دنیای اقتصاد، الهه میرزاده- این روزها تبلیغات زیادی در رابطه با کاهش وزن سریع و رسیدن به اندامی ایده آل را از در و دیوار خیابان‌ها گرفته تا کلینیک‌های لوکس پزشکی زیبایی و انواع رسانه‌ها می‌بینیم ، وعده‌هایی که با توجه به شیوع چاقی و اضافه وزن ,وسوسه انگیز و مهیج به نظر می‌آیند. هجوم مطالب فراوان درباره اضافه وزن ، راهکارهای لاغری و ...که معلوم نیست پایه علمی و پژوهشی ثابت شده دارند یا خیر از معضلاتی است که با وجود کانال‌ها و گروه‌های مختلف در شبکه‌های اجتماعی این روزها بیش از پیش می‌تواند سلامت افراد رادر معرض تهدید قرار بدهد. در این شماره درنظر داریم که با نگاه اجمالی و کلی بر اصول علمی ،علم تغذیه به شما انواع رژیم‌های نامناسب و خطر آفرین را معرفی کنیم. در واقع آنچه بر عهده شماست تفکر و تأمل درباره روش‌هایی است که از نظر عقلانی با چهارچوب علمی و عملی منطبق نیستند و حتی اگر با رعایت به این رژیم‌ها به نتیجه مطلوب هم برسید، باید بدانید چه صدمات و خطرات جبران ناپذیری را به بدنتان وارد می‌کنید....

بار کج یا راه غلط؟!

همیشه خارج شدن از حد تعادل ، بدن را با مشکلات متعددی رو به رو می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها در حیطه تغذیه ، چاقی است. چاقی یعنی بیش از نیاز روزانه ، انرژی دریافت کردن که البته این کالری های اضافی به بافت چربی تبدیل می‌شوند. از آنجا که طولانی شدن این عارضه ، فرد را با مشکلات متعددی رو به رو می‌کند ، همه از آن گریزانند و در جهت فرونشاندنش تلاش بسیار می‌کنند. خیلی‌ها از همان ابتدا به سراغ رژیم های لاغری سریع ناصحیح و پرمخاطره می‌روند ، زیرا تحمل برنامه‌های غذایی اصولی که مدتها طول می‌کشد تا به نتیجه برسند ، را ندارند.

فارغ از این موضوع که عجله می‌تواند ، زمینه ابتلایشان را به عوارضی چون سنگ کلیه فراهم آورد ، به خصوص در افرادی که مستعد این اختلال بوده و سابقه بروز آن در خانواده شان وجود دارد. ولی همانطور که وزن اضافه‌ی ما در طول سالهای متمادی به وجود آمده ، باید در درازمدت و با اصلاح عادات غذایی ناصحیح آن را برطرف کرد ، زیرا در صورت بی توجهی ، عوارض جبران ناپذیری پیش روی افراد قرار خواهد گرفت. بطور کلی می‌توان گفت رژیم‌های کاهش وزن به چند دسته تقسیم شوند. یک نوع از رژیم‌ها، رژیم‌های بسیار کم کالری‌اند که در مواردی نادر، بیمار تحت نظر و حتی در حالت بستری به ناچار تحت این رژیم قرار می‌گیرد و میزان کالری دریافتی وی بین ۲۰۰ تا ۸۰ کیلو کالری است که معمولاً خطر ایجاد سنگ کیسه صفرا، کمبود مواد مغذی و ریزمغذی‌ها را به همراه دارد و در درازمدت هم مؤثر نیست یعنی این نوع رژیم در کوتاه مدت به دلایل خاصی که خطری برای بیمار وجود دارد، ممکن است تجویز شود.

رژیم‌های کم کربوهیدرات دسته دیگری از رژیم‌های کاهش وزن است که در این رژیم مصرف کربوهیدرات در برنامه غذایی روزانه فرد کمتر از ۲۵ گرم است و در کنار این رژیم‌ها، رژیم‌های نامتعادلی داریم که یا بسیار کم چربی هستند و فرد بین صفر تا ۱۹ درصد انرژی را از چربی می‌گیرد در حالی که در مواقع عادی ما میزان دریافت چربی را تا ۳۰ درصد پیش بینی می‌کنیم.»

خطرناک‌ترین رژیم‌ها

رژیم کتوژنیک: زمانی که بدن چربی می‌سوزاند، عنصری به اسم کتون بوجود می‌آید. رژیم کتوژنیک با وارد کردن فشار، بدن را مجبور می‌کند که به‌جای گلوکز از چربی به عنوان منبع سوخت استفاده نمایدرژیم‌های کتوژنیک از دیگر رژیم‌های نامتعادل کاهش وزن است که در آن میزان مصرف چربی بالا و مصرف پروتئین متوسط است که البته بدون کربوهیدرات داده می‌شود. این رژیم در کوتاه مدت موجب کاهش وزن می‌شود اما پیروی از این رژیم بسیار مشکل است از طرفی عوامل خطر را افزایش می‌دهد و ممکن است فرد در اثر پیروی از این رژیم به دیابت نوع ۲مبتلا شود.همچنین پیروی از رژیم‌های کتوژنیک موجب بروز یبوست و افزایش مقاومت به انسولین می‌شود.» رییس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی ایران نیز در مورد این رژیم‌ها چنین توضیح می‌دهد که بدن در واقع نوعی اعتیاد به کربوهیدرات‌ها پیدا می‌کند بدون اینکه کربوهیدرات افزایش پیدا کند و در یک وعده کربوهیدرات مصرفی یک سوم وعده اصلی را در بر می‌گیرد که ناکافی است و حالت کتوز ایجاد می‌کند. کتوز بروز مواد سمی در بدن است که خود عوارض زیادی دارد.

رژیم لاغری غلط اتکینز

یکی از مشهورترین رژیم های لاغری که در مدت زمان کوتاه، کاهش وزن قابل ملاحظه ای را به همراه دارند ، رژیم غذایی اتکینز است. همان برنامه غذایی پرپروتئینی که به فرد اجازه مصرف آزادانه انواع گوشت ها و حتی چربی ها را می‌دهد ( البته بدون نان و هر نوع سبزی و میوه ) و بدن با از دست دادن آب زیاد ، با کاهش وزن رو به رو می‌شود. یادتان باشد که مصرف بیش از اندازه گوشتها بار زیادی را بر کلیه ها وارد خواهد کرد و در صورتی که مستعد ابتلا به سنگهای کلیوی باشید ، با گرفتن این رژیم لاغری غیراصولی ، خود را در معرض ابتلا به این عارضه قرار خواهید داد. باید توجه کنیم که کمبود فیبر و ویتامین‌ها در رژیم اتکینز باعث مشکلات عدیده‌ای برای فرد می‌شود همچنین ممکن است اختلال در املاح و الکترولیت‌ها ایجاد کند از طرفی کمبود کربوهیدرات‌ها در این رژیم می‌تواند منجر به افت گلوکز کاذب شود که به ویژه برای مغز که نیاز به این ماده مغذی دارد اشکالاتی ایجاد می‌کند و می‌تواند در یادگیری، هوشیاری و حواس افراد تاثیری منفی بگذارد.»به طور کلی این به آن معنا نیست که در رژیم لاغری نباید گوشت خورد ، بلکه منظور این است که نباید بیش از اندازه مصرف کرد. همواره خوردن مقدار مشخصی از انواع گوشت سفید به خصوص گوشت مرغ و ماهی برای افرادی که می‌خواهند لاغر شوند ، به عنوان یک گزینه ضروری و مورد نیاز بدن توصیه می‌شود.

سرطان و رژیم غلط

عدم مصرف کربوهیدرات‌ها می‌تواند موجب بروز سرطان شود به دلیل اینکه ما بسیاری از فیبرها را از طریق کربوهیدرات‌ها دریافت می‌کنیم و لذا حذف آن می‌تواند ابتلا به سرطان را به همراه داشته باشد، دکتر حاجی فرجی رییس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی در این رابطه تاکید کرد:«حذف کربوهیدرات‌ها از برنامه غذایی، افزایش ضعف و خستگی عضلات را به همراه دارد چرا که یک ماده آماده برای سوخت را از بدن حذف کرده‌ایم و چربی جایگزین آن شده است که این در درازمدت فقط می‌تواند انرژی برای نیازهای روزانه عضلات ایجاد کند.»

عوارض دیگر حذف کربوهیدرات:

حذف کربوهیدرات‌ها از رژیم غذایی می‌تواند موجب افزایش اسید اوریک شود که احتمال ابتلا به نقرس و سنگ کلیه را افزایش می‌دهد و نهایتاً افزایش کلسترول خون و لیپیدهای خون هم می‌تواند باعث مشکلات قلبی و عروقی ‌شود. همچنین حذف کربوهیدرات‌ها از رژیم غذایی موجب افزایش مشکلات گوارشی و یبوست می‌شود چرا که دریافت فیبرهای غذایی از طریق کربوهیدرات‌ها به حداقل رسیده است.

مکمل ، ضروری یا غیر ضروری:

نکته دیگر در مورد رژیم‌های نادرست این است که توصیه به مصرف مکمل‌های غیرضروری می‌کند به دلیل اینکه می‌داند این رژیم کمبود ریزمغذی‌ها را به همراه دارد و به دلیل اینکه مصرف مکمل‌ها باید در شرایط خاصی و تحت نظر متخصص تغذیه باشد این رژیم‌ها می‌تواند مشکل ساز باشد,همچنین عدم آموزش راه‌های کسب شیوه صحیح زندگی از دیگر مشکلات رژیم‌های غیرمتعادل است یعنی به دلیل اینکه ضمانت در جهت اغواگری و تبلیغات کذب دارد و به فرد اطمینان می‌دهد فقط با این رژیم بدون اینکه دردسری داشته باشد می‌تواند کاهش وزن داشته باشد لذا آموزش صحیحی هم برای شیوه زندگی صحیح به همراه نخواهد داشت درنهایت اینکه فرد را به پزشک بی اعتماد می‌کند چون در مدت کوتاهی فرد ناموفق است و از رژیم برمی گردد و به متخصصی که مراجعه کرده است نیز بی اعتماد می‌شود.

نتیجه:

چاقی با رژیم‌های یویویی برمی گردد در واقع به دلیل غیراصولی بودن رژیم‌های غیرمتعادلی که به آنها اشاره شد ،در نهایت سبب فاصله رژیم از عادات و رفتار و علایق فرد می‌شود لذا رژیمی کوتاه مدت است یعنی فرد توان ادامه این رژیم‌ها را ندارد و سریعاً از ادامه آن‌ها پشیمان می‌شود و برمی گردد و حالت یویو به خود می‌گیرد و فرد بارها رژیم را رها کرده و دوباره متصل به رژیم می‌شود لذا ضمن اینکه این رژیم‌ها اثری ندارد گاها برگشت بدی دارد یعنی فرد بیشتر از حالت اولیه دچار اضافه وزن می‌شود .رژیم‌های غیرمتعادل نگاه یک سویه و یکنواخت به بیماران می‌دهد و باعث می‌شود فرد فقط فکر کند با همین رژیم می‌تواند در مدت کوتاهی وزن کم کند و هر وقت که مایل بود می‌تواند رژیم را رها کند.

مهم‌ترین چیزی که در رژیم‌های نادرست وجود دارد تبلیغات فریبکارانه‌ای است که فرد را متقاعد می‌کند در مدت کوتاهی کاهش وزن زیادی داشته باشد و در واقع آن را ضمانت می‌کند.نکته دیگر این است که توصیه‌ها و برنامه‌های غیرعلمی و غیرعملی به فرد می‌دهد به دلیل اینکه وقتی فرد را از عادات و رفتار الگوی غذایی معمول و خانواده دور می‌کند این کار غیرعلمی است یعنی فرد ممکن است در کوتاه مدت این رژیم را پیش گیرد اما در میان مدت و درازمدت ادامه این رژیم برای وی غیرعملی است

برای یکدیگر رژیم تجویز نکنید

یکی از دلایل مهمی که افراد به رژیم‌های غیراصولی رجوع می‌کنند تبلیغات ماهواره‌ای و اینترنتی است. متاسفانه افراد این توصیه‌ها را می‌پذیرند بدون اینکه درمورد علمی بودن یا نبودن آن اطلاعاتی داشته باشند. گاهی اوقات فرد این نوع رژیم‌ها را به توصیه دوستان یا افراد خانواده استفاده می‌کند غافل از اینکه رژیم کاهش وزن با در نظر گرفتن شرایط زندگی فرد، تاریخچه بیماری‌ها، بحث ژنتیک و فعالیت‌های فیزیکی هر فردی با توجه به نوع بیماری متفاوت است.

لاغری با طعم بیماری