«عَلَم واچینی» در گیلان
حمیدرضا محمدی مردم گیلان یک بار در هفته اول محرم و دیگر بار در روز عاشورا، علم می‌چینند. علم چوبی است که اندازه دور آن تقریبا 30 سانتی متر و به ارتفاع دو متر که در نقاط کوهستانی معمولا از چوب درخت خوج و در جلگه از چوب شمشاد تهیه می‌شد. گیلانی‌ها، طبق رسمی کهن، البسه عزیزِ تازه درگذشته را به آن می‌پیچیدند و به دور آن، مویه و ناله می‌کردند که از داستان سوگ سیاوش نشات گرفته است. این آیین که «عَلَم واچینی» نام دارد، امروزه در مساجد و بقاع متبرکه برگزار می‌شود.
شهرهای آستانه اشرفیه، رحیم‌آباد، واجارگاه و کلاچای در شرق گیلان، همه ساله شاهد برگزاری «کرنا‌نوازی» هستند. «کرنا» که در گیلان به آن «درازنای» می‌گویند، آلت موسیقی بادی و بلند است که دارای صدای بم و رسایی است، چون سوراخ ندارد با انگشتان نواخته نمی‌شود. از این رو فقط با دم نوازنده از آن صدا حاصل می‌شود که در آن، تک نواز گروهِ ده نفره، مصیبتی خوانده و «وای وای» سر می‌دهد و بقیه هم در کرنایشان «حسین‌وای» می‌دمند تا پاسخ او داده شود.
آیین دیگر، «طوق‌بندی» است که مشابه همان علم بندی بوده و در روز هفتم محرم، در روستای ماسوله برگزار می‌شود. ریش سفیدان هیات‌های چهار محله ماسوله علم‌های هیات‌های عزاداری را به بقعه عون‌بن‌علی(ع) می‌برند. در لاهیجان، «کرپ‌زنی»، یکی از آیین‌های سوگواری است که طی آن، افراد دو قطعه چوب (کرپ) در دست دارند، با وزن مرثیه خاصی که مرثیه‌خوان آن را می‌خواند، آنها را به هم می‌کوبند و قسمتی از مرثیه را به‌عنوان جواب خواننده مرثیه، تکرار می‌کنند. کرپ، تکه چوبی استوانه‌ای است به سنگینی 400 تا 600 گرم که از میان به قسمت تقسیم شده و هر پاره تسمه‌ای چرمی پیکر خود دارد و دست کرپ‌زن در میان آن قرار می‌گیرد و کرپ زن می‌تواند به آسانی آن را بر هم بکوبد. دیگر رسم مردم این شهرستان، «برات» است که در آن، زنان نان بومیِ «تیمیجیان» را که از آرد برنج تهیه شده به همراه چند دانه خرما و ساقه‌ای برنج میان همسایگان توزیع می‌کند تا حاجت‌روا شوند. یکی از خوراکی‌های مردم گیلان که جزو نذورات آنها به حساب می‌آید، «ککه» یا کشته است که از آرد و شکر، آب و روغن تهیه می‌شود و بسیار رواج دارد.