داستان موفقیت علی‌بابا؛ کلید گنج پنهان
این روزها دنیای اینترنت پر است از کولاکی که شرکت علی‌بابا در حوزه تجارت الکترونیک به پا کرده است. این شرکت چینی با عرضه سهام خود به بازار بورس نیویورک به یکی از خبرسازترین شرکت‌های حال حاضر تبدیل شده است. سهام این شرکت برای اولین بار جمعه گذشته به بورس عرضه شد و در همان ابتدا، تقاضا برای خرید سهام این شرکت چینی برابر 21.8 میلیارد دلار بود. همین تقاضای بالا باعث شد ارزش سهام این شرکت فعال در بخش تجارت الکترونیک در روز نخست با 38 درصد افزایش روبه رو شود. این روزها «علی‌بابا» به محبوب‌ترین مقصد برای خریدهای اینترنتی تبدیل شده است. این شرکت که به سرعت در دنیای تجارت الکترونیک رشد کرده، سال گذشته معاملاتی بالغ بر 248 میلیارد دلار را تجربه کرد؛ رقمی بیشتر از مجموع هر دو شرکت بزرگ ای‌بی (ebay) و آمازون. تاکنون لقب‌های زیادی به این شرکت داده شده است که از جمله آن می‌توان به آمازون چین، بزرگ‌ترین IPO (اولین عرضه عمومی سهام به بورس) تاریخ و پیشگام عصر نوین اینترنت اشاره کرد.
اما چه چیز باعث شده یک خرده‌فروشی اینترنتی تا به این حد مورد توجه و استقبال سرمایه‌گذاران قرار بگیرد؟ چطور یک شرکت ‌چینی توانسته به این موفقیت و چنین ثروتی برسد که حالا بسیاری از شرکت‌های بزرگ تکنولوژی نگران این رشد و افزایش قدرت هستند. برای مثال اریک اشمیت،‌ مدیرعامل شرکت گوگل با اشاره به عرضه تاریخی سهام شرکت علی‌بابا به بازار بورس آمریکا این شرکت را یک رقیب تازه برای گوگل و اپل دانسته است. اگر می‌خواهید با این شرکت چینی بیشتر آشنا شوید و راز‌های موفقیت آن را بدانید با ما در ادامه همراه شوید.
مغز متفکر علی‌بابا
علی‌بابا برای ما یادآور یکی از شخصیت های هزار و یک شب و کارتونی دوست‌‌داشتنی و پر احساس است اما این روز‌ها «علی‌بابا» برای موسس چینی آن یعنی ثروت و قدرت. علی‌بابا حالا از آن کاراکتر کارتونی و بامزه خود فاصله گرفته و تبدیل شده به بزرگ‌ترین شرکت تجاری آنلاین دنیا. این شرکت در چین واقع است و صدها میلیون کاربر دارد و میزبان میلیون‌ها تاجر و کاسب است. علی‌بابا تقریبا کنترل تمام تجارت‌های الکترونیک را به عهده دارد و هر محصول از هر برندی در این سایت و سایت‌های زیرمجموعه‌اش به فروش می‌رسد. علی‌بابا که سلطه‌ای ۸۰ درصدی بر معاملات آنلاین در چین دارد، پس از آنکه یک شرکت عمومی شد، توانست به یکی از ارزشمندترین شرکت‌های تکنولوژی در جهان تبدیل شود. اما علی‌بابا چگونه به علی‌بابای ثروتمند این روزها تبدیل شد.
شرکت چینی علی‌بابا در سال ۱۹۹۹ در آپارتمان مدیر عامل امروز این شرکت یعنی جک ما (Jack Ma)در شهر هانگ ژو افتتاح شد. جک ما درخصوص نام‌گذاری و جرقه‌های اولیه راه‌اندازی علی‌بابا می‌گوید: یک روز در سانفرانسیسکو در کافی شاپ نشسته بودم و فکر می‌کردم که اسم علی‌بابا جالب است و هنگامی که گارسون آمد از او پرسیدم علی‌بابا را می‌شناسی؟ او هم گفت بله می‌شناسم، پرسیدم در موردش می‌دانی؟ گفت علی‌بابا و چهل دزد. و من گفتم آره خودشه! شخصی که رمز ورود به یک غار پر از جواهرات را می‌دانست و آن را مرتبا می‌گشود. به خیابان رفتم و از عابران که از ملیت‌های مختلفی چون هندی، آلمانی، چینی، ژاپنی و... بودند همین سوال را کردم و همگی همان جواب را دادند. علی‌بابا به راحتی تلفظ و در همه جهان شناخته شده است. درواقع «جک ما»، را مغز متفکری می‌دانند که با تاسیس شرکت علی‌بابا، تجارت الکترونیکی را دچار تحولات عظیمی کرد. جک ما وقتی علی‌بابا را در آپارتمان خود راه‌اندازی می‌کرد یک معلم ساده انگلیسی بود حتی سواد او به اندازه یک متخصص کامپیوتر معمولی هم نبود. او تا سال ۱۹۹۵ از اینترنت استفاده نمی‌کرد و البته هنوز هم کدنویسی بلد نیست. جک ما کسی بود که مجموعه رستوران‌های کی اف سی او را در دورانی که به‌دنبال شغل برای خود بود به علت قد کوتاه و لاغر اندام بودنش استخدام نکردند. با این وجود، به واسطه مغز اقتصادی خوبی که داشت توانست در عرض چند سال شرکت تازه تاسیس خود را به موفقیت‌های بزرگی برساند به‌طوری که طی چند سال پس از سال ۲۰۰۰ میلادی، eBay را از عرصه رقابت در چین خارج کند.
هدف از راه‌اندازی
جک ما با هدف آسان کردن معاملات تجاری بین خریداران و فروشندگان و از بین بردن محدودیت زمانی و مکانی سایت علی‌بابا را راه‌اندازی کرد. این سایت ابتدا با یک گروه 18 نفره و سرمایه‌ای کوچک راه‌اندازی شد و به‌تدریج برای گسترش آن در سطح جهان تلاش شد. این شرکت هم اکنون 25 هزار کارمند و نزدیک به 300 میلیون مشتری دارد. جک ما، مدیر عامل و موسس شرکت علی‌بابا عقیده داشت افراد باید بتوانند در محیط اینترنت معاملات خود را بسیار راحت‌تر از قبل انجام دهند. او به این موضوع نیز توجه کامل داشت که بسیاری از افراد شاید نتوانند از وب‌سایت‌های الکترونیکی استفاده کنند و به عبارتی علم و مهارت آن را نداشته باشند بنابراین طراحی بسیار ساده و در عین حال هوشمندانه در سایت یکی از عوامل جذابیت این نوع تجارت خواهد بود. به این ترتیب همه افراد فارغ از متخصص بودن در حوزه تجارت اینترنتی یا فردی عادی با آگاهی معمولی می‌توانند از قابلیت‌های شرکت‌های دیجیتالی استفاده کنند بنابراین وب‌سایت علی‌بابا را با در نظر گرفتن این نکته، در کشور چین راه‌اندازی کرد. حالا او با این تفکر توانسته است «علی‌بابا دات کام» را به‌عنوان جاده ابریشم دیجیتالی کشور چین در دهکده جهانی وب، به جهانیان معرفی کند.
مدل کسب‌وکار
مدل کسب‌و‌کار علی‌بابا به این صورت طراحی شده که یک بستر بدون محدودیت زمانی و مکانی را برای همه مصرف‌کنندگان و خریداران ایجاد می‌کند. درواقع با این زیرساخت تمام ‌تامین‌کنندگان و تولیدکنندگان می‌توانند با خریداران در سراسر جهان آشنا شوند و خریداران نیز می‌توانند تولیدکنندگان کالا و محصول موردنظر خود را پیدا کنند. سایت علی‌بابا هزاران کسب‌و‌کار مختلف را به همراه محصولاتشان معرفی و از این طریق میان خریدار و فروشنده ارتباط برقرار می‌کند. فروشندگان می‌توانند مشخصات و آگهی محصولات خود را در سایت بگذارند تا سایت آنها را به خریداران معرفی کند. فرض کنید شما خریدار هستید و می‌خواهید در این سایت درباره محصول مورد نظرتان آگهی ثبت کنید. با مراجعه به سایت علی‌بابا و ثبت آگهی مورد نظر بسیاری از تامین‌کنندگان و تولیدکنندگان این محصول آگهی شما را می‌بینند؛ زیرا این آگهی علاوه بر وب‌سایت علی‌بابا از طریق موتورهای جست‌وجو هم قابل ‌دسترسی است. آگهی‌تان برای اشخاصی که در زمینه خواسته شما فعالیت دارند فرستاده می‌شود و آنها هم پیام‌هایی برایتان می‌فرستند که در آن به شرایط خرید، کاتالوگ‌ها، نحوه خرید و مواردی از این دست اشاره شده است. حالا شما می‌توانید از بین این پیام‌ها بهترین‌ها را انتخاب کنید و با فروشندگان ارتباط بعدی را داشته باشید. همچنین خریدار می‌تواند در این سایت با توجه به ناحیه جغرافیایی خود شرکت‌های فعال در همان ناحیه را پیدا کند. بعد از آن هم از طریق سفارش آنلاین درخواستی برای شرکت تولیدکننده کالا یا خدمات فرستاده می‌شود و آن شرکت شرایط خرید و نحوه ارتباط برای خرید را به خریدار ارائه می‌کند. از طرفی چون خریداران و فروشندگان ازطریق وب‌سایت علی‌بابا این تعامل را انجام می‌دهند همه مراحل کاملا حساب‌شده و مطمئن پیش می‌رود. بسیاری مدل کاری این شرکت چینی را با مدل آمریکایی آن یعنی آمازون مقایسه می‌کنند؛ اما برخلاف آمازون، علی‌بابا خودش کالا را به مصرف‌کننده نهایی نمی‌رساند. بلکه مانند بازار بزرگی برای عرضه کالای تجار و کمپانی‌های بزرگ است. علی‌بابا سود خودش را ازطریق قرار دادن آگهی‌های مبتنی بر سرچ با استفاده از لغات کلیدی (مثل گوگل) یا دریافت حق کمیسیون به دست می‌آورد؛ همچنین این شرکت، با فروش حق عضویت ویژه، سرویس‌های پردازش ابری و دسترسی به اطلاعات درآمد قابل توجهی را کسب می‌کند.
سهامداران علی‌بابا
در مورد علی بابا شایعه ‌ای وجو د دارد که در آغاز کار هیچ کسی در چین حاضر به سرمایه‌گذاری روی آن نبود اما حالا کیست که حاضر نباشد سهامی از این شرک موفق را در اختیار نداشته باشد. یاهو، یک پنجم سهام علی‌بابا را در اختیار دارد و منتظر است تا با عرضه عمومی سهام این شرکت، سود بادآورده‌ای را به جیب بزند. با فروش ۱۲۰ میلیون سهم علی‌بابا طی عرضه اولیه، 3/8 میلیارد دلار بدون احتساب مالیات، نصیب یاهو می‌شود. پس از آن نیز 3/16 درصد برایش باقی می‌ماند که همراه با رشد علی‌بابا افزایش می‌یابد. شرکت ژاپنی Softbank نیز که مالک اپراتور Sprint است، بیشترین مقدار سهام علی‌بابا را با 4/32 درصد در اختیار دارد و سود بسیاری را پس از عرضه سهام کسب خواهد کرد.
البته با وجود این سرمایه‌گذاری‌های عظیم، شرکت یاهو و Softbank نقش زیادی در فعالیت‌های شرکت علی‌بابا ندارند و کار نظارت و اجرای برنامه‌ها را به گروهی از متخصصان به نام Alibaba Partnership واگذار کرده‌اند. Alibaba Partnership، از کارمندان دائمی علی‌بابا از جمله آقای ما و دست راست او آقای جو تسای (Joe Tsai) تشکیل می‌شود که کنترل کاملی بر فعالیت‌های شرکت دارند؛ البته این شرکت هیات‌مدیره‌ای نیز دارد، اما اکثریت اعضای آن توسط Alibaba Partnetship انتخاب می‌شوند و این‌گونه، این گروه، بدون دخالت سهامداران خارج از آن، شرکت را مدیریت می‌کند.
شرکت‌های زیرمجموعه
در دسامبر سال ۲۰۱۱ وقتی وب سایت علی‌بابا به سودآوری رسید، کم‌کم شرایط را برای راه‌اندازی شرکت‌های زیرمجموعه خود آغاز کرد. به مرور زمان، سایت علی‌بابا تبدیل به هولدینگی شد که چندین شرکت دیگر را به زیر مجموعه خود اضافه کرد. درواقع علی‌بابا کم‌کم به گروهی از شرکت‌هایی تبدیل شد که در بخش فروشگاه اینترنتی، سیستم خرده‌فروشی و رایانش ابری فعالیت می‌کردند. به بیان ساده‌تر، گروه شرکت‌های علی‌بابا، یک شرکت اینترنتی چینی است که شامل یکسری کسب‌وکارهای تحت وب است. مهم‌ترین عنصر این شرکت، فروشگاه‌های آنلاین آن است.
تائوبائو (Taobao) یکی از این فروشگاه‌ها است که فعالیتی مانند eBay دارد. نام فروشگاه آنلاین دیگر، تی مال (Tmall) است که ویژه عرضه کالاهای برندهای بزرگ، مانند اپل است. فروشگاه دیگر این گروه جوهواسوان (Juhuasuan) است که کالاهای روزمره را ارائه می‌کند؛ البته مدت‌ها است که علی‌بابا صرفا یک وب‌سایت خرید و فروش آنلاین نیست. این شرکت حالا صاحب یک سرویس پستی ویژه، یک سرویس آنلاین عرضه کارت، یک پلت‌فرم اینترنتی نظیر یوتیوب و حتی یک باشگاه فوتبال به نام خود است.
به جز تمام اینها، این شرکت بزرگ، از سیستم پرداختی مشابه PayPal، اما ویژه خود که AliPay نام دارد نیز، استفاده می‌کند. همچنین سرمایه‌گذاری‌هایی در بخش‌های استریم آنلاین ویدئو، پیام‌رسانی موبایل و پردازش ابری نیز انجام داده است.



درس‌های کارآفرینی Jack Ma
1- ایده‌ها و رویاهای خود را پرورش دهید. حتی اگر الان، سرمایه‌گذاری برای عملی کردن آنها در دسترس نباشد.
۲- تسلیم شرایط محیطی و مکانی نشوید. دنیای دیجیتال، محصور شدنی نیست.
3- افراد و دوستان خوبی برای خود پیدا کنید و به مشتریانتان عشق بورزید. سعی کنید زیاد یادبگیرید.
۴- من در سال ۲۰۰۰ گفتم اگر ۹ خرگوش در دنیا وجود داشته باشد، اگر بخواهید یکی از آنها را شکار کنید، کافی است به یکی از آنها خوب فکر کنید و روی گرفتن آن تمرکز کنید. تاکتیک خود را تغییر دهید، خرگوش را تغییر ندهید!
5- فرصت‌های زیادی پیش روی است، همه را نمی‌توان به دست آورد، اگر یک فرصت خوب را به دست آورید کافی است. مسیر رشد را پله پله طی کنید.
۶- یکی از دلایل عمده‌ای که باعث می‌شود افراد فعال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، در ایجاد یک محیط کارآفرین و بستر‌سازی یک کسب‌وکار آنلاین، با شکست و موفقیت‌های بسیار ضعیف رو به رو شوند، آن است که آنها، ICT را خوب می‌شناسند، اما نحوه عرضه آن را در محیط کسب‌وکار نمی‌دانند و مشتریان، از کسب‌وکار آنها استقبال نمی‌کنند.