حجامت چیست و چه نقشی در طب سنتی دارد؟
حجامت به روشی از خونگیری اطلاق می‌شود که برای درمان بعضی از بیماری‌ها به کار می‌رود و دارای سابقه تاریخی هفت هزارساله است. حجامت به عنوان یک سنت پسندیده در روایات وسیره پیامبران و ائمه اطهار(ع) مطرح شده و در طب سنتی به عنوان رکن درمان به حساب می‌آید به زبان علمی از حجامت به (scarification؛wetcuppinq؛bloodiettinq؛drycuppinq) تعبیر می‌شود که البته با توجه به مفاهیمی که از دیدگاه اسلام به دست می‌آید واژه‌های نامبرده کامل نیستند. روش انجام حجامت چگونه است؟ پس از معاینه و اخذ شرح حال از بیمار موضعی که برای حجامت تعیین شده است ضدعفونی گشته سپس با لیوان حجامت که به صورت یکبارمصرف ساخته شده به مدت چند دقیقه بادکش می‌شود بعد از ایجاد انبساط چند خراش سطحی ایجاد می‌شود آنگاه به تناسب وضعیت جسمی، بالینی وعروقی بیمار در سه تا پنج مرحله از وی خون گرفته می‌شود. مجموع این عملیات در مدت حدود 20 دقیقه انجام می‌شود که خون گرفته شده حداکثر به 50 تا 70 سی سی می‌رسد. در حجامت خشک مرحله خونگیری انجام نمی‌شود. حجامت تا چه حد جنبه علمی دارد؟ تلاش علمی برای توجیه حجامت در جهان شروع شده است و تالیفاتی نیز در این زمینه منتشر شده است «حجامت یک روش درمانی آزموده» حاصل پژوهشی است که دکتر یوهان آبله در کشور آلمان انجام داده است. برخی از متخصصان آمریکایی نیز تحقیقاتی در زمینه حجامت منتشر کرده‌اند و یکی از کلینیک‌های مجهز پژوهشی پیرامون حجامت در آمریکا تاسیس شده و در حال بررسی علمی حجامت است در برخی از کشورهای آسیایی نیز اثر درمانی حجامت مورد توجه است. در برخی از کشورهای آسیایی نیز اثر حجامت بر روی بیماری‌های خاص مورد مطالعه قرارگرفته و گزارش آن منتشر شده است. حجامت تا چه حد ارزش درمانی دارد؟ در منابع طب اسلامی و طب سنتی حجامت به عنوان یکی از ارکان مهم درمان ذکر شده است و بیماری‌های گوناگون را درمان می‌کند و به صورت اختصاصی در منابع طب اسلامی به عنوان پیشگیری و درمان همه بیماری‌ها شمرده شده است و در مورد بیماری‌های خاص و درمان تمامی بیماری‌های ناشی از غلبه خون توصیه شده است. بوعلی سینا اعتقاد دارد صفرا و سودا نیز از طریق حجامت قابل دفع است. حجامت در درمان چه بیماری‌هایی به کار می‌رود؟ حجامت در مورد بیمارهای هایپرلیپیدمی (چربی خون بالا)؛ دیابت غیر وابسته به انسولین؛ دردهای عضلانی؛ سردردهای عصبی و میگرنی؛ بیماری‌های پوستی شامل آکنه؛ پسوریازیس؛ آلرژی‌های دارویی؛ غذایی؛ فصلی؛ اعتیاد به مواد مخدر؛ بیماری‌های انسدادی عروق کرونر؛ عوارض بعد ازیائسگی (منوپوز) دردهای قاعدگی در زنان و دوشیزگان (دیسمونوره) و برخی بیماری‌های عفونی؛ هورمونی و غدد کاربرد دارد. مزیت‌های حجامت نسبت به دیگر روش‌های درمانی به طورکلی حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است و اگر به صورت تخصصی از آن استفاده شود، برتری‌های فراونی نسبت به روش‌های درمانی جاری مانند مصرف داروهای شیمیایی و جراحی دارد. مزیت‌های درمان با حجامت را می‌توان به طورخلاصه بدین شرح بیان کرد: 1- حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است. 2- حجامت برای تمامی سنین (به جز چهارماه اول زندگی) کاربرد دارد. 3- حجامت با حداقل توان فنی و تجهیزات اجرایی می‌تواند بیماری‌های سخت و مزمن را درمان کند. 4- حجامت هیچگونه وابستگی فنی؛ علمی و ابزاری به خارج از کشور ندارد. 5- حجامت یک رفتاردرمانی سرپایی است و نیازی به تجهیزات بیمارستانی ندارد. 6- در حجامت فاکتورهای مداخله‌گر وجود ندارد و یک رفتار کامل موجب درمان می‌شود. 7- حجامت یک دستوردینی است توان جلب تاثیرات روانی در آن بالا است و از این طریق علاوه بر افزایش سطح درمان‌پذیری موجب تقویت فرهنگ و اعتقادات مذهبی و ارتباط انسان با خدا می‌شود. در مورد چه افرادی نباید حجامت کرد؟ حجامت پیشگیرانه خطرآفرین نیست و به منظور پیشگیری از بیماری‌ها می‌توان هرسال حداقل در فصل بهار حجامت کرد و حداقل فاصله زمانی برای حجامت از یک بار در ماه شروع می‌شود تا چهل سالگی چهل روز یک بار؛ پنجاه سالگی پنجاه روز یکبار و... ولی حجامت درمانی اگر توسط افراد غیر مطلع انجام شود، ممکن است موجب درمان نشده یا اشکالاتی را پدید آورد. در مورد افراد زیر نباید حجامت کرد: 1- افرادی که با تعریف طب اسلامی و طب سنتی دچارغلبه شدید بلغم هستند. 2- کودکان از بدو تولد تا چهار ماهگی 3- زنان باردار تا ماه چهارم بارداری 4- زنان در ایام عادت ماهیانه 5- افراد دارای کمبودپلاکت خون زمان‌های حجامت حجامت در همه وقت مجاز نیست و در روایات اسلامی زمان‌های خاصی برای موثرتر بودن آن توصیه شده است. حجامت به لحاظ ماه شمسی: تقویم سُریانی یا رومی از چند هزار سال قبل تاکنون در خاورمیانه رواج داشته است. در احادیث اسلامی هفتم حزیران بهترین روز حجامت در طول سال معرفی شده و در ادامه آن آمده است که اگر به انجام حجامت در این روز موفق نشدید چهاردهم حزیران نیز می‌توانید به این کار مبادرت کنید. ماه حزیران ششمین ماه تقویم سریانی است که بین ایار و تموز قرار دارد. حزیران 30 روز دارد و امسال از 24 خرداد آغاز و به 22 تیر ختم می‌شود. هفتم و چهاردهم حزیران در سال 1391 بر 30 خرداد و 6 تیر مطابق آمده است. هر ساله یک یا دو روز جابه‌جایی در تطبیق این دو تقویم شمسی دیده می‌شود. پزشکان طب سنتی هر ساله این دو روز مهم حجامت را محاسبه کرده و به بیماران خود اعلام قبلی می‌دهند. حجامت به لحاظ ماه‌ قمری: طبق حدیثی که از امام رضا(ع) منقول است حجامت در روزهای 12 تا 15 ماه قمری تاثیر بیشتری دارد. این مسئله به کامل بودن ماه قمری مربوط است و شبیه اثر کره ماه بر جذر و مد آب دریا و رودخانه‌ است. در مرتبه بعدی می‌توان روزهای 10 تا 23 ماه قمری را لحاظ کرد. حجامت به لحاظ روزهای هفته: در گذشته برخی عقیده داشتند حجامت در روزهای فرد خصوصا عصر یکشنبه و صبح پنجشنبه اثر بیشتر دارد. در عوض در روزهای چهارشنبه و جمعه نباید حجامت کرد. حجامت در ظهر روز جمعه بسیار زیان‌آور است. حجامت به لحاظ فصول سال: بنابر همان باور بهترین اوقات حجامت به جز حزیران، زمانی است که هوا معتدل باشد، یعنی در چهل روز نخست بهار و چهل روز آغاز پاییز. در فصل زمستان (خصوصاً دی ماه) و فصل تابستان (بجز 14 حزیران که ذکر شد) حجامت اثر اندکی خواهد داشت. توصیه‌های بعد از حجامت 1. تا دوازده ساعت سیگار نکشید. 2. تا 24 ساعت ورزش یا کار سنگین نکنید. 3. تا 24 ساعت ماهی و لبنیات و غذای شور و غذاهای سرد و تند و تیز مصرف نکنید. 4. دوازده ساعت پس از حجامت می‌توانید حمام کنید.