رمزو رازهایی درباره نوشیدنی محبوب کافه‌ها؛
قهوه، جغرافیا و فرهنگ
جهان عرب مخترعان و اختراعات و اکتشافات بسیاری را به دنیا عرضه کرده که قهوه یکی از آنها است. بهترین دانه قهوه هنوز به نام «عربیکا» شناخته می‌شود. ولی قهوه، از زمان عرفای مسلمان تا فروشگاه‌های زنجیره‌ای امروز، راه درازی را طی کرده است. وقتی به قهوه فکر می‌کنید، احتمالا به یاد اسپرسوی ایتالیایی، کافه لاته فرانسوی یا گرانده لاته دوبل دارچین‌دار آمریکایی می‌افتید.
اما جالب این است که به نظر می‌رسد که اولین نوشیدنی تهیه شده از گیاه وحشی قهوه توسط یک چوپان افسانه‌ای در اتیوپی نوشیده شده باشد، قهوه برای اولین بار در یمن کشت شد و یمنی‌ها این نام عربی را بر آن گذاشتند که coffee و cafe بعدها از آن مشتق شد.
اما جالب این است که به نظر می‌رسد که اولین نوشیدنی تهیه شده از گیاه وحشی قهوه توسط یک چوپان افسانه‌ای در اتیوپی نوشیده شده باشد، قهوه برای اولین بار در یمن کشت شد و یمنی‌ها این نام عربی را بر آن گذاشتند که coffee و cafe بعدها از آن مشتق شد.
جهان عرب مخترعان و اختراعات و اکتشافات بسیاری را به دنیا عرضه کرده که قهوه یکی از آنها است. بهترین دانه قهوه هنوز به نام «عربیکا» شناخته می‌شود. ولی قهوه، از زمان عرفای مسلمان تا فروشگاه‌های زنجیره‌ای امروز، راه درازی را طی کرده است. وقتی به قهوه فکر می‌کنید، احتمالا به یاد اسپرسوی ایتالیایی، کافه لاته فرانسوی یا گرانده لاته دوبل دارچین‌دار آمریکایی می‌افتید.
اما جالب این است که به نظر می‌رسد که اولین نوشیدنی تهیه شده از گیاه وحشی قهوه توسط یک چوپان افسانه‌ای در اتیوپی نوشیده شده باشد، قهوه برای اولین بار در یمن کشت شد و یمنی‌ها این نام عربی را بر آن گذاشتند که coffee و cafe بعدها از آن مشتق شد.
قهوه از دو مسیر به اروپا راه یافت: از طریق امپراتوری عثمانی و از طریق دریا، از بندر مُخا.
هر دو کمپانی بریتانیایی و هلندی «هند شرقی» از خریداران عمده قهوه در مخا در ابتدای قرن هفدهم بودند و محموله‌های آنها از طریق دماغه امید نیک به این کشورها می‌رسید یا به هندوستان و دیگر مناطق صادر می‌شد. هرچند به نظر می‌رسد که این تنها بخش کوچکی از قهوه تولید شده در یمن بوده باشد و باقی تولید، به دیگر مناطق خاورمیانه صادر می‌شده است.
قهوه همچنین از طریق تجارت از فراسوی دریای مدیترانه و به‌وسیله ارتش عثمانی در طی فتوحاتش در مسیر دانوب وارد اروپا می‌شد. در اروپا هم مانند خاورمیانه، قهوه‌خانه‌ها به مکانی برای معاشرت، مطالعه و تبادل‌نظر درباره موضوعات روز بدل شد.
یک شباهت دیگر، امکان تبدیل آنها به مکانی برای اجتماع عناصر نامطلوب و خرابکاران بود. چارلز دوم انگلستان قهوه‌خانه‌ها را «مکانی برای ملاقات خائنان و نشر شایعات سخیف درباره اعلیحضرت و وزیرانش» معرفی می‌کرد.
یک قرن پس از آن، قهوه‌خانه معروف پاریس، کافه پروکوپ، مشتریان ثابتی همچون مارا، دانتون و روبسپیر داشت که در طول انقلاب فرانسه در آنجا برای انقلاب طرح‌ریزی می‌کردند.
در ابتدا در اروپا به قهوه، به‌عنوان «نوشیدنی مسلمانان»، با دیده شک نگریسته می‌شد، ولی گفته می‌شود که در حدود سال ۱۶۰۰، پاپ کلمنت هشتم چنان از یک فنجان قهوه لذت برد که انحصار آن در دست مسلمانان را خطایی بزرگ دانست و خواستار «تعمید دادن» آن شد.
گفته می‌شود که نوشیدن قهوه در اتریش، پس از شکست حصر وین در سال ۱۶۸۳ و مصادره ذخیره بزرگی از قهوه از ترک‌های شکست خورده، افزایش شدیدی یافت.
شاید به همین دلیل باشد که در وین تا به امروز هم، قهوه به همراه یک لیوان آب سِرو می‌شود: درست مانند فنجان‌های کوچک قهوه ترک قوی با رسوب غلیظ در استانبول، دمشق یا قاهره. آیا این تنها یک تصادف است، یا یک وام‌گیری فرهنگی فراموش شده؟
«قهوه ترک» در‌واقع یک نامگذاری اشتباه است، چرا که ترکیه تنها یکی از چندین کشوری است که این نوشیدنی در آن نوشیده می‌شود. در یونان به آن «قهوه یونانی» می‌گویند، در حالی که مصری‌ها، لبنانی‌ها، سوری‌ها، فلسطینی‌ها، اردنی‌ها و دیگران، به نظر می رسد چندان به نام این نوشیدنی اهمیتی نمی‌دهند.
سنت‌های قهوه‌نوشی دیگری هم در جهان عرب وجود دارد. قهوه محلی خلیج فارس معمولا تلخ است و با ترکیب هل یا ادویه‌های دیگر تهیه می‌شود.
معمولا آن را یک بار با اندکی تاخیر، پس از ورود میهمان‌ها سرو می‌کنند - زود سرو کردن آن می‌تواند نشانه بی‌ادبی و عجله باشد - و یک بار پیش از خروج آنها.
بسیاری اوقات آن را درست پیش یا پس از نوشیدن یک فنجان کوچک چای شیرین می‌نوشند. ترتیب سرو کردن این نوشیدنی متفاوت است و به نظر می رسداز اهمیت خاصی برخوردار نیست. نکته قابل توجه برای یک ناظر غربی لزوم نوشیده شدن این دو نوشیدنی بسیار متفاوت در یک فاصله زمانی کوتاه است.با این حال متاسفانه با وجود تبدیل شدن قهوه به یک محصول واقعا جهانی، تولید آن در یمن کاهش یافته است و به نوعی قربانی واردات ارزان‌قیمت و محصولات گیاهی رقیب مانند ماده مخدر «قات» شده است.
یمن در سال ۲۰۱۱، با وجود تلاش‌ها برای احیای بهترین قهوه دنیا در موطن اصلی‌اش، تنها ۲۵۰۰ تن قهوه صادر کرد. امروزه هیچ‌کدام از کشورهای عرب در میان تولیدکنندگان عمده قهوه در جهان جای ندارند.
اما جالب این است که به نظر می‌رسد که اولین نوشیدنی تهیه شده از گیاه وحشی قهوه توسط یک چوپان افسانه‌ای در اتیوپی نوشیده شده باشد، قهوه برای اولین بار در یمن کشت شد و یمنی‌ها این نام عربی را بر آن گذاشتند که coffee و cafe بعدها از آن مشتق شد.
قهوه از دو مسیر به اروپا راه یافت: از طریق امپراتوری عثمانی و از طریق دریا، از بندر مُخا.
هر دو کمپانی بریتانیایی و هلندی «هند شرقی» از خریداران عمده قهوه در مخا در ابتدای قرن هفدهم بودند و محموله‌های آنها از طریق دماغه امید نیک به این کشورها می‌رسید یا به هندوستان و دیگر مناطق صادر می‌شد. هرچند به نظر می‌رسد که این تنها بخش کوچکی از قهوه تولید شده در یمن بوده باشد و باقی تولید، به دیگر مناطق خاورمیانه صادر می‌شده است.
قهوه همچنین از طریق تجارت از فراسوی دریای مدیترانه و به‌وسیله ارتش عثمانی در طی فتوحاتش در مسیر دانوب وارد اروپا می‌شد. در اروپا هم مانند خاورمیانه، قهوه‌خانه‌ها به مکانی برای معاشرت، مطالعه و تبادل‌نظر درباره موضوعات روز بدل شد.
یک شباهت دیگر، امکان تبدیل آنها به مکانی برای اجتماع عناصر نامطلوب و خرابکاران بود. چارلز دوم انگلستان قهوه‌خانه‌ها را «مکانی برای ملاقات خائنان و نشر شایعات سخیف درباره اعلیحضرت و وزیرانش» معرفی می‌کرد.
یک قرن پس از آن، قهوه‌خانه معروف پاریس، کافه پروکوپ، مشتریان ثابتی همچون مارا، دانتون و روبسپیر داشت که در طول انقلاب فرانسه در آنجا برای انقلاب طرح‌ریزی می‌کردند.
در ابتدا در اروپا به قهوه، به‌عنوان «نوشیدنی مسلمانان»، با دیده شک نگریسته می‌شد، ولی گفته می‌شود که در حدود سال ۱۶۰۰، پاپ کلمنت هشتم چنان از یک فنجان قهوه لذت برد که انحصار آن در دست مسلمانان را خطایی بزرگ دانست و خواستار «تعمید دادن» آن شد.
گفته می‌شود که نوشیدن قهوه در اتریش، پس از شکست حصر وین در سال ۱۶۸۳ و مصادره ذخیره بزرگی از قهوه از ترک‌های شکست خورده، افزایش شدیدی یافت.
شاید به همین دلیل باشد که در وین تا به امروز هم، قهوه به همراه یک لیوان آب سِرو می‌شود: درست مانند فنجان‌های کوچک قهوه ترک قوی با رسوب غلیظ در استانبول، دمشق یا قاهره. آیا این تنها یک تصادف است، یا یک وام‌گیری فرهنگی فراموش شده؟
«قهوه ترک» در‌واقع یک نامگذاری اشتباه است، چرا که ترکیه تنها یکی از چندین کشوری است که این نوشیدنی در آن نوشیده می‌شود. در یونان به آن «قهوه یونانی» می‌گویند، در حالی که مصری‌ها، لبنانی‌ها، سوری‌ها، فلسطینی‌ها، اردنی‌ها و دیگران، به نظر می رسد چندان به نام این نوشیدنی اهمیتی نمی‌دهند.
سنت‌های قهوه‌نوشی دیگری هم در جهان عرب وجود دارد. قهوه محلی خلیج فارس معمولا تلخ است و با ترکیب هل یا ادویه‌های دیگر تهیه می‌شود.
معمولا آن را یک بار با اندکی تاخیر، پس از ورود میهمان‌ها سرو می‌کنند - زود سرو کردن آن می‌تواند نشانه بی‌ادبی و عجله باشد - و یک بار پیش از خروج آنها.
بسیاری اوقات آن را درست پیش یا پس از نوشیدن یک فنجان کوچک چای شیرین می‌نوشند. ترتیب سرو کردن این نوشیدنی متفاوت است و به نظر می رسداز اهمیت خاصی برخوردار نیست. نکته قابل توجه برای یک ناظر غربی لزوم نوشیده شدن این دو نوشیدنی بسیار متفاوت در یک فاصله زمانی کوتاه است.با این حال متاسفانه با وجود تبدیل شدن قهوه به یک محصول واقعا جهانی، تولید آن در یمن کاهش یافته است و به نوعی قربانی واردات ارزان‌قیمت و محصولات گیاهی رقیب مانند ماده مخدر «قات» شده است.
یمن در سال ۲۰۱۱، با وجود تلاش‌ها برای احیای بهترین قهوه دنیا در موطن اصلی‌اش، تنها ۲۵۰۰ تن قهوه صادر کرد. امروزه هیچ‌کدام از کشورهای عرب در میان تولیدکنندگان عمده قهوه در جهان جای ندارند.
ارسال نظر