«دنیای اقتصاد» آثار فعالیت واحدهای لبنی غیرصنعتی را بررسی میکند؛
میدانداری سنتیها؟
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- فعالیت واحدهای غیرصنعتی (سنتی) تولید لبنیات در خراسان رضوی حکایت تازهای نیست و همیشه انتقاد و گلایه صاحبان واحدهای صنعتی را به دنبال داشته است؛ به اعتقاد فعالان صنعتی تولید لبنیات عرصه رقابت بین واحدهای لبنی سنتی و صنعتی عرصه رقابتی سالم و برابری نیست زیرا از آنجا که واحدهای تولیدی سنتی از زیر بار پرداخت هزینههایی از قبیل نظارت و کنترل کیفی، مالیات و . . . شانه خالی میکنند، هزینههای تولید و در نتیجه قیمت تمام شده محصول در واحدهای صنعتی به مراتب بالاتر است و همین امر باعث شده واحدهای لبنی سنتی گوی سبقت را از صنعتیها بربایند و میداندار این رقابت شاید «نابرابر» باشند.
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- فعالیت واحدهای غیرصنعتی (سنتی) تولید لبنیات در خراسان رضوی حکایت تازهای نیست و همیشه انتقاد و گلایه صاحبان واحدهای صنعتی را به دنبال داشته است؛ به اعتقاد فعالان صنعتی تولید لبنیات عرصه رقابت بین واحدهای لبنی سنتی و صنعتی عرصه رقابتی سالم و برابری نیست زیرا از آنجا که واحدهای تولیدی سنتی از زیر بار پرداخت هزینههایی از قبیل نظارت و کنترل کیفی، مالیات و ... شانه خالی میکنند، هزینههای تولید و در نتیجه قیمت تمام شده محصول در واحدهای صنعتی به مراتب بالاتر است و همین امر باعث شده واحدهای لبنی سنتی گوی سبقت را از صنعتیها بربایند و میداندار این رقابت شاید «نابرابر» باشند. به گواه آمار تنها حدود ۲۰۰ واحد از ۶۰۰ واحد سنتی تولید لبنیات در مشهد پروانه فعالیت دارند و ۴۰۰ واحد باقیمانده در حالی بدون پروانه خود را شریک صنعت لبنیات کردهاند که صنعتیها معتقدند نظارت درستی بر این واحدها وجود ندارد و مسائل بهداشتی در این واحدها رعایت نمیشود و همین امر تهدیدی برای سلامت جامعه به حساب میآید؛ البته که اصناف فعال در این عرصه بر بهداشتی بودن فعالیت خود تأکید دارند و این ادعای صنعتیها را رد میکنند و معتقدند این مسائل از طرف آنهایی مطرح میشود که از فعالیت اصناف متضرر میشوند و در اثبات این مدعا هم به تقاضای بازار اشاره میکنند که خواستار مصرف لبنیات سنتی است.
تعطیلی 33 واحد صنعتی لبنیات
رئیس هیأت مدیره اتحادیه کارخانجات لبنی خراسان بزرگ در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به فعالیت ۴۰۰ واحد غیرصنعتی تولید لبنیات فاقد مجوز در مشهد، اظهار میکند: در این مقوله هیچ توجهی به بهداشت محصولات تولید شده صورت نمیگیرد و استانداردهای محیط زیست نیز رعایت نمیشود. علیاصغر محمدپور با بیان این که این ۴۰۰ واحد لبنیات غیرصنعتی که مجوز فعالیت ندارند، باید در اسرع وقت تعطیل شوند، خاطرنشان میکند: واحدهای دارای مجوز نیز باید در شرایط مساوی با واحدهای صنعتی رقابت کنند؛ اگر دولت به دنبال اشتغال پایدار است، باید به کارخانجات توجه کند زیرا واحدهای صنعتی ایجاد اشتغال می کنند. وی با اشاره به این که متأسفانه در حال حاضر کارخانجات لبنی استان با ۳۶ درصد ظرفیت خود فعالیت میکنند، تصریح میکند: در استان خراسان رضوی ۱۴۰ واحد صنعتی لبنیات وجود دارد که از این تعداد ۱۰۷ واحد فعال است و به صورت نیمه جان فعالیت میکنند.
سود کمتر از 2 درصد برای واحدهای صنعتی!
رئیس هیأت مدیره اتحادیه کارخانجات لبنی خراسان بزرگ با بیان این که این تعداد واحدهای لبنی فعال میتواند دو برابر ظرفیت شیر خام مورد نیاز استان، شیر تولید کنند، عنوان میکند: کارخانجات لبنی استان ظرفیت تولید ۴۴۰۰ تن شیر را دارند؛ شیر خام مورد نیاز استان ۲۲۰۰ تن است که حدود ۴۰۰ تن آن به استانهای تهران، گلستان و ... منتقل میشود و ۱۸۰۰ تن باقی میماند. محمدپور این نکته را هم یادآور میشود که ۱۰۷ واحد صنعتی لبنی برای ۱۵ هزار نفر اشتغالزایی کردهاند و صادرات محصولات لبنی را نیز با تمام مشکلات بر عهده دارند و تمام اینها در حالی است که حاشیه سود واحدهای صنعتی تولید لبنیات مستقر در بورس معادل ۱.۷۹ درصد یعنی کمتر از دو درصد بوده است! وی ادامه میدهد: این واحدهای صنعتی باید مالیات، هزینه نمونهبرداری و هزینه نمایندگان وزارت بهداشت، سازمان ملی استاندارد، سازمان دامپزشکی و ... پرداخت کنند در حالی که در واحدهای سنتی چنین نظارتهایی وجود ندارد و این واحدها چنین هزینههایی را پرداخت نمیکنند.
فعالیت غیرصنعتیها بدون نیازسنجی
رئیس هیأت مدیره اتحادیه کارخانجات لبنی خراسان بزرگ معتقد است: فعالیت ۴۰۰ واحد غیرصنعتی تولید لبنیات در استان خراسان رضوی بدون نیازسنجی صورت گرفته و باید این واحدها از فرآیند تولید حذف شوند اما میتوانند عامل فروش باشند؛ ۲۰۰ واحد غیرصنعتی نیز باید در شرایط مساوی با واحدهای صنعتی رقابت کرده و هزینههایی مانند مالیات، نظارتها و ... را پرداخت کنند. محمدپور عرضه شیر خام را به صورت فله ای در واحدهای لبنی غیرصنعتی از مسائلی میداند که سلامت مردم را تهدید میکند و میافزاید: استاندارد ملی ۲۰۸۲ نیز صراحتا عرضه شیر خام را ممنوع کرده است؛ از مسئولان مربوطه میخواهیم با متخلفان در این زمینه برخورد و این دستور استاندارد ملی را اجرا کنند.
لزوم جلوگیری از فعالیت واحدهای صنفی بدون پروانه
مدیر گروه بهداشت محیط و حرفهای معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز در این باره به «دنیای اقتصاد» میگوید: در خصوص واحدهای صنفی روال به این صورت است که ابتدا از طریق اتاق اصناف متقاضی دریافت پروانه کسب میشوند و بعد از تأیید ارگانهای مختلف، میتوانند در چارچوب مقررات تعیین شده در قالب یک واحد صنفی فعالیت کنند. علیاصغر حسنی با بیان این که جلوگیری از فعالیت واحدهای صنفی بدون پروانه کسب در حیطه وظایف اتاق اصناف و اتحادیه مربوطه است، اظهار میکند: با توجه به اهمیت بحث سلامت مصرفکننده، همکاران ما از اماکن دارای پروانه و بدون پروانه بازدید و بر فعالیت آنها به لحاظ بهداشتی نظارت میکنند. وی اضافه میکند: یکی از نظارتهایی که انجام میشود در خصوص شرایط محیطی این واحدهای تولیدی است؛ همچنین بر فضای لازم، ابزار و تجهیزات مورد نیاز، بهداشت فردی، مشخصات محصولات تولید و عرضه شده نظارت صورت میگیرد.
لزوم نظارت تمام ارگانهای مربوطه
مدیر گروه بهداشت محیط و حرفهای معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد یادآور میشود: هدف ما این است که سلامت محصول تولیدشده کنترل شود اما نکته قابل توجه و مهم این است که برای انجام یک کار بهداشتی و سلامتمحور باید تمام ارگانهای مربوطه فعالیت و نظارت کنند؛ اتاق اصناف باید از فعالیت واحدهای لبنی سنتی بدون پروانه جلوگیری کند و اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهد؛ دامپزشکی نیز باید بر شیر خامی که این واحدها مصرف می کنند نظارت داشته باشد. حسنی به این نکته نیز اشاره میکند که بازدیدهای انجام شده به سه صورت روتین و سرزده، بازدید برنامهریزی شده برای بررسی تذکرات پیشین به واحد صنفی مربوطه و بازدید بر اساس شکایتهای دریافتی از طریق سامانه ۱۹۰ است. وی تصریح میکند: با تخلفات صورت گرفته بر اساس آییننامهها و دستورالعملها برخورد میشود؛ اگر مورد تخلف بحرانی باشد، واحد صنفی تعطیل و به مراجع قضایی معرفی میشود؛ اگر تخلف غیربحرانی باشد، تذکر داده و بعد از بازه زمانی بار دیگر بازدید انجام میشود و در صورتی که مشکل برطرف نشده باشد، پرونده به مراجع قضایی ارجاع خواهد شد.
پلمب 37 واحد لبنی غیرصنعتی
مدیر گروه بهداشت محیط و حرفهای معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تأکید بر این که در زمینه فعالیت واحدهای لبنی حساسیت بسیاری وجود دارد زیرا محصول تولیدی این واحدها با سلامت مردم در ارتباط است، عنوان میکند: تلاش داریم حداقل یک بار در ماه از این واحدها بازدید صورت گیرد اما گاهی در طول یک روز، از یک واحد چندین بار بازدید میشود. حسنی ادامه میدهد: از ابتدای سال جاری حدود ۲۰۰ پرونده واحدهای لبنی سنتی در مشهد به مراجع قضایی معرفی شدهاند؛ ۳۷ مورد هم تعطیلی و پلمب داشتهایم.
عدم نظارت استاندارد بر واحدهای صنفی
مدیرکل استاندارد خراسان رضوی نیز در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با بیان این که واحدهای تولید لبنیات غیرصنعتی مشمول استانداردهای اجباری نیستند، تصریح میکند: اداره کل استاندارد فقط فعالیتهایی را که مشمول استانداردهای اجباری هستند، کنترل میکند. علیرضا جمیع ادامه میدهد: یک واحد صنفی نمیتواند پروانه کاربرد علامت استاندارد را دریافت کند زیرا برای اخذ این پروانه باید آزمایشگاه و سیستم پاستوریزه، سیستمهای نگهداری، سردخانه و ... داشته باشد و چنین پارامترهایی در یک واحد صنفی وجود ندارد. وی اضافه میکند: به مردم اکیدا توصیه میکنیم تنها محصولات لبنی را تهیه و مصرف کنند که در کارخانجات تولید شده و دارای علامت استاندارد است تا اطمینان حاصل کنند خطری آنها را تهدید نمیکند.
عدم حضور دائمی ناظران در واحدهای غیرصنعتی
سرپرست دفتر جذب و حمایت از سرمایهگذاری استانداری خراسان رضوی نیز در این زمینه به «دنیای اقتصاد» میگوید: واحدهای لبنی برای تولید صنعتی باید مجوزهای خاصی را داشته باشند و برای اخذ مجوز باید شرایط استاندارد را رعایت کنند که این استاندارد ماده اولیه، شرایط تولید و محصول نهایی را شامل میشود. شکوه میرشاهی با بیان این که این واحدهای صنعتی باید مسئول فنی برای نظارت بهداشتی از طرف اداره نظارت بر غذا و داروی وزارت بهداشت و مسئول کنترل کیفی از طرف اداره استاندارد داشته باشند، اظهار میکند: اما در واحدهای صنفی این کارشناسان که به کار تولید نظارت میکنند، حضور ندارند. وی ادامه میدهد: همچنین واحدهای صنعتی لبنیات باید برای تولید هر محصول پروانه ساخت اخذ کنند که در این پروانه شرایط تولید و تمام اجزا و مواد اولیه ذکر میشود و شرکت ملزم به اجرای این پروانه است؛ محصول تولیدی باید شرایط خاصی داشته باشد و بر اساس بروشور استاندارد تولید شود.
نبود عرصه رقابت برابر بین واحدهای صنعتی و سنتی
سرپرست دفتر جذب و حمایت از سرمایهگذاری استانداری خراسان رضوی به این نکته نیز اشاره میکند که حضور مسئولان فنی و نظارت کارشناسان در فرآیند تولید، هزینههای بسیار زیادی به واحدهای صنعتی تحمیل میکند زیرا این نظارت باید هر روزه باشد و حتی در هر ساعت صورت گیرد. میرشاهی با بیان این که واحدهای صنفی این قبیل هزینهها را پرداخت نمیکنند و متأسفانه نظارتی بر این واحدها صورت نمیگیرد، میافزاید: ۶۰۰ واحد تولیدی غیرصنعتی لبنیات در مشهد فعالیت میکنند که حدود ۴۰۰ واحد از آنها حتی مجوز فعالیت ندارند و بنابراین احتمال عدم رعایت مسائل بهداشتی در این واحدها وجود دارد. وی اضافه میکند: از طرفی این مسائل باعث شده شرایط رقابت یکسانی برای واحدهای صنعتی و غیرصنعتی وجود نداشته باشد؛ واحدهای صنعتی خواستار نظارت بر واحدهای غیرصنعتی هستند تا امکان رقابت در شرایط یکسان برای آنها وجود داشته باشد زیرا در حال حاضر هزینه تولید در واحدهای صنعتی بیشتر از واحدهای غیرصنعتی است.
سرپرست دفتر جذب و حمایت از سرمایهگذاری استانداری خراسان رضوی با اشاره به این که در جلسه اخیر شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی افزایش نظارتها بر واحدهای غیرصنعتی تولید لبنیات مورد تأکید قرار گرفت، میافزاید: همچنین در این جلسه بر این نکته تأکید شد که واحدهای صنفی که در زمینه تولید لبنیات فعالیت میکنند باید دارای مجوز باشند؛ از طرفی مقرر شد با توجه به حساسیت موضوع از منظر امنیت غذایی، موضوع در کمیسیون شیر که ذیل کارگروه امنیت غذایی در معاونت سیاسی استانداری برگزار میشود، مورد بررسی قرار گیرد تا نظارت صحیحی در این زمینه صورت گیرد.
از بین رفتن اعتماد عمومی به محصولات واحدهای صنعتی
عضو هیأت مدیره اتحادیه کارخانجات لبنی خراسان نیز به «دنیای اقتصاد» میگوید: اهمیت مصرف شیر و فراوردههای لبنی که از اصلیترین ارکان سبد غذایی خانوار است بر هیچکس پوشیده نیست؛ از این رو یکی از فاکتورهای اصلی F.A.O یا سازمان بهداشت جهانی در امتیازدهی به سطح کیفیت سلامت یک کشور، سرانه مصرف شیر و فراوردههای آن است. محمود مریداحمدی با بیان این که فرهنگسازی مصرف شیر در جهت حفظ سلامت جسمی و پویایی افراد جامعه مقولهای ضروری و حیاتی به نظر میآید، خاطرنشان میکند: از طرف دیگر موضوع اشتغالزایی قشر عظیمی از صنایع وابسته به چرخه تولید تا مصرف شیر که شامل صنایع کشاورزی، دامداری و کارخانههای تولیدکننده است، این نیاز را جدیتر میکند. وی به اشاره به این که مدتی است توزیع و تولید غیرصنعتی شیر و فرآوردههای آن در بازار کشور رواج یافته، تصریح میکند: این امر به دلیل عدم امکان نظارت بهداشتی، خطرهای جدی برای جامعه به دنبال دارد؛ یکی از عوامل فراگیری این بازار، فرهنگسازی نادرست و مصاحبه های غیرکارشناسانه برخی مسئولان بوده که منجر به از بین بردن اعتماد عمومی جامعه به تولیدات کارخانههای لبنی شده است.
لزوم آگاه کردن مردم از خطرات شیر غیربهداشتی
مدیرعامل صنایع شیرآفرین جام ادامه میدهد: عامل دیگری مشکلات اقتصادی مردم است که نتیجه آن کاهش قدرت خرید و تقاضای بازار بوده و در نهایت کاهش تولید صنعت را به همراه دارد. مریداحمدی به این نکته هم اشاره میکند که راهحلهایی در سطوح مختلف اجرایی ارائه شده است که در این میان میتوان به تعلق یارانه به شیر همچون یارانه دارویی، به دلیل اهمیت بارز آن در سبد کالای خانوار اشاره کرد، چرا که این روش قبل از این کارآمد بوده و کمک بسیار زیادی به فرهنگسازی و کیفیت سلامت کشور شده بود. وی راهحل دیگر را فرهنگسازی و آگاه کردن مردم از مزایای مصرف شیر پاستوریزه و خطرات شیر غیربهداشتی میداند و میافزاید: بار اجرایی این امر بر عهده کارشناسان و افراد صاحب نظر است؛ در کشور ما سالها با فرهنگسازی، بستر و زمینه برای سوق دادن مردم به مصرف لبنیات بهداشتی و سالم تلاش شده اما متاسفانه با بعضی کارشکنیها این زحمت سالیانه بر باد رفته و ما در حال برگشت و عقبگرد هستیم و دور نیست تا مشکلات و بیماریهای ناشی آلودگی شیر و لبنیات بار دیگر گریبانگیرمان شود.
پاسخ مدیرکل دامپزشکی
سراغی هم از مدیرکل دامپزشکی خراسان رضوی گرفتیم تا نحوه نظارت این سازمان بر توزیع شیر خام را در واحدهای غیرصنعتی لبنیات جویا شویم اما مجید روحانینژاد در گفتوگوی کوتاهی با «دنیای اقتصاد» اعلام کرد که نظارتها در این زمینه بر عهده دانشگاه علوم پزشکی و اتاق اصناف است و در نتیجه مصاحبه با وی در این زمینه بیمورد است!
تقاضای بازار برای عرضه لبنیات سنتی
رئیس اتاق اصناف مشهد هم در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره این که واحدهای غیرصنعتی تولید لبنیات دو دسته هستند، اظهار میکند: یک دسته از این واحدها در محل واحد صنفی خود و زیر نظر بهداشت و با رعایت مسائل بهداشتی تولید لبنیات دارند و محصول تولیدی خود را در محل عرضه میکنند. محمود بنانژاد ادامه میدهد: دسته دیگر تولید لبنیات را انجام میدهند و توزیع میکنند؛ در این مورد نیز تولید لبنیات در کارگاههایی انجام میشود که زیر نظر بهداشت و با رعایت مسائل بهداشتی خاص خود فعالیت میکنند اما شکل این موارد بهداشتی در این کارگاهها با کارخانجات صنعتی متفاوت است. وی با تأکید بر این که این کارگاهها لبنیات را به شیوه سنتی اما در یک محیط کاملا بهداشتی تولید و توزیع میکنند، میگوید: به نظر من مطالبی از قبیل غیربهداشتی بودن این محصولات توسط افرادی مطرح میشود که از فعالیت این واحدها متضرر میشوند در حالی که ذائقه مردم به مصرف لبنیات سنتی تمایل دارد بنابراین تقاضا وجود دارد و این واحدها تولید خود را برای پاسخگویی به این تقاضا در محیطی بهداشتی انجام میدهند.
صدور پروانه برای 400 واحد صنفی تا پایان سال
رئیس اتاق اصناف مشهد یادآور میشود: نکته قابل توجه در زمینه توزیع محصولات لبنی تولید شده در واحدهای صنفی است؛ توزیع باید در واحدهایی صورت گیرد که به عنوان شعبه همان تولیدکننده فعالیت میکنند؛ به عبارت دیگر این واحدها نمیتوانند محصولات خود را در مکانهایی مانند سوپرمارکتها به صورت عمده عرضه کنند زیرا برای توزیع عمده باید مجوزهایی را اخذ کنند. بنانژاد با اشاره به این که ۴۰۰ واحد از ۶۰۰ واحد تولیدی محصولات لبنی در مشهد موفق به دریافت پروانه کسب نشدهاند، تأکید میکند: با این حال اغلب آنها تأییدیههای بهداشتی را دریافت کردهاند اما صدور پروانه کسب برای آنها زمانبر شده زیرا از ابتدای سال مسائلی را در زمینه تغییر آییننامه صدور پروانه کسب داشتیم که در حال حاضر این مشکلات برطرف شده است و تا انتهای سال برای تمام واحدهایی که درخواست خود را ارائه دادهاند و شناسایی شدهاند، پروانه کسب صادر میشود. وی با بیان این که واحدهایی نیز که در چارچوب ضوابط بهداشتی و صدور پروانه قرار نمیگیرند، باید پلمب شوند که این اقدام نیز انجام خواهد شد، تصریح میکند: برخی اصرار دارند بگویند این ۴۰۰ واحد متخلف هستند و فعالیت آنها غیربهداشتی است اما اینطور نیست و بیشتر آنها موفق به دریافت تأییدیههای بهداشتی شدهاند؛ یکی از اولویتهای ما نیز در اتاق اصناف بحث سلامت مردم است و بر آن تأکید داریم.
برخورد با واحدهای زیرزمینی
رئیس اتاق اصناف مشهد این مطلب را نیز بیان میکند که برخی واحدها هم وجود دارند که به صورت زیرزمینی فعالیت میکنند و با آنها برخورد میشود؛ اتاق اصناف گشتهای مشترکی با بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی و اداره کل دامپزشکی دارد و با متخلفان برخورد میکند. بنانژاد در خصوص ممنوعیت عرضه شیر خام در واحدهای صنفی بر اساس استاندارد ملی ۲۰۸۲ نیز این طور پاسخ میدهد: اگر این امر سلامت مردم را تهدید میکند، فکری برای آن بکنند؛ اگر لازم است شیر خام عرضه شود و متقاضی برای آن وجود دارد، سازمانهای مربوطه ساز و کار عرضه آن را ببینند و تمهیدات لازم را بیندیشند تا این روند در چارچوب مسائل بهداشتی انجام شود. وی اضافه میکند: ۴۰ درصد شیر تولید شده در استان توسط این واحدهای تولید لبنیات سنتی خریداری و فرآوری میشود؛ نمی توان این ۴۰ درصد را نادیده گرفت و آن را حذف کرد بلکه باید برای مسائل بهداشتی و پاستوریزه کردن آن قبل از عرضه تدبیری اندیشید؛ گاهی زمانی که بازار برخی کساد میشود به دنبال از میدان خارج کردن سایر بخشها هستند اما نباید اینطور عمل کنند.
هزینههای اضافی در واحدهای صنعتی!
رئیس اتاق اصناف مشهد در خصوص بالاتر بودن قیمت تمام شده محصولات در واحدهای صنعتی، میگوید: باید بررسی کنند و ببینند کجای کار اشکال دارد؛ مردم که نباید تاوان این موضوع را بدهند؛ تردیدی نیست که مباحثی از قبیل استاندارد کردن محصولات لبنی و ... در واحدهای صنعتی هزینههایی را تحمیل میکند اما قطعا هزینههای اضافهای نیز وجود دارد؛ در حال حاضر هم تولیدکننده ناراضی است و هم مصرفکننده بنابراین باید مشکل را ریشهیابی کنند و چارهای بیندیشند. بنانژاد یادآور میشود: در زمینه صادرات لبنیات صنعتی میتوانیم فعالیت کنیم و دستاندرکاران این عرصه باید برای توسعه بازارهای صادراتی برنامهریزی کنند.
ارسال نظر