کمک دست معلم
حسین موسوی

شکل امروزی ارتباطات در همه حوزه‌های زندگی تاثیرگذار بوده است. این تاثیرات وارد تمام شوون زندگی انسان شده است و تعاملات را دگرگون کرده است. در این بین آموزش و پرورش نیز تحت تاثیر این تغییرات ارتباطی قرار گرفته است.


این روزها در آموزش و پرورش کشورهای پیشرفته استفاده از موبایل و امکاناتی که موبایل می‌تواند برای آموزش فراهم کند در حوزه برنامه درسی رسمی نفوذ پیدا کرده است. در حالی که دنیا به سمت آموزش موثر در حرکت است، برخی از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به لزوم استفاده از تکنولوژی در آموزش و پرورش تاکید دارند. این موضوع به ویژه در بین کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا بسیار موثر واقع شده است و دست‌‌اندرکاران آموزشی این کشورها سعی دارند تا با ورود موبایل به عرصه آموزشی استفاده بهتری از این وسیله برای فرآیند آموزش داشته باشند.


کشورهای فیلیپین، مغولستان، تایلند، هند و بنگلادش جزو کشورهایی هستند که از سال ۲۰۰۹ این سیستم را به جد وارد حوزه آموزشی خود کرده‌اند. یکی از ویژگی‌های مهم استفاده از موبایل، امکان استفاده از اپلیکیشن‌های ارتباطی است که می‌تواند آموزش را تسهیل کند. اپلیکیشن‌هایی مانند وایبر، تلگرام، لاین، ایمو و غیره با نصب روی موبایل می توانند در خدمت اهداف آموزشی مدارس در بیایند. گفته می‌شود آموزش از طریق موبایل (M-learning) می‌تواند اهداف آموزش الکترونیک، یعنی همان «آموزش در هر لحظه و هر کجا» را تامین کند. استفاده از گوشی موبایلی که مجهز به اپلیکیشن‌های ارتباطی است می‌تواند آموزش را در دو حوزه رسمی و غیررسمی پربار سازد.


تلگرام کمک دست معلم

تلگرام یک اپلیکیشن روسی است که پس از وایبر در ایران به شدت مورد توجه قرار گرفت. در حالی که در روزهای نخست استفاده از این وسیله ارتباطی، بی‌میلی قابل‌توجهی در بین کاربران آن دیده می‌شد اما این نرم‌افزار توانست با پوشش دادن ضعف‌های خود نسبت به وایبر، به عنوان یکی از مهم‌ترین وسایل ارتباطی ایرانی‌ها مطرح شود. این نرم‌افزار به عکس مشابه آمریکایی خود یعنی وایبر محاسن قابل توجهی دارد. از جمله ایجاد کانال و ساختن بوت (Bot) می‌تواند نقش موثری در حوزه آموزش ایفا کند.


برنامه‌ریزان درسی می‌توانند این ویژگی مهم تلگرام را به عنوان یک عنصر موثر ارتباطی در برنامه درسی بگنجانند؛ زیرا می‌تواند آموزش را در هر لحظه پر بار کند. در بحث آموزش، موردی که به شدت مورد توجه دست‌اندرکاران آموزشی است، موضوع بازخورد یا «Feedback» است. ایجاد یک بوت توسط معلم می‌تواند این هدف مهم را تامین کند و خود معلم نیز به آن نظارت داشته باشد. مدتی است برخی از موسسات آموزشی، به ویژه موسسات آموزشی زبان انگلیسی اقدام به ساخت بوت‌ها کرده‌اند که می‌تواند در لحظه (Online) فراگیران خود را تحت آموزش قرار دهد. فراگیر نیز در لحظه می‌تواند پاسخ صحیح را توسط بوت دریافت کند و آموزش را یک مرحله به پیش برد.


آموزش تعاملی (Interaction) یکی از مهم‌ترین خصیصه‌های بوتِ تلگرام است که می‌تواند تا حدودی معایب آموزش الکترونیکی را پوشش دهد. معلم نیز می‌تواند از بوت به عنوان یک دستیار در خصوص اهداف آموزشی مورد نظر خود استفاده کند و آموزش فراگیران خود را در چت‌روم‌های این اپلیکیشن رصد کند. از دیگر کاربردهای تلگرام ایجاد کانال است. کانال هر چند مانند بوت یک ابزار قوی آموزشی نیست، اما می‌تواند همچنان در بحث آموزش مورد استفاده قرار گیرد. کانال با توجه به اینکه مانند بوت امکان تعامل ندارد و فراگیران نقش فعالی در پروسه آموزش ندارند، اما همچنان برای مباحثی در حوزه «دانش» و «درک» (سطوح پایین‌تر آموزش) موثر است.


تلگرام همچنین می‌تواند با توجه به امکاناتی که دارد اهداف آموزشی را از طریق «چند رسانه‌ای» (Multi media) فراهم کند. امکان ارسال تصاویر (اعم از عکس و فیلم)و امکان ارسال محتواهای صوتی می‌تواند در مفهومی ساختن آموزش نقش موثری ایفا کند. مورد آخر در بین سایر اپلیکیشن‌های مشابه وجود دارد اما دو موردی که موجب می‌شود تلگرام از دیگر اپلیکیشن‌های مشابه متفاوت جلوه کند، ایجاد بوت و کانال است که غنای آموزشی را بالا می‌برد.


استفاده از موبایل برای آموزش، برای کشورهایی که از نظر گستردگی وسیع هستند و امکان رفت و آمد در آن سخت است یا اینکه دانش‌آموزان با مشکلات فیزیکی دست و پنجه نرم می‌کنند و قادر به حضور در کلاس‌های درسی نیستند، می‌تواند موثر واقع شود. افرادی نیزکه از تحصیل به دلیل مشکلات دیگر جا مانده‌اند (مانند برخی بزرگسالان) از این طریق می‌توانند ادامه تحصیل دهند و به مراحل بالای تحصیلی صعود کنند. اپلیکیشن‌هایی مانند تلگرام می‌تواند آموزش از طریق موبایل و سایر گجت‌ها را پربارتر کند. البته سوای سودمند شدن برنامه درسی از طریق استفاده از موبایل، موسسات فرهنگی نیز می‌توانند از این برنامه‌ها استفاده بهینه داشته باشند. این موسسات می‌توانند از طریق این نرم‌افزارها در حوزه‌های مختلفی که مد نظرشان است اقدام به آموزش شهروندان کنند.


جهان به سرعت موج سوم یا عصر اطلاعات را پشت سر می‌گذارد و وارد موج چهارم یعنی عصر مجازی می‌شود. عصر مجازی انسان را از فضای دو بعدی اینترنت و جامعه اطلاعاتی که امروزه در حال شکل‌گیری است به فضای سه‌ بعدی و جامعه مجازی منتقل می‌کند. در آینده نه چندان دور آموزش (رسمی و غیر رسمی) به شکل یک شبکه (Network) در خواهد آمد. موبایل‌ها و گجت‌ها به همراه نرم‌افزارهایی که برایشان طراحی شده است می‌توانند به‌عنوان پلی برای ورود به عصر چهارم ارتباطات مطرح شوند.