در زیر چادرینه مخچه باشد، از راه دومین عصب گردنی به دستگاه مرکزی اعصاب وارد می‌شود و چون پوست سر در ناحیه پشت گوش جزء قلمرو این عصب است، لذا درد در پشت سر خواهد بود. اقسام سردردهای درون جمجمه 1- سردرد مربوط به مننژیت: مننژیت یکی از شدیدترین سردردها را ایجاد می‌کند، این بیماری موجب التهاب تمام قسمت‌های مننژ یا پرده مغز از جمله مناطق حساس سخت شامه و نواحی حساس اطراف جیب‌های وریدی می‌شود، در این هنگام درد آن تمام کاسه سر را فرا می‌گیرد. 2- سردردهایی که در اثر ضربه به پرده مغز ایجاد می‌شود. در اثر جراحی مغز بیمار، به علت دستکاری پرده مغز روزها حتی هفته‌ها سر درد ممکن است پیش آید. 3- تومورهایی که به پرده مغز فشار وارد می‌آورند موجب سردرد شدید می‌گردند، این سردردها معمولا مربوط به منطقه خود تومور هستند یعنی هر جایی که تومور یا غده باشد همانجا درد ایجاد می‌شود و این درد موقعی مربوط به تحت فشار قرار گرفتن ناحیه‌ای از پرده مغز است که تومور در مجاورت آن قرار گرفته باشد، اگر به خاطر داشته باشیم که تومورهای بالای چادرینه مخچه دردی به طرف جلوی سر و تومورهای زیر چادرینه مخچه دردی به طرف عقب سر ایجاد می‌کند به آسانی جای تومورهای دیگر مغز را خواهیم شناخت. 4- سردرد به علت کم شدن مایع نخاع: اگر تنها بیست سی سی از مایه نخاع گرفته شود درد شدیدی در سر ایجاد خواهد شد، مخصوصا اگر بیمار ایستاده باشد این درد به علت فشار منفی است که در مغز به وجود می‌آید، زیرا فشار مایع نخاع در ازای هر 20 سی سی مایع کشیده شده در حدود 200 میلی لیتر آب تنزل می‌کند که این کاهش باعث کشیده شدن سطوح مختلف سخت شامه می‌شود و درد ایجاد می‌کند، مغز در مایعی که درون جمجمه قرار گرفته است وجود دارد مثل پرتقالی که در ظرف آبی قرار گرفته باشد، کم شدن مایع درون ظرف باعث می‌شود که پرتقال بتواند به سطح ظرف برخورد کند. یکی از موهبت‌های آفرینش وجود مایع درون جمجمه است والا در هر ضربه و با تکان تصادفی که برای آدمی در اثر اصطکاک مغز با استخوان جمجمه درد شدیدی به وجود می‌آمد. سردرد بر اثر ضربه و سقطه علائم: وجود حادثه یا تصادف یا عامل ضربه و آثار آن در ضربه‌های سر و تصادفات اگر شکستگی در کار نباشد. اگر بیمار دارای فشار خون و زیادی خون باشد، مقداری از آن را می‌توان گرفت تا از فشار و قدرت آن کاسته شود و درد بیمار کمی آرام گیرد و فشار درون جمجمه کمترشود. مورد، گل رس، آرد عدس، مامیثا، حضض، آقاقیا، صندل و روغن گل را مخلوط کرده به محل ضربه ضماد نمایند تا از هماتون و خونریزی زیر جلدی جلوگیری کرده و جمجمه محکم‌ترشود. روغن گل و سرکه نیز مفید است، اگر بیمار دچار تب، ورم و قرمزی شدید محل ضربه باشد، باید از صندل سرخ گل ارمنی به صورت نرم شده و کوبیده شده که در آب تاج ریزی حل شده باشد به محل درد ضماد کند. اگر ورم و درد کمتر نشد، آنها را در سرکه پخته به محل درد ضماد کنند. اگر اختلالات حواس به وجود آمد و تب نیز پیدا شود، آثار ورم مغز و خون‌ریزی داخلی مشهود است. از چوب درخت گز، پوست انار و میوه کاج و کندر و گل سرخ که همه را درهم کوبیده و نرم کرده باشند می‌توان به صورت ضماد استفاده کرد و آرد جو گل زوفا، برگ بید، و روغن گل به محل ضربه ضماد کرد. گل بنفشه، سیب، گلاب برای بویایی اینگونه بیماران مفید است. درمان سردردها به طور عموم به‌طور کلی داروهای لینت بخش در کلیه سردردها موثر می‌باشد. لذا دادن مربای هلیله و مربای آمله مفید واقع می‌شود. مطابق معمول پاکسازی بدن از خلط غالب یا عامل بیمار کننده لازم است. در معالجه سردردها رعایت نکات زیر در بهبودی سردرد کمک بیشتری می‌کند. هوا، غذا، سالم کردن مزاج، تقلیل خوراکی‌ها به‌خصوص آشامیدنی‌ها و مایعات، و برقراری آرامش و سکون. در سردردهایی که با آب‌ریزش بینی همراه است شستن سر و روغن مالی به سر خیلی مفید نیست و خودداری از آن بهتر است. در سردردهایی که توأم با بالا بودن فشار خون است و نیز بیمار چاق است، کم کردن خون یکی از راه‌های مفید درمان است. نظریه‌ای درباره درمان سردردها پاکسازی مربوط به خلط غالب در هر سردردی لازم است و بیمار باید در جایگاه معتدلی که در آنجا بوهای مختلف وجود نداشته باشد، استراحت کند، تقلیل غذا نموده و تکثیر خواب کند و دارویی لازم بر سر و پیشانی قرار دهد، ساییده سنگ مرمر و حل کردن آن در سرکه به‌طور مالیدنی به محل درد برای کسانی که سردرد آنها از پشت سر و گردن شروع می‌شود مؤثر است. (ساییده سنگ مرمر 25 گرم، سرکه 2 استکان، به محل درد روزی چهار مرتبه بمالند.) گل ارمنی 15 گرم، سرکه یک استکان، این محلول نیز برای مالیدن به وسط سر، در اینگونه سردردها موثر است. خمیر آرد گندم و ریشه بارهنگ به صورت ضماد به پشت گردن موثر است و بستن کوبیده گیاه مقدس بر شقیقه مفید است.