کف‌سازی 50 دلاری برای نفت

دکتر فریدون برکشلی

رئیس اسبق امور اوپک

و مجامع وزارت نفت

در مجموع در سال آینده مسیر حرکتی بهای نفت را چند عامل مهم تعیین می‌کنند؛ توافق یا عدم توافق قطعی بین کشورهای عضو و غیرعضو اوپک از یک سو، پایبندی کشورهای عضو اوپک بر تصمیم خود به‌منظور تولید در ارقام ژانویه، شتاب بازگشت ایران به بازارهای جهانی در سال ۹۵ و تولیدات نفت شیل همگی از مهم‌ترین موضوعاتی هستند که بازار نفت را در سال آینده از خود متأثر خواهند ساخت. در این میان مسایل ژئوپلتیک تاکنون قدرتی برای بازگشت قیمت نفت نداشته‌اند و این مساله نشان‌دهنده توجه بیشتر این بازار به عوامل بنیادی است.

تصمیمی که عربستان برای کنترل بازار نفت گرفت بیشترین اثر منفی را بر خود این کشور داشت و ایران در این میان از بعد درآمدی اگرچه چندان درآمد بالایی را کسب نکرد، اما از منظر بازگشت به بازار جهانی نفت توانست موقعیت مناسبی را از آن خود کند. کشور ما در شرایط فعلی اگر بتواند یک میلیون بشکه نفت مازاد بر ارقام پیشین به بازار منتقل کند خواهد توانست حتی اثر قیمتی ناشی از کاهش بهای نفت را تا میزان قابل‌توجهی حذف کرده و در شرایط مطلوب‌تری به نسبت عربستان قرار گیرد. این در حالی است که عربستان با تولید روزانه ۶/ ۱۰ میلیون بشکه در صورتی که قیمت نفت ۵۰ دلار افت را تحمل کرده باشد عملا روزانه نیم میلیارد دلار افت درآمد را تجربه می‌کند که این رقم در بودجه این کشور به راحتی خود را نشان می‌دهد.

در طرف دیگر اما شرکت‌های آمریکایی تولیدکننده نفت شیل هستند؛آمریکایی‌ها می‌گویند که نفت شیل یک واقعیت ماندگار است و حتی می‌توانند با قیمت‌های ٤٠ - ٤٥ دلار هم کم و بیش به تولید خود ادامه دهند. اگرچه تعداد دکل‌های حفاری نفت شیل در ایالات‌متحده تا ۵۰ درصد افت کرده‌اند اما هنوز تولید ۳ تا ۴ میلیون بشکه‌ای این نوع نفت حائز اهمیت است و این مسأله نشان می‌دهد کاهش میزان عرضه از سمت تولیدکنندگان نفت شیل نیز در سال جاری میلادی منتفی است.

کاهش قیمت نفت طی مدت یک و نیم سال گذشته حدود یک و نیم تریلیون دلار را از خزانه اوپک و دیگر تولیدکنندگان به کشورهای مصرف‌کننده منتقل کرده است و بیشتر این زیان متوجه عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و کمترین زیان متوجه ایران شده که صادرات محدودی دارد. باید گفت احتمال نمی‌رود که شرایط بازار جهانی نفت تا پایان ٢٠١٦ بهبود قابل ملاحظه‌ای در قیمت نفت ایجاد کند.

در این بین در طرف تقاضا نیز در سال جاری میلادی (۹۵ شمسی) انتظار می‌رود به‌دلیل افزایش میزان تولید خودروهای جدید و همچنین به‌دلیل پایین بودن بهای انواع سوخت به‌خصوص بنزین که تقاضا برای خودروهای سبک را افزایش خواهد داد شاهد رشد تقاضا برای نفت خام باشیم که این مسأله منجر به جذب مازاد عرضه در بازار خواهد شد. البته این موضوعات در مجموعه یک پکیج کامل باید دیده شود و آنالیز تک تک این موضوعات و بررسی اثر منفرد این عوامل نمی‌تواند تعیین‌کننده مسیر کلی بازار نفت باشد، با این حال انتظار و پیش‌بینی بر آن است که قیمت نفت در سال آینده شمسی که ۹ ماه از سال میلادی را در برمی گیرد،روندی باثبات البته با میل به قیمت‌های ۴۵ تا ۵۰ دلار باشد.