سفر به روستای پلکانی معتدل
پرستو فخاریان Parastoo.fakharian@gmail.com حالا که در آستانه تابستان قرار گرفته‌ایم و می‌خواهیم برای سفرهای خود در این سه ماه مقصدی انتخاب کنیم، بد نیست به جای مقاصد و جاذبه‌های تکراری به سراغ جاهای جدید برویم. اگر همیشه بر این باور بوده‌ایم که هنگام سفر به استان فارس، تنها باید حواسمان باشد که دیدن آرامگاه حافظ و سعدی و تخت جمشید و پاسارگاد و تخت رستم را از دست ندهیم، بی‌شک سخت در اشتباه بوده‌ایم؛ چراکه گرچه بخش اعظمی از تاریخ جذاب و پراهمیت کشور ما در همین چند جاذبه گردشگری زیبا، خلاصه می‌شوند اما همیشه حاشیه‌هایی وجود دارد که اگر کمی از متن فاصله بگیریم می‌توانیم به جذابیت‌های آنها نیز پی ببریم. از این رو می‌خواهیم در این مطلب به شما یادآوری کنیم که فارس فقط به این جاذبه‌های اصلی ختم نمی‌شود و حاشیه‌هایی دارد که مکمل‌های خوبی برای متن به شمار می‌روند. یکی از حاشیه‌های مهم دیدنی‌های فارس، روستایی است در 15 کیلومتری شیراز؛ یعنی روستای قلات.
از این روستا نگذرید
روستای تاریخی قلات یکی از جاذبه‌هایی است که نباید حین سفر به فارس از آن به راحتی رد شوید. در روزهای گرمی که در این تابستانی پیش‌رو داریم، قلات با آب و هوای ییلاقی خود می‌تواند پذیرای خوبی برای گردشگران باشد. این روستا که از توابع بخش مرکزی شهرستان شیراز است، در 15 کیلومتری شمال غرب شهر شیراز واقع شده و از روستاهای هدف گردشگری به شمار می‌رود که قدمتی طولانی دارد.
این روستای ۷هزار نفره، با ارتفاع ۲۰۶۵ متری از سطح دریا، روزهای بهاری و تابستانی معتدلی را پشت سر می‌گذارد و در زمستان نیز سرمای بسیاری را تجربه می‌کند. بقایای بناهای قدیمی که تاریخ برخی از آنها به قرون‌ پیش و بعد از اسلام مربوط می‌شود، تاریخ استقرار انسانی در این ناحیه را به دوران‌گذشته پیوند می‌زند. روستای کوهستانی قلات بافت مسکونی متمرکزی دارد و خانه‌های روستاییان به‌صورت پلکانی، در دامنه کوه ساخته شده‌اند. به این خاطر شما را به بازدید از این روستا در تابستان دعوت می‌کنیم که وجود این روستا در دامنه کوهستان و درختان بلندی که خانه‌های روستا را دربرگرفته‌اند، هوای معتدلی را در روزهای داغ تابستان به همراه دارند. بد نیست این را هم بدانید که مصالح به کار رفته در خانه‌های قدیمی قلات عمدتا سنگ، خشت، گل، گچ و چوب است و سقف آنها نیز مسطح می‌باشد. همچنین برخی خانه‌ها در یک طبقه و برخی دیگر در دو طبقه ساخته شده‌اند. گرچه متاسفانه در سال‌های اخیر بناها و خانه‌های مدرنی در این روستا ساخته شده و سیمای قدیمی روستا را دگرگون کرده است اما وضعیت ییلاقی و باغ‌های سرسبز این روستا، هنوز انگیزه‌ها را برای سفر به آن حفظ می‌کند. بافت کالبدی معماری خیره‌کننده کوهستانی، کوچه‌های پرپیچ و خم که جویبارهای زلالی نیز در میان آنها جاری است، جذابیت منحصربه‌فردی به این روستا بخشیده‌اند.
طبیعت و تاریخ قلات
آبشارهای سه گانه روستای قلات که از میان صخره‌ها سرازیر می‌شود، از جاذبه‌ها و زیبایی‌های طبیعی روستای قلات به شمار می‌آید. حواشی رودخانه‌های شب شتری و چشمه انجیری نیز، با پوششی از گیاهان خودرو، گل‌های وحشی و گیاهان دارویی بومادران، ختمی، آویشن، پونه، مرزه و... از جاذبه‌های کم‌نظیر روستای قلات محسوب می‌شوند. کلیسای قدیمی روستا نیز که معماری سنگی و جالب توجهی دارد، در میان درختان بلند کوچه‌های آرام روستا به جا مانده است. این کلیسا که در گذشته عبادتگاه مسیحیان ساکن در روستا بوده است، اینک به دلیل مهاجرت آنان رو به تخریب گذاشته است. تفرجگاه‌های معروف شب شتری و چشمه انجیری که در فصول بهار و تابستان با سرسبزی و طراوت جلوه خاصی می‌یابند، گردشگران بسیاری به سوی خود جلب می‌کنند. آسیاب‌های آبی، گورستان قلات و نوع حجاری و حکاکی سنگ‌های آن، بازار قدیمی و سنگ فرش شده، قلعه قزل ارسلان و دیگر جاذبه‌های گردشگری روستای قلات در زمره ثروت‌های طبیعی و تاریخی روستا به شمار می‌روند.
میراث ناملموس
مردم روستای قلات غالبا در مراسم جشن و سرور و به ویژه در عروسی‌ها از پوشاک عشایر قشقایی استفاده می‌کنند. موسیقی مورد علاقه مردم این روستا، همان موسیقی رایج در نواحی روستایی استان فارس است. واشنگ نیز نوعی هم‌آوایی است که توسط زنان روستا در عروسی‌ها اجرا می‌شود. ضرب، ویلون، دهل و سرنا از سازهای متداول روستای قلات است. ۶ خانه و سنگ بازی که در لهجه قلاتی لنج بنجک نامیده می‌شود، از بازی‌های مورد علاقه کودکان روستای قلات است. چوب بازی که ترکه بازی هم خوانده می‌شود از بازی‌هایی است که در مراسم عروسی اجرا می‌شود. ترنا‌بازی نیز از دیگر بازی‌های متداول روستا است و اغلب مردان در فصل بهار به آن می‌پردازند.
سوغاتی‌ها
قلاتی‌ها به دامداری، باغداری و فعالیت‌های خدماتی و صنایع‌دستی مشغول هستند و به احتمال زیاد می‌توانید برای اقامت شبانه در روستا، از مردم محلی کمک بگیرید و برخی خانه‌های روستایی را برای شب‌مانی اجاره کنید. حالا که تا قلات رفته‌اید گردو، بادام، انگور، انجیر، انار، زردآلو، آلو و گوجه‌سبز که از محصولات باغی این منطقه به شمار می‌رود و به فراخور فصل در این روستا به فروش می‌رسند، را به‌عنوان سوغات با خود به همراه بیاورید. فرآورده‌های لبنی مانند شیر، پنیر، کره و کشک نیز از محصولات دامی این روستا است که می‌توانید برای وعده غذایی صبحگاه خود از آنها استفاده کنید. شیره انگور، رب انار و آبغوره از دیگر فرآورده‌های غذایی روستای قلات است؛ حواستان باشد که آنها را نیز از قلم نیندازید. اما اگر می‌خواهید چند کالای ماندگار را برای آشنایان خود به سوغات ببرید، پیشنهاد ما محصولاتی از قبیل گیوه، سبد دستباف، گره (ظرف بافته شده) دولک، مشک (که برای خنک نگه داشتن آب به کار می‌رود) و وسایل چوبی از جمله تولیدات صنایع‌دستی این روستا است که خرید آنها، هم می‌تواند شما را با هنرهای این مرز و بوم آشنا و هم به جامعه محلی و هنرمندان قلاتی کمک کند. کشک پیاز، کشک گردو، عدسی، کله پاچه و آش رشته از غذاهای محلی رایج در این روستا است که نباید بدون امتحان کردن آنها، قلات را ترک کرد.