آیا در سال ۹۶ باد موافق برای یوز می‌وزد؟
فاطمه باباخانی
نیمه اول سال ۹۵ برای یوزهای ایران سال خبرهای شوک آور بود. در نشست خبری روز ملی یوز که به همت انجمن یوز ایرانی برگزار شد، مرتضی اسلامی مدیرعامل این انجمن از تصویربرداری از تنها دو یوز ماده خبر داد و چنین امری را به زنگ خطری برای بقای یوزها در ایران تعبیر کرد. حواشی ایجاد شده پس از این نشست خبری چنان زیاد بود که به بحث و جدل در تمام محافل محیط زیستی پیرامون یوز دامن زد و هومن جوکار مدیر پروژه حفاظت از یوز آسیایی را پای مناظره در سازمان محیط‌زیست و پس از آن در خبرگزاری‌هایی مانند تسنیم کشاند.
فاطمه باباخانی
نیمه اول سال ۹۵ برای یوزهای ایران سال خبرهای شوک آور بود. در نشست خبری روز ملی یوز که به همت انجمن یوز ایرانی برگزار شد، مرتضی اسلامی مدیرعامل این انجمن از تصویربرداری از تنها دو یوز ماده خبر داد و چنین امری را به زنگ خطری برای بقای یوزها در ایران تعبیر کرد. حواشی ایجاد شده پس از این نشست خبری چنان زیاد بود که به بحث و جدل در تمام محافل محیط زیستی پیرامون یوز دامن زد و هومن جوکار مدیر پروژه حفاظت از یوز آسیایی را پای مناظره در سازمان محیط‌زیست و پس از آن در خبرگزاری‌هایی مانند تسنیم کشاند.
در نیمه دوم این سال گروه فرانسوی Cresam که در کشورهای آفریقای جنوبی، موزامبیک، الجزایر و چین پروژه‌هایی را درباره تلقیح مصنوعی و کمک به تولید مثل گربه‌سانان بزرگ در طبیعت انجام داده است به ایران دعوت شد تا تجربه‌های خود را درباره یوز به اشتراک بگذارد. به گفته امیرحسین خالقی از فعالان حوزه حیات وحش، تلقیح مصنوعی به‌ویژه برای دو یوز در اسارت ایران می‌تواند کاربرد داشته باشد، ضمن اینکه به اعتقاد مرتضی اسلامی مدیرعامل انجمن یوز استفاده از تجربه این انجمن به ایران در داشتن ذخیره ژنی یوزهای نری که در آینده از بین می‌روند کمک کرده و می‌تواند در تنوع ژنی آنها موثر باشد. با این حال لقاح مصنوعی درباره یوز علاوه‌بر بحث بودجه نیازمند زنده‌گیری این‌گونه است، موضوعی که به نظر می‌رسد بار دیگر به حرف و حدیث‌ها درباره این گونه دامن بزند. از این روست که سازمان حفاظت محیط زیست فارغ از تامین بودجه باید تصمیم سختی را برای بقای این گونه فارغ از جو و فضای ایجاد شده بگیرد و تنوع ژنی یوزهای ایرانی را تضمین کند.
در سال‌جاری اما چه برنامه‌هایی برای حفاظت از یوز ایرانی اندیشیده شده و قرار است چه برنامه‌هایی اجرایی شود؟ هومن جوکار مدیر پروژه یوز آسیایی با اشاره به اینکه برنامه‌های حفاظتی این گونه به دو دسته برنامه‌های حفاظت در طبیعت پشتیبان مربوط می‌شود، گفت: در دسته اول ما تلاش داریم مناطقی که در آن یوزهای ماده مشاهده شده و بنابراین زادآوری در آنها صورت می‌گیرد را در اولویت قرار دهیم. با این حال حفظ یک زیستگاه به تنهایی کافی نیست و باید کریدورها را نیز امن کرد زیرا با توجه به شیوه زندگی یوز که در آن تردد در سطح گسترده صورت می‌گیرد مناطق بینابینی نیز به اندازه زیستگاه اهمیت دارند. در همین رابطه فارغ از زیستگاه‌های یوز در پناهگاه حیات وحش میاندشت و پارک ملی توران، به مناطق اطراف مانند خوش ییلاق به‌عنوان مکانی که در دوره‌ای زیستگاه یوز بوده یا دیگر کریدورهای بینابینی نیز توجه داریم.
در یزد دو قرق اختصاصی توانسته است جمعیت آهو در این منطقه را به شکل قابل توجهی افزایش دهد، این در حالی است که چنین محدوده‌هایی در زیستگاه‌های زادآور یوز وجود ندارد، مدیر پروژه حفاظت از یوز آسیایی افزود: حفاظت در کریدورها با ذخیره‌گاه‌های بومی و مردمی امکان‌پذیر است زیرا برای پروژه اولویت مناطقی است که جزو مناطق چهارگانه به حساب می‌آیند و این ذخیره‌گاه‌ها می‌توانند جمعیت آهو و جبیر را به‌عنوان طعمه اصلی یوز افزایش دهند. در سال‌های اخیر، عاملی که در تلفات یوز نقش اساسی بازی کرده حوادث جاده‌ای است. به‌ویژه در جاده عباس آباد که همواره یکی از حادثه خیزترین جاده‌ها بوده است، آیا امسال فنس کشی انجام می‌شود؟ جوکار انجام این پروژه را جزو برنامه‌های سال جاری دانست و گفت: شکار و سگ‌های گله از دیگر تهدیداتی هستند که یوز با آنها دست و پنجه نرم می‌کند و قصد داریم مدیریت و کاهش آنها را در دستور کار قرار دهیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به برنامه‌های پشتیبان اشاره و اضافه کرد: در این حوزه مواردی مانند تکثیر در اسارت یا ایجاد ذخیره‌گاه بیابانی می‌گنجد. ذخیره‌گاه‌ها محدوده‌های وسعت بالایی را شامل می‌شود که در آن مشابه مناطق چهارگانه همه چیز تحت کنترل است، با این حال هنوز به این نتیجه نرسیده‌ایم که ایجاد این ذخیره‌گاه‌ها ضرورت داشته باشد. چنانچه بررسی تجربه‌های بین‌المللی برای ما ثابت کند که چنین موضوعی اولویت دارد آن را به سازمان محیط زیست برای اجرایی شدن پیشنهاد می‌کنیم. گفته‌های جوکار در حالی عنوان می‌شود که به نظر می‌رسد در سال جدید برنامه‌های متعددی از سوی انجمن‌های محیط‌زیستی و ادارات شهرستان‌ها برای حفاظت از یوز شکل گرفته است، این برنامه‌ها از نصب تابلوی یوز در سر در استان‌های زیستگاه یوز گرفته تا برنامه‌های توانمندسازی جامعه محلی و کاهش دام را شامل می‌شوند. موسسه حیات‌وحش میراث پارسیان همان‌گونه که جوکار به آن اشاره کرد تشکیل ذخیره‌گاه‌های مردمی بین کریدورها را مدنظر قرار داده است و در اطراف پارک ملی توران و در حدفاصل آن با میاندشت قصد دارد چنین ذخیره‌گاه‌هایی را با همراهی مردم محلی شکل دهد.
انجمن یوز ایرانی تمرکز خود را روی پناهگاه حیات وحش میاندشت قرار داده و به موضوع دام در این مناطق می‌پردازد، این درحالی است که موسسه توسعه پایدار و محیط زیست (سنستا) نیز همزمان کار خود را روی توانمندسازی جامعه محلی روستاهای این پناهگاه آغاز کرده است. در کنار آن موسسه طنین طبیعت تیرگان با چشم‌انداز بازگشت یوز به خوش ییلاق برنامه‌هایی را برای توانمندسازی جامعه محلی در کنار کاهش شکار، تشکیل ذخیره‌گاه‌های مردمی و مدیریت و ساماندهی دام با همراهی اهالی به‌ویژه در جنوب این پناهگاه به انجام می‌رساند. در یزد قرق‌های اختصاصی (ذخیره‌گاه‌های مردمی) توانسته‌اند به موفقیت‌های قابل‌توجهی دست پیدا کنند و قصد دارند روند کاری خود را ارتقا بخشند. در روستای قلعه بالا گروهی از دوستداران حیات وحش نیز در حال انجام پروژه‌ای برای مدیریت گردشگری در روستایی هستند که توانسته پیوندی میان اقتصاد و حیات وحش ایجاد کند، آن‌هم در حاشیه پارک ملی توران یعنی منطقه‌ای که جزو زیستگاه‌های زادآور یوز محسوب می‌شود. با این حساب باید منتظر ماند و دید آیا سال ۹۶ برای یوز ایرانی سالی خوش خواهد بود و بر تعداد زیستگاه‌های این‌گونه افزوده می‌شود یا بار دیگر بادهای ناموافق به وزیدن خود ادامه خواهند داد.
ارسال نظر