ایجاد مراکز خدمات از دیرباز در کشور ترکیه سبب شده که در هر فصلی از سال انگور ترکیه در بسته بندی‌های یک کیلویی در کشورهای اروپایی به چشم بخورد، اما در بجنورد که بیش از هشت هزار باغ انگور وجود دارد. در سال گذشته به‌شدت صدمه دیدند و برای هیچ کس این سوال پیش نیامد که چرا این گونه شد!؟ عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی بجنورد در این مورد معتقد است: فقدان الگو بزرگترین مشکل در کشاورزی صنعتی محسوب می‌شود. فقدان ثبات، امنیت و عدم حمایت همه و همه موانعی هستند که در حال حاضر در این عرصه وجود دارند. به گفته وی کشاورزی حمایت می‌طلبد، در حالی که هیچ حمایتی وجود ندارد. علاوه بر آنکه حمایتی، وجود ندارد، موانعی نیز ایجاد می‌شود که بهره‌های بانکی ۲۵ درصد خود بزرگترین مانع ایجاد شده است. مشروح گفت‌وگو با «اشکان کاویانی »را می‌خوانید:

استان خراسان شمالی در زمینه تولید چه محصولاتی ظرفیت بالایی دارد و تا چه حد کشاورزی صنعتی در استان انجام می‌شود؟

به دلیل کوهستانی بودن استان خراسان شمالی از قدیم الایام ، بیشترین اشتغال استان از دسته دامداری و زراعت دیم بوده. چرا که میزان بارندگی نسبتا بهتری نسبت به دیگر مناطق داشته و در نتیجه دارای جنگل‌ها و مراتع بسیاری بوده است. همچنین دامداری نیز رونق زیادی در این استان داشته است . پس از تغییرات اقلیمی‌ و کاهش میزان بارندگی در این استان، زراعات دیمی نسبت به زراعات آبی از وضعیت بهتری برخوردار شد و بیشترین محصولی که خراسان شمالی در زمینه زراعت به خود می‌بیند گندم است. کشت سیفی جات رو به کاهش رفته و پیاز نیز در کنار گندم کشت غالب این استان به شمار می‌رود . باغات فراوانی نیز در این استان وجود دارند که از آن جمله می‌توان باغات انگور به خصوص انگور رضوی و کشمشی را نام برد.

حدود ۱۷ الی ۱۸ هزار هکتار تاکستان و باغات انگور در استان وجود دارد و چند هزار هکتار دیگر هم باغات سیب و گلابی و گردو و ... وجود دارد. در این استان بیشتر خرده مالکی وجود دارد. بدین معنا که کشاورزان در این استان نهایتا روی زمین‌هایی با مساحت یک یا دو هکتار کار می‌کنند .سازمان‌های بزرگتر بالغ بر ۲۰ و ۳۰ هکتار هستند حتی تعدادی نیز تا ۵۰ یا ۱۰۰ هکتار هستند، اما به صورت صد در صد مکانیزاسیون کامل نیستند. بیشتر کشاورزی به صورت نیمه صنعتی انجام می‌شود و کشاورزی خرد نیز کاملا به صورت سنتی انجام می‌شود. در واقع ۷۰ الی ۸۰ درصد کشاورزی ما به صورت سنتی است و تنها حدود ۳۰ درصد به صورت نیمه سنتی انجام می‌شوند.

موانع توسعه صنعتی در بخش کشاورزی چیست؟ اشتغالزایی کشاورزی در استان به چه میزان است؟

فقدان الگو بزرگترین مشکل در کشاورزی صنعتی محسوب می‌شود. توجه داشته باشید که کشاورزی حمایت می‌طلبد، در حالی که حمایتی وجود ندارد، علاوه بر آنکه حمایتی وجود ندارد ، موانعی نیز ایجاد می‌شود، بهره‌های ۲۵ درصد خود بزرگترین مانع ایجاد شده است. کشاورزی که نیاز مالی دارد، با وجود بهره‌های عظیم بانکی چطور می‌تواند خود را تامین کند؟ کشاورزی که تعداد افراد خانوار بالایی دارد چگونه می‌تواند این وام‌ها را باز پرداخت کند؟ کشاورزان یا دامداران به منظور متحول شدن رو به وام‌های بانکی می‌برند و با بهره‌های بالای بانکی ۲۵ درصدی مواجه می‌شوند، حال با این بهره‌ها، کدام دامدار یا کشاورزی می‌تواند متحول شود؟

عدم حمایت مالی، فنی و آموزشی، فقدان الگوی کشت، فقدان کشاورزی پایدار و موانع زیادی که ایجاد شده اند از قبیل نظام مهندسی کشاورزی که خود یک سربار برای کشاورزی محسوب می‌شود. برای مثال کشاورز برای ایجاد طرح خود باید به نظام مهندسی حساب پس بدهد. نظام مهندسی، مهندسی را که گندم و جو را ازهم تشخیص نمی‌دهد را به سرزمین کشاورز می‌فرستد و کشاورز باید در مقابل مبلغ زیادی به مهندسی که راه و چاه را از هم تشخیص نمی‌دهد، پرداخت کند. این کشاورز که خود افتاده است چرا باز به او لگد می‌زنند؟ اما در رابطه با اشتغال زایی، استان خراسان شمالی در عرصه کشاورزی بیشترین اشتغال را در سطح استان‌های کشور داراست. می‌توان گفت این آمار در این استان به بیش از ۳۰ درصد نیز می‌رسد کشاورز حتی با نیم هکتار زمین مشغول کار است.

این عمل، به اصطلاح اشتغال نامیده می‌شود ولی در واقع این اشتغال نیست، چرا که کشاورز باید از این طریق یک خانواده پنج یا شش نفره را تامین مالی می‌کند و این عملا امکان پذیر نیست، بنابراین می‌توان از آن تنها به عنوان اشتغالی کاذب نام برد. کشاورز نه بیمه دارد ونه حقوق مکفی و در فقر کامل به سر می‌برد . سازمان جهاد کشاورزی حتی کلاس‌ها و دوره‌ای آموزشی را برای آن‌ها فراهم نمی‌کند تا حداقل آموزش‌های لازم را در زمینه کشاورزی به آن‌ها بدهد. کشاورزان نمی‌دانند که دقیقا چگونه باید مراحل کاشت، داشت، برداشت را انجام دهند و کشاورزی را به همان میزان سنتی انجام می‌دهند که درست در صد سال پیش انجام می‌شد.

استان خراسان شمالی در بخش‌کشاورزی چه کمبودها و چالش‌هایی دارد؟ آیا کشاورزان برای تامین آب دچار چالش هستند؟

کشاورزان به خصوص در تیر ماه، جملگی دچار کم آبی هستند . در فصل تابستان مزارع به علت فقدان سیستم‌های نوین دچار تنش و کم آبی می‌شوند و راندمان کاری آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. کشاورزان نیز به علت عدم آموزش کافی مجبور می‌شوند با چالش‌های زیادی دست و پنجه نرم کنند.

کشاورزی استان خراسان شمالی چه پتانسیل‌ها و ظرفیت‌هایی را برای صادرات دارد؟

در واقع هیچ قدرت رقابتی وجود ندارد به دلیل اینکه نرخ تمام شده بالا است،. ما در استان شاهد بیشترین تولید پیاز هستیم اما از آن جایی که هزینه تمام شده محصول بالاست ، قادر به صادر کردن آن نیستیم. حتی درمورد انگور نیز همین طور است. باز هم به دلیل عدم حمایت و آموزش، نرخ تمام شده بالاست و همین توان رقابت را از بین برده و سبب شده که در زمینه رقابت حرفی برای گفتن نداشته باشیم.

سهم بخش کشاورزی خراسان شمالی در صادرات استان به چه میزان است چه راهکارهایی را برای افزایش صادرات وجود دارد؟

ایجاد مراکز خدمات از دیرباز در کشور ترکیه سبب شده که در هر فصلی از سال انگور ترکیه در بسته بندی‌های یک کیلویی در کشورهای اروپایی به چشم بخورد، اما در بجنورد که بیش از هشت هزار باغ انگور وجود دارد. در سال گذشته به‌شدت صدمه دیدند و برای هیچ کس این سوال پیش نیامد که چرا این گونه شد !؟ کشاورزان ضرر کردند، در این جا آموزشی به کشاورزان داده نمی‌شود، باید همانطور که ما به معاون استاندار پیشنهاد دادیم، به جای این که برخی مهندسان کشاورزی با اتومبیل به این طرف و آن طرف رفته و به عنوان مثال تنها دیوارکشی یک کشاورز بی‌دفاع را گزارش داده و آسایش او را به مخاطره اندازند، از اتومبیل خود پیاده شده، به زمین‌های کشاورزی و باغات بروند و از کشاورزان قدیمی‌سالخورده آزموده و باتجربه که در این زمینه تخصص ویژه دارند، بهره ببرند و بعد با استفاده از علم و تحصیل خود دست به کارهای پیوندی و نوین بزنند تا استان قابلیت آن را پیدا کند که انگور دانه دار را تبدیل به انگور بی دانه کنند. مخلص کلام آن که در وضعیت موجود ما محصولی برای صادرات نداریم و برای رفع این مشکلات ما به مرکز تحقیقاتی اصولی و علمی‌برای ایجاد راهکارهای اساسی در زمینه کشاورزی نیازمندیم.

آیا تجهیزات و امکانات حمل‌ونقل و بسته‌بندی در استان برای فعالان این بخش فراهم است؟

تنها یک شرکت وجود دارد که آن هم در زمینه بسته بندی سالاد فعالیت دارد . تا جایی که بنده اطلاع دارم هیچ گونه بسته بندی برای هیچ گونه کالای کشاورزی وجود ندارد اگر هم باشد بنده اطلاع ندارم. پرتقال، پیاز، سیب زمینی، هویج، هیچ کدام «سورت» و دسته‌بندی نمی‌شوند و فاقد بسته‌بندی هستند. به هر مغازه و میوه فروشی که سر بزنید متوجه خواهید شد که هیچ کدام از این محصولات طبقه‌بندی شده نیستند، در همه جای دنیا این محصولات در سایز‌های مختلف سورت و طبقه بندی شده ، بسته بندی می‌شوند اما در بجنورد هنوز این کار انجام نمی‌شود.

سهم بخش کشاورزی در اقتصاد خراسان شمالی چه میزان است؟

این آمار به دست اداره آمار است اما آن چه که از آن اطلاع دارم این است که ۷۰ درصد جمعیت استان را کشاورزها تشکیل می‌دهند.

سخن آخر

اداره کشاورزی به زمین‌ها رفته و در بخش دیم و باغات، مراکز تحقیقات برپا کند و از کشاورزان قدیمی ‌سالخورده در این زمینه یاری بطلبد و بعد با تلفیق تجربیات آنها و علم نوین خود، در بخش‌های مختلف تنوع محصول ایجاد کنند. در صورتی که در یک کار تولیدی مراکز تحقیقات وجود نداشته باشد قطعادچار روزمرگی خواهد شد همچنان که بجنورد در حال حاضر دچار آن روزمرگی شده است چرا که فاقد مراکز تحقیقات است.