برای عطسه کردن صبر نکنید

الهه میرزاده- حس سبکی، آغاز یک بیماری،حسایت فصلی یا به تعبیری "صبر آمدن !"از دلایلی هستند که با آمدن نام عطسه برای ما تداعی می شود...شاید یکی از پر تکرار ترین سوالات در ذهن هرکسی در مورد مکانیسم عطسه کردن باشد. خیلی ها دوست دارند بدانند به چه دلایلی عطسه می کنیم یا به درستی متوقف کردن این واکنش بدن برای ما خطرناک است؟ برای پاسخ به این قبیل سوالات مطلب امروز را دنبال کنید...

گذشته از این واقعیت‌های عجیب درمورد عطسه، خرافات زیادی هم درمورد عطسه وجود دارد بعنوان مثال، درست نیست که وقتی عطسه می‌کنید قلبتان می‌ایستد ,واقعیت موجود این است که وقتی سینه‌تان به خاطر عطسه منقبض می‌شود،جریان خونتان هم موقتاً منقبض می‌شود. درنتیجه، ریتم قلبتان تغییر می‌کند اما متوقف نمی شود. در موردی مشابه شنیده می شود که می گویند اگر چشمانتان را موقع عطسه نبندید چشمانتان از حدقه بیرون خواهد زد در واقع وقتی عطسه می‌کنید کره چشمتان بیرون نخواهد پرید،بعضی افراد موقع عطسه کردن به طور طبیعی چشم‌هایشان را می‌بندند اما اگر بتوانند آنرا باز نگه دارند، چشم‌هایشان بیرون نخواهد پرید! دکتر کائو می‌گوید، "بااینکه فشارخون پشت چشم موقع عطسه کردن کمی بالا می‌رود اما آنقدر زیاد نیست که چشم‌هایتان را از حدقه بیرون کند."

خیلی‌ها هم عقیده دارند وقتی عطسه می‌کنید باید کاری که مشغول انجام آن هستید را متوقف نموده و صبر نمایید برخی نیز اعتقاد دارند دوستی به ملاقاتتان می‌آید و اگر گربه‌تان عطسه کند باران خواهد آمد. درمورد گفتن واژه عافیت باشید بعد از عطسه به همدیگر، دکتر وود توضیح می‌دهد که واژه عطسه به یونانی "pneuma" به معنای روح می‌باشد. او می‌گوید، "دعای خیر عافیت باشید بعد از عطسه از عقاید قدیمی است. در گذشته عطسه را تجربه‌ای نزدیک به مرگ می‌پنداشتند و تصور می‌کردند که دعای خیر روح فرد را از بیرون شدن از بدنش نجات می‌دهد و از وارد شدن شیطان به بدنش جلوگیری می‌کند."

چرا عطسه می کنیم؟

عطسه نوعی واکنش دفاعی بدن (رفلکس) به مواد محرک تنفسی یا التهاب مجاری تنفسی یا برای دفع ترشحات است. مکانسیم عطسه خروج سریع هوای بازدمی بر اثر انقباض عضلات تنفسی است. ما در اینجا باید یادآور شویم که عطسه اساساً یک مکانیسم دفاعی طبیعی بدن است و نه تنها بد نیست (به جز زمانی که یک لیوان چای داغ در دست دارید!)، بلکه فواید زیادی هم برای جلوگیری از ورود اجسام خارجی به راه های تنفسی دارد. در حقیقت وجود یک جسم خارجی به راه های تنفسی و حرکت مژه‌های موجود در مخاط‌ بینی پیامی را به مغز می‌رسانند که موجب عطسه می‌شود، این عکس‌العمل بیشتر تحت کنترل حس لامسه است تا چشایی. محرک ایجاد کننده رفلکس عطسه در مجاری بینی است و ایمپالس های آوران از طریق عصب پنجم به پیاز مغز تیره می‌روند که در آنجا رفلکس عطسه تحریک می‌شود.به این ترتیب مقدار زیادی هوا به سرعت از طریق بینی عبور می‌کند و به این ترتیب به پاک کردن مجاری بینی از مواد خارجی کمک می‌کند.

زمانی که عطسه رخ می‌دهد قفسه سینه شدیداً منقبض می‌شود. در همان زمان گلوت بسته می‌شود بطوری که تا قبل از بازشدن گلوت، هوا با فشار زیادی در پشت آن جمع می‌شود این حالت انفجاری هوا مقدار زیادی از ترشحات و مواد خارجی مانند میکروب ها را پاک می‌کند و آنها را با فشار خارج می‌سازد.البته متأسفانه این رفلکس دفاعی خوب بدن مانند سرفه باعث گسترش بیماری می‌شوند. برخی از پزشکان بر این باورند که از نظر بهداشتی بهتر است هنگام عطسه سوراخ های بینی را بسته نگه داشت، اما متخصصان گوش و حلق و بینی در کشور آلمان می گویند هنگام عطسه نباید بینی را بسته نگه داشت، زیرا این کار می تواند عواقبی خطرناک به همراه داشته باشد.

آنان می گویند که با بینی باز عطسه کردن سالم تر است. هنگام عطسه کردن حدود ۴۰ هزار ذره با سرعت زیاد از بینی به بیرون رانده می شوند.این واکنش بدنی (عطسه) برای مثال می تواند توسط ذرات خاک به وجود آید؛ ذراتی که عصب داخل غشای مخاطی بینی را تحریک می کنند. این عصب پیام را به قسمت مربوط به عطسه در مغز می رساند. واکنش عطسه خود عملکرد خاصی دارد. با فشار زیادی که هوا از شش ها به بیرون رانده می شود، راه های تنفسی تمیز و پاک می شوند. این ذرات در غیر این صورت در شش ها می مانند. پژوهشگران بیمارستان تحقیقاتی ایزمیر آتاتورک در ترکیه با انتشار مقاله ای اعلام کردند که هنگام عطسه با دهان نیمه باز، فشار در حفره بینی برای مدت کوتاهی به شدت افزایش می یابد. این فشار هم اندازه فشاری است که ماهیچه قلب یک بیمار فشار خون دارد، آن هم در زمانی که ماهیچه های قلب دچار بیشترین انقباض هستند.

به بیان ساده تر

عطسه کردن از بدنتان محافظت می‌کند. متخصصان می گویند، "عطسه کردن بخش مهمی از فرایند ایمنی بدن است که کمک می‌کند سالم بمانید." عطسه با پاک کردن بینی از باکتری‌ها و ویروس‌ها از بدنتان محافظت می‌کند. وقتی چیزی وارد بینی شما می‌شود یا با محرکی روبه‌رو می شوید که مرکز عطسه که در پایین ساقه مغز قرار گرفته‌است در مغزتان را تحریک می‌کند، پیام‌هایی سریعاً برای بستن گلو، چشم‌ها و دهانتان فرستاده می‌شود. سپس، عضلات سینه‌تان شدیداً منقبض می‌شوند و بعد عضلات گلویتان به سرعت باز و آزاد می‌‌شوند. درنتیجه این، هوا - به همراه بزاق و ماده مخاطی - با شدت از دهان و بینی‌تان بیرون می‌آید. و همین می‌شود که عطسه می‌کنید.

جلوی عطسه را بگیریم؟

محققان براین باورند که جلوگیری از عطسه می تواند به پرده گوش صدمه بزند و حتی موجب ناشنوایی فرد شود.

هنگام عطسه زدن چه کنیم؟

مادر شما همیشه به هنگام عطسه گوشزد می‌کند که جلوی دهان خود را بگیرید اما هیچ وقت دلیل قانع کننده‌ای برای این موضوع ارائه نداده است. محققان دانشگاه MIT معتقدند که ذرات کوچک موجود در عطسه حاوی باکتری‌های زیادی است و تا مدت زمان طولانی می‌تواند در هوای اطراف به صورت معلق باقی بماند. بنابراین زمانی که عطسه می‌کنید باید جلوی دهان خود را بگیرید تا از انتشار این باکتری‌ها در هوای اطراف جلوگیری نمایید. هنگام عطسه نباید بینی را بسته نگه داشت، زیرا این کار می تواند عواقبی خطرناک به همراه داشته باشد. آنان می گویند که با بینی باز عطسه کردن سالم تر است. عطسه نوعی واکنش دفاعی بدن (رفلکس) به مواد محرک تنفسی یا التهاب مجاری تنفسی یا برای دفع ترشحات است. مکانسیم عطسه خروج سریع هوای بازدمی بر اثر انقباض عضلات تنفسی است.رفلکس عطسه بسیار شبیه سرفه است به استثنای اینکه به جای مجاری تنفسی تحتانی، مربوط به مجاری بینی است.

عطسه و حساسیت

این که سرفه و عطسه باعث گسترش بیماری می‌شوند، حقیقتی انکار ناپذیر است و باید به افراد، به خصوص کودکان آموخت که در موقع عطسه کردن، با دستمال جلوی دهان و بینی خود را بپوشانند. چنانچه تعداد عطسه در حد متعادل باشد، نیازی به پیشگیری از آن نیست و باید بدن را در کاربرد دستگاه دفاعی خود آزاد گذاشت . اما در صورتی که تعداد بالای عطسه باعث آزار فرد گردد باید با داروهای ضد حساسیت آن را درمان کرد چرا که یکی از علایم حاصل از آلرژی ، عطسه می‌باشد. عطسه‌های پیاپی و پشت سر هم معمولا نشانه وجود آلرژی است اما تک عطسه معمولا نشانه سرماخوردگی است. به علاوه در سرماخوردگی ترشحات بینی ، زرد رنگ است، در صورتی که در آلرژی ترشحات بینی ، بی‌رنگ و رقیق می‌باشد.

عطسه و شخصیت

بر اساس مطالعات انجام شده از سوی یک دانشمند آمریکایی، نحوه عطسه کردن می‌تواند نکته‌های زیادی در رابطه با شخصیت افراد بازگو کند. این آزمایش شامل مطالعه روی صداهای مختلفی است که مردم به هنگام عطسه کردن از خود تولید می‌کنند. نتایج این مطالعه که ۵۴۷ داوطلب در آن شرکت کردند، نشان می‌دهد شخصیت‌های مختلف به شکل‌های گوناگون عطسه می‌کنند. دکتر پاتی وود که این پژوهش را انجام داده می‌گوید ۴ نوع عطسه کردن مختلف وجود دارد که مطابق با شخصیت‌ افراد است. طبق این بررسی‌ها افرادی که با صدای بلند عطسه می‌کنند، تمایل دارند که رهبران و رؤسایی با نفوذ و خوب باشند، آنهایی که ملایم ‌تر عطسه می‌کنند، عموماً شخصیت آرام ‌تر، وفادار و وابسته‌تری دارند، کسانی که هنگام عطسه کردن جلوی دهان خود را می‌گیرند بسیار موقر و متعادل هستند و بالاخره آخرین نوع عطسه که در این پژوهش آمده، مربوط به افرادی است که سریع عطسه می‌کنند که این افراد اغلب شخصیت تند و تیزی دارند.

عطسه و نور

مکانیزم ایجاد عطسه بین همه مردم جهان یکسان نیست بطوری که تنها ۲۵ درصد مردم جهان هنگام نگاه به خورشید یا روشنایی زیاد ، عطسه می‌کنند که این عکس‌العمل را عکس‌العمل عطسه آور نسبت به نور گویند. دانشمندان در این مورد نظریات مختلفی دارند. بر اساس یکی از معروفترین نظریه‌ها ، عصب جمجمه‌ای عامل عطسه ، با طریقی عصب بینایی(Optic) مرتبط است. زمانی که عصب بینایی به شدت تحریک شد، منقبض می‌شود. و این فرایند بر عصب جمجمه‌ای عطسه اثر گذاشته و موجب عطسه کردن می‌گردد. برخی محققان عقیده دارند افرادی که آلرژی دارند استعداد بیشتری نسبت به عطسه در مقابل نور دارند. در یک بررسی وقتی آلرژی آنها درمان شد، عطسه آنها در مقابل نور کاسته می‌شود. نظریه دیگر ، حاکی از آن است که نور ، عصبهای صورت را تحریک و در پی آن مخاط غشای بینی تحریک شده و عطسه اتفاق می‌افتد. در آخر ، اگر چه هر کس به درستی نمی‌داند نور خورشید چرا سبب عطسه می‌شود ولی به نظر می‌رسد این حالت بدون هیچ سود و زیانی برای فرد باشد.

بیشتر چه وقت؟

- عطسه ممکن است بعد از فعالیت فیزیکی رخ دهد:

عطسه‌های بعد از رابطه جنسی بسیار بیشتر از چیزی است که شما فکرش را می‌کنید. محققان به طور کامل در مورد دلیل ایجاد آن مطمئن نیستند اما معتقدند که چیزی در سیستم عصبی پاراسمپاتیک وجود دارد که مواردی همچون ضربان قلب و گوارش را تنظیم می‌کند.

- سرعت عطسه ممکن است شما را شگفت زده کند:

در سال ۱۹۵۰ ، یک زیست شناس هارواردی به نام ویلیام فیرث ولز تخمین زد که عطسه می‌تواند با سرعت ۱۰۰ متر در ثانیه حرکت کند. اگرچه این تخمین کمی اغراق آمیز است اما محققان امروزی معتقدند که سرعت عطسه بسیار زیاد است. تیمی از دانشمندان سنگاپوری در مطالعاتی که انجام دادند دریافتند که عطسه با سرعت ۱۰ mph حرکت می‌کند.

شما در خواب نمی‌توانید عطسه کنید:

حتما شما هم از شنیدن این موضوع شگفت زده شدید. زمانی که دراز می‌کشید، غشای مخاطی در بینی متورم می‌شود . همین امر باید باعث ایجاد حساسیت بیشتر نسبت به ذرات موجود در داخل و خارج سوراخ‌های بینی گردد اما در طول خواب عمیق تمامی ماهیچه‌های بدن به جز آن‌هایی که چشم را کنترل می‌کنند از کار می‌افتند و نمی توانند وظیفه اصلی خود را انجام دهند. این مورد شامل ماهیچه‌هایی که باید برای شروع عطسه منبسط و منقبض شوند نیز می‌شود. حتی اگر در خواب عمیق نباشید باز هم نورون هایی که مسئول عطسه هستند سرکوب می‌شوند.

رابطه عطسه و سکته مغزی

پژوهشگران آمریکایی اعلام کردند که افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند، ممکن است برای مدت کوتاهی توانایی عطسه کردن را از دست بدهند. به گفته محققان مرکز عطسه در بصل‌النخاع قرار دارد و پس از سکته مغزی ممکن است نیمی از بصل‌النخاع برای مدتی از کار بیفتد و به همین علت، عمل عطسه کردن نیز انجام نمی‌شود. در این حالت احساس نیاز به عطسه، در فرد به وجود می‌آید، اما عمل غیر ارادی، عطسه کردن انجام نمی‌شود و همین امر بیمار را رنج می‌دهد. معمولاً این بیماران حداکثر یک سال پس از سکته مغزی توانایی عطسه را دوباره به دست می‌آورند.

سخن پایانی:

گرچه بعضی از مردم عطسه را به فال نیک و بعضی به فال بد می گیرند ، تحقیقات نشان می دهد که هر یک عطسه در محیطهای شلوغ می تواند در مدت ۵ دقیقه ۱۵۰ نفر را آلوده کند. در واقع همیشه عطسه برای فرد عطسه کننده خوب و برای دیگران بد است . نتایج تحقیقات دانشمندان در ایالات متحده نشان می دهد در مکانهای عمومی و شلوغ مانند اتوبوس- مترو و … هر یک عطسه که حاوی میلیونها میکروب است می تواند موجب انتشار سریع میکروبهای موجود در عطسه در میان افراد شود. در چنین مکانهایی افرادی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است سریعتر از دیگران ممکن است آلوده به میکروب شده و دچار سرماخوردگی یا آنفلوانزا شوند. کودکان، زنان باردار و سالخوردگان نیز از آسیب پذیرترین گروهها در مکانهای شلوغ به شمار می روند. محققان معتقدند افرادی که از نظر سیستم ایمنی قویتر هستند و به میزان کافی از ویتامینهای "د" و "روی" استفاده می کنند کمتر تحت تاثیر میکروبهای سرماخوردگی قرار می گیرند. بدین ترتیب چنانچه مبتلا به سرماخوردگی و آنفلوانزا هستید بهتر است در هنگام عطسه از دستمال تمیز جلوی بینی و دهان استفاده کنید تا سرعت و شدت انتشار میکروبها را به حداقل برسانید.