راه‌های جاودانه کردن فرش دستباف
فرش دستباف یکی از صنایع یا بهتر است بگوییم، هنرهای ایرانی است که آوازه آن در سراسر جهان پیچیده است.کالایی که در خانه اکثر ما ایرانی‌ها یک نمونه از آن حتی در ابعاد بسیار کوچک روی دیوار یا روی زمین یا حتی در پستو و گنجه یافت می‌شود. کالایی نفیس که همگان از ارزش مادی و معنوی آن آگاهند و در حفاظت از آن سنگ تمام می‌گذارند. اما گاه اتفاق می‌افتد که بنا به دلایلی فرش دستباف آسیب می‌بیند. در این صورت چه باید کرد؟این موضوع بهانه‌ای شده است تا ما این هفته ضمن اشاره به راه‌های نگهداری از فرش دستباف، نمونه‌های این کالا را نیز به شما معرفی کنیم.اگر به این موضوع علاقه‌مندید این مطلب را بخوانید:


تاریخچه فرش دستباف در ایران
طبق روایات شاهنامه فردوسی، آغاز فرش‌بافی، رشتن و بافتن به زمان تهمورث، یعنی زمان پیشدادیان باز می‌گردد.
در تاریخ طبری هم از فرش‌هایی که با مو و پشم حیوانات در این دوره بافته شده سخن رفته است.
اما قدیمی‌ترین نشانه از هنر قالیبافی به عصر مفرغ باز می‌گردد، این نشانه یک کارد قالیبافی است که از گورهای عهد مفرغ ترکمنستان و شمال ایران یافت شده است.
در شهرسوخته (دشت سیستان ـ جنوب شرقی ایران) نیز فرش‌های حصیری و پارچه و ابزارهای بافندگی به دست آمده که متعلق به ۲۸۰۰-۲۵۰۰ پیش از میلاد است. در دوره هخامنشیان، به نقل از گزنفون، شهر کهن ساردیس به قالی‌های گره‌باف خود فخر می‌کرده که به نقش‌های حاشیه و هیکل‌های مردان آراسته بوده است.
اما بر اساس آنچه در ویکی‌پدیا ثبت شده است، قدیمی‌ترین نمونه قالی ایرانی که یافته شده، قالیچه‌ای است با نقوش اصیل هخامنشی که در گور یخ‌زده یکی از فرمانروایان سکایی در دره پازیریک در ۸۰ کیلومتری مغولستان بیرونی پیدا شده و قالی پازیریک نامیده می‌شود. پژوهشگران این قالی را از دست‌بافت‌های پارت‌ها یا مادها می‌دانند.
قالی ایرانی از دیرباز معروف و مورد استفاده بوده. گزنفون تاریخ‌نگار یونانی در کتاب سیرت کوروش می‌نویسد: «ایرانیان برای اینکه بسترشان نرم باشد، قالیچه زیر بستر خود می‌گسترند.
سالنامه چینی سوئی‌سو در دوره ساسانی از فرش پشمی ایران به عنوان کالای وارداتی به چین نام می‌برد. فرش معروف بهارستان در کاخ تیسفون نیز به خاطر شکوهش بازتاب گسترده‌ای در ادبیات اسلامی داشته‌است.

طرح‌های قالی ایرانی
قالی و فرش ایرانی دارای طرح و نقوش متنوعی است که هرکدام حرفی برای گفتن دارند.
طرح و نقشی که گویای تاریخچه فرش و زادگاه فرش است.
به‌طور کلی فرش ایران در طرح‌های آثارباستانی و ابنیه اسلامی (این گروه شامل تمام طرح‌هایی است که از نقوش و اشکال تزیینی بناها، عمارات و کاشی‌کاری‌های آنها گرفته شده)، طرح‌های شاه‌عباسی (اساس تمامی طرح‌های شاه عباسی بر مبنای کاربرد گل معروف شاه عباسی است.
گل‌های شاه عباسی به همراه بندهای ختایی و گاه تلفیقی با اسلیمی‌ها، انواع مختلفی از نقوش فرش را ایجاد می‌کنند)، طرح‌های اسلیمی (فرم اصلی این طرح‌ها بر پایه گردش منظم و نقوش اسلیمی است)، طرح‌های اقتباسی (اغلب طرح‌های این گروه شباهت زیادی به طرح‌های فرش مناطق مرزی ایران و کشورهای همسایه دارد.
به همین دلیل به طرح‌های اقتباسی معروفند)، طرح‌های افشان (اشکال و اجزای تشکیل‌دهنده بیشتر طرح‌ها به صورت پیوسته و بدون انقطاع ترسیم می‌شود درحالی‌که در طرح افشان اجزای تشکیل‌دهنده طرح به صورت پراکنده و جدا از هم، ولی با فاصله منظم از یکدیگر طراحی می‌شوند)، طرح‌های واگیره‌ای (هنگامی که جزء کوچکی از طرح در متن فرش در جهات طولی و عرضی تکرار شده و به وسیله گیره به یکدیگر متصل شوند، طرح‌بندی واگیره‌ای نامیده می‌شود)، طرح بته‌ای (از طرح‌های معروف و موفق در طرح قالی که علاوه‌بر ایران در هندوستان نیز رواج دارد)، طرح درختی (اشکال درختان و شاخ و برگ و بوته‌ها، عناصر اصلی این طرح هستند)، طرح ترکمن، طرح شکارگاهی، طرح گل فرنگ، طرح‌های قابی(متن فرش با اشکال هندسی، مربع و لوزی، شبکه‌بندی می‌شود و در داخل هر یک از این خانه‌ها نقش مایه‌هایی از قبیل گلدان گل، بته، شاخه گل، درختانی مانند سرو و بید، پرندگان و... به‌طور مجرد ترسیم می‌شوند)، طرح گلدانی، ماهی درهم، محرابی و... بافته می‌شود.
بر اساس اعلام برخی از کارشناسان طرح‌های بته‌ای، نقش ماهی و... محبوبیت بیشتری در این بین دارند.

چگونه فرش دستبافمان را جاودانه کنیم؟
ساییدگی، پوسیدگی، بیدخوردگی و تداخل رنگ بیشترین آمار را در بین صدمات فرش دستباف دارند. ‌به همین دلیل باید فرش را در مقابل این خطرات ایمن کنیم.
شاید بهتر باشد فرش دستباف را روی سطحی خشک، هموار و بدون درز مانند سنگ، سرامیک، موزائیک، و پارکت پهن کینم. همچنین بهتر است فرش را جایی بگستریم که در معرض گرد و غبار
و رطوبت نباشد.
هرگز نباید فرش دستباف روی سطح گچی، خاکی یا آهکی گسترده شود، این مواد به علت قلیایی بودن باعث تجزیه پشم و ابریشم در فرش خواهند شد.
همچنین دقت کنید فرش را در معرض نور شدید آفتاب قرار ندهید، زیرا این کار موجب تغییر رنگ فرش می‌شود.
سعی کنید اشیای سنگین را روی فرش دستباف به‌ویژه نمونه‌های ظریف و ابریشمی نگذارید.همچنین از قرار دادن اشیای سنگین و دارای پایه‌های باریک مانند مبلمان روی فرش دستباف خودداری کنید، زیرا این امر باعث فشرده شدن فرش دستباف شده و در طولانی مدت ممکن است که اثر آن از بین نرود. در صورتی‌که به اجبار باید این کار انجام شود، بهتر است با قراردادن زیر مبلی (چوبی یا پلاستیکی) زیر پایه مبل نیروی وارده را پخش کرده تا آسیب کمتری ایجاد کند و حداقل ماهی یکبار محل پایه مبل را تغییر داده شود.
همچنین اشیایی نظیر گلدان را نزدیک فرش قرار ندهید، زیرا ممکن است هنگام آبیاری گلدان فرش خیس شود که در صورت تدام این اتفاق پوسیدگی فرش در پی است.
یادتان باشد که راه رفتن مداوم روی قسمت خاصی از فرش باعث ساییدگی فرش در آن محل خواهد شد. برای جلوگیری از این اتفاق حداقل هر ۶ ماه یک بار بسته به میزان تردد فرش را سر و ته کرده تا پرزهای فرش امکان یابند که به حالت اولیه برگشته و مقاومت بیشتری داشته باشند.
برخی از روفرشی‌هایی متناسب با رنگ فرش برای زمانی که رفت‌وآمد روی فرش زیاد است، استفاده می‌کنند که این اقدامی موثر برای جلوگیری از کثیف‌شدن فرش است.
‌برای جلوگیری از کثیف شدن ریشه فرش هم بهتر است از کاور یا لفاف‌های مخصوص ریشه فرش که در بازار موجود است، استفاده کنید.
استفاده از این لفاف‌ها علاوه‌بر اینکه موجب می‌شود ریشه فرش مدام به اطراف پخش نشود، بلکه از کثیف شدن آن جلوگیری می‌کند.
سعی کنید فرش را در مجاورت مواد خطرناکی نظیر لاک، اسیتون، پاک‌کننده‌های قوی و سفیدکننده‌ها و... قرار ندهید.
هرگز از مواد سفیدکننده برای شست‌وشوی فرش یا ریشه آن استفاده نکنید؛ چرا که این مواد باعث پوسیدگی زود هنگام فرش خواهد شد.
نظافت فرش از نظر گرد و خاک و آشغال کنترل شده و در صورت لزوم با استفاده از جاروبرقی ساده (بدون برس) آن را جارو کنید. توجه کنید هرچه فرش کمتر جارو شود، عمر آن بیشتر خواهد بود؛ بنابراین فقط در مواقع لزوم این کار انجام شود.
هر دو یا سه سال، فرش خود را کنترل و در صورت نیاز آن را بشویید. دقت شود هر قدر میزان شست‌وشوی فرش کمتر باشد، عمر فرش بیشتر خواهد شد و بنابراین فقط در مواقع لزوم فرش را بشویید، در صورت تمایل می‌توانید با استفاده از شامپوی مخصوص فرش البته با نام‌های معتبر و دارای پروانه ساخت استفاده کنید.
بهتر است برای شست‌وشوی خانگی فرش، از جاروهای برقی مخصوص که دارای قدرت کشندگی مواد خشک و مرطوب است، استفاده کنید تا رطوبت درون فرش باقی نماند، پس از شستن فرش لازم است که حداقل به مدت دوساعت پنجره‌ها باز گذاشته شود تا فرش کاملا خشک شود.
اگر سطح فرش در اثر آلودگی هوا سیاه و کثیف شده به جای شست‌وشوی کامل می‌توان مقدار کمی شامپو فرش را در یک ظرف آب ریخته با دست خوب به هم زده تا کف کند.
هرگز فرش نمدار را روی زمین پهن نکنید. این کار موجب چرک مرده شدن فرش می‌شود.
در صورتی که لکه‌ای روی فرش ظاهر شد، حتما برای برطرف کردن آن با مشاور صحبت کنید.