میزبانی به سبک ایرانی
دنیای اقتصاد،سپهر استیری، زهرا صفدری- چندی است که حرکت به سوی اقتصاد بدون نفت به یکی از اولویت‌های کشور تبدیل شده است. این روزها نیز کاهش چشمگیر قیمت نفت و نزاع غول‌های نفتی جهان، حرکت به سوی این هدف دیرینه را بیش از پیش ضرورت می‌بخشد. گردشگری و به‌طور خاص گردشگری خارجی از بخش‌های بااستعداد اقتصاد کشور هستند. خراسان رضوی نیز با توجه به پتانسیل‌های فراوانی که در این حوزه داراست، توانایی درآمدآفرینی بسزایی را برای کشور دارد.
علیرضا رشیدیان، استاندار خراسان رضوی مراسم تجلیل از فعالان حوزه گردشگری استان اظهار کرده است که در پنج ماه نخست امسال یک میلیون و ۳۶ هزار نفر زائر خارجی وارد استان شده‌اند.
علیرضا رشیدیان، استاندار خراسان رضوی مراسم تجلیل از فعالان حوزه گردشگری استان اظهار کرده است که در پنج ماه نخست امسال یک میلیون و ۳۶ هزار نفر زائر خارجی وارد استان شده‌اند.
دنیای اقتصاد،سپهر استیری، زهرا صفدری- چندی است که حرکت به سوی اقتصاد بدون نفت به یکی از اولویت‌های کشور تبدیل شده است. این روزها نیز کاهش چشمگیر قیمت نفت و نزاع غول‌های نفتی جهان، حرکت به سوی این هدف دیرینه را بیش از پیش ضرورت می‌بخشد. گردشگری و به‌طور خاص گردشگری خارجی از بخش‌های بااستعداد اقتصاد کشور هستند. خراسان رضوی نیز با توجه به پتانسیل‌های فراوانی که در این حوزه داراست، توانایی درآمدآفرینی بسزایی را برای کشور دارد.
علیرضا رشیدیان، استاندار خراسان رضوی مراسم تجلیل از فعالان حوزه گردشگری استان اظهار کرده است که در پنج ماه نخست امسال یک میلیون و ۳۶ هزار نفر زائر خارجی وارد استان شده‌اند...pic۱
که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۸۱۴ هزار نفر بوده و رشد ۲۷ درصدی را نشان می‌دهد. وی با بیان اینکه ۶۵ درصد از تولید ناخالص داخلی استان یعنی سالانه حدود ۲۴ هزار میلیارد تومان، مربوط به بخش خدمات و عمدتا حوزه گردشگری است، افزود: «بیش از ۳۵۰ عنوان شغل و حرفه به طور مستقیم یا غیرمستقیم در خراسان رضوی با حوزه گردشگری در ارتباط هستند و بیش از ۵۰ هزار شغل پایدار فقط از طریق این صنعت در استان ایجاد شده است.»گردشگری و درآمدزایی این حوزه برای استان و کشور از منظر دیگری نیز قابل بررسی است. به گزارش دنیای اقتصاد، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و بودجه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، رقم اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای این سازمان در لایحه بودجه ۹۴ را ۳ هزار و ۱۴۶ میلیارد و ۳۰۸ میلیون ریال اعلام کرد و ضمن اعلام رشد ۳۹ درصدی این رقم نسبت به مصوبه سال ۹۳ افزود: «در این لایحه پیش‌بینی شده تعداد گردشگران ورودی به کشور در سال ۹۴ به ۵ میلیون و ۲۵۰ هزار نفر برسد.» که برمبنای میانگین ۱۵۰۰ دلار به ازای هر گردشگر، درآمد به‌دست آمده از گردشگران ورودی در سال ۹۴، ۷میلیارد و ۸۷۵ میلیون دلار برآورد شده است.با توجه به اهمیت درآمدهای غیرنفتی و پتانسیل موجود در خراسان رضوی، «دنیای اقتصاد» سعی دارد با توجه به نتایج یک نظرسنجی که به کوشش شهرداری مشهد از ۳۰۰ زائر خارجی صورت گرفته است، به بررسی پیدا و پنهان این حوزه از اقتصاد استان در سلسله گزارش‌هایی بپردازد.
نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد که تنها 1.6 درصد از گردشگران خارجی توسط تورهای مسافرتی در این شهر حضور یافته‌اند، امری که بدون شک بیانگر ضعف در جذب مسافرت‌های برنامه‌ریزی شده گردشگران خارجی برای سفر به مشهد مقدس توسط تورهای مسافرتی است و این درحالی‌است که به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، هتل‌های شهرهایی مانند اصفهان و شیراز تا پایان سال 2015 از سوی گردشگران خارجی رزرو شده است. همانطورکه در شکل شماره یک مشاهده می‌کنید بیش از 50 درصد گردشگران خارجی به صورت مستقل و شخصی به مشهد مسافرت می‌کنند.
از دیگر نکات قابل توجه شکل شماره یک می‌توان به هیات‌ها و کاروان‌های زیارتی در جذب گردشگران خارجی اشاره کرد. امری که بدون شک بر ضرورت توجه به گردشگری زیارت در مشهد تاکید می‌کند.
مبدا گردشگران خارجی
از نکات حائز اهمیت برای ارائه خدمات هرچه بهتر به توریست بین‌المللی توجه به کشورهای مبدا این گردشگران است. با نگاهی به شکل شماره دو درمی‌یابیم که قریب به 84 درصد گردشگران خارجی در مشهد به زبان عربی تکلم دارند، درنتیجه لازم و ضروری است در اماکن زیارتی و تفریحی، هتل‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی امکان ارائه خدمات به زبان عربی مقدور باشد.
از دیگرسو با توجه به شکل مذکور درخواهیم یافت ۸۳.۷ درصد از گردشگران خارجی مشهد از کشورهای حوزه خاورمیانه هستند که می‌توان با بهبود خطوط حمل و نقل منطقه به جذب هرچه بیشتر توریسم خارجی مبادرت ورزید.pic۲
درآمد و مدت زمان اسکان در مشهد
از سویی آگاهی از میزان درآمد گردشگران می‌تواند ما را در کیفیت، قیمت و حتی نوع کالا و خدمات ارائه شده به آن‌ها یاری کند. برای مثال با توجه به شکل شماره سه درمی‌یابیم که قریب به 46 درصد خانوارهای خارجی که جهت گردشگری به مشهد می‌آیند، درآمد ماهانه‌ای بیش از سه هزار دلار دارند که می‌توان علاوه بر ارائه خدمات زیارتی به ارائه خدمات تفریحی و سلامتی نیز جهت جذب هرچه بیشتر درآمد خارجی توجه کرد.
چراکه شهر مشهد با بیمارستان‌ها و مراکز تخصصی درمانی (بیمارستان فوق‌تخصصی رضوی، مرکز قلب فارابی و بیمارستان جوادالائمه) می‌تواند حجم عظیمی از گردشگران خارجی خصوصا از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را به خود جلب کند.
مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور نیز در سفر به خراسان رضوی با بیان اینکه مقصد 50 درصد گردشگران خارجی، مشهد مقدس است، به ظرفیت بالای گردشگری سلامت در پایتخت معنوی ایران اشاره کرد.
نام ایران برای گردشگران خارجی برندسازی شود
مدرس اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد در این زمینه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: گردشگری صنعتی است که در چند دهه اخیر در سطح جهان گسترش یافته و در بسیاری از جوامع به ویژه کشورهای پیشرفتهای همچون ایتالیا، فرانسه و اسپانیا سهم قابل توجهی از درآمد ملی را به خود اختصاص داده است. امروز کشور ترکیه در همسایگی ایران رشد بالایی در زمینه گردشگری داشته و سالانه بیش از ۴۰ میلیون توریست از کشورهای ثروتمندی همچون کشورهای عربی به ترکیه سفر می‌کنند و موجب رونق اقتصادی و کسب منافع در این کشور شده‌اند. این در حالی‌است که ترکیه ۲۰ سال پیش مقصد گردشگران نبوده و امروز به پیشرفتهای خوبی در این زمینه دست یافته و استقبال خوبی از صنعت گردشگری آن شده است.
جعفر خیرخواهان می‌افزاید: کشورهایی که دارای تنوع اقلیمی، میراث فرهنگی و جاذبه‌های توریستی هستند، می‌توانند گردشگران بیشتری را به سوی خود جذب کنند و از این فرصت به خوبی بهره‌مند شوند؛ اما کشور ما با وجود برخورداری از پتانسیل‌های خوب گردشگری، نتوانسته آنطور که باید از این موقعیت استفاده کند.pic3
pic۴
این اقتصاددان بااشاره به اهمیت موضوع کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، تصریح می‌کند: این امر می‌تواند اهمیت توجه به موضوع گردشگری را دوچندان کند؛ اما نباید فراموش کرد که صنعت گردشگری دارای پیچیدگی‌هایی است و عوامل گوناگونی باید با یکدیگر هماهنگ شوند تا در این صنعت به پیشرفت لازم برسیم.
خیرخواهان یادآور می‌شود: گردشگری خارجی می‌تواند نقش بسیار مهمی در اقتصاد ایفا کند، اما متاسفانه به دلیل دشمنی‌هایی که علیه ایران وجود داشته، نتوانسته‌ایم شناخت خوبی از کشورمان برای توریست‌ها و کسانی‌که قصد گردشگری دارند، ایجاد کنیم. باید در زمینه برندسازی نام کشورمان سرمایه‌گذاری کنیم تا هرزمان که نام ایران به گوش مردم دیگر کشورها می‌رسد، تصور خوبی از آن داشته باشند.
مدرس اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد ادامه می‌دهد: امروز می‌بینیم که اسپانیا با برندکردن تصویر آفتاب در کشور خود، یا استانبول با معروف‌کردن خود به شهر لاله‌ها و با انجام تبلیغات گوناگون گام‌های خوبی در تصویرسازی از خود برای گردشگران خارجی برداشته‌اند، ما هم می‌توانیم با مهمان‌نوازی، فرهنگ و احساس امنیت موجود در کشورمان و با انجام تبلیغات وسیعی در این زمینه، نخستین گام را برداریم.
خیرخواهان برلزوم هماهنگی بین ارگان‌های مختلف در خدمات‌دهی به گردشگران تاکید کرده و می‌گوید: فرودگاه‌ها، هتل‌ها و جاده‌ها باید برای پذیرایی و خدمت‌رسانی به گردشگران مطلوب بوده و هماهنگی کافی داشته باشند، درجه‌بندی هتل‌ها و جاده‌ها باید بهبودیافته و فرهنگ تاخیر در پروازها اصلاح شود. فرهنگ رانندگی هم یکی از مواردی است که چهره کشور ما را در نگاه توریست‌ها عوض می‌کند و این فرهنگ هم باید اصلاح شود.
این اقتصاددان با بیان اینکه بهبود وضعیت گردشگری کشور نیازمند برنامه‌ای درازمدت است، می‌افزاید: باید این وضعیت را در فاصله‌ای چند ساله بهبود دهیم تا با جذب بیشتر گردشگران، این صنعت در کشور گسترش یابد. متاسفانه نگرشی که در برخی از افراد وجود دارد، این است که به گردشگران به چشم افرادی جاسوس که قصد خبررسانی برای دیگران را دارند، نگاه می‌کنند.
خیرخواهان می‌گوید: پتانسیل لازم برای جذب گردشگر در ایران وجود دارد، اما باید روی آن کار کرده و با تقویت زیرساخت‌ها زمینه‌های لازم را فراهم کنیم. زیرساخت‌ها شامل جنبه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری می‌شود که تصویر و ذهنیت مردم دیگر کشورها نسبت به ایران، زیرساخت نرم‌افزاری است که باید به درستی شکل بگیرد.pic۵
افزایش دو برابری بازدید
گردشگران خارجی از مجموعه توس
مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی توس نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» از افزایش دو برابری بازدید گردشگران از این مجموعه خبر داده و می‌گوید: در سال گذشته تعداد ۱۹۰۶ توریست از مجموعه توس بازدید کردند که این آمار از ابتدای امسال تاکنون به ۳۸۵۵ نفر رسیده و نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود دو برابر شده است. در سال جاری اتفاقات خوبی در زمینه گردشگری کشور و استان رخ داد که از جمله آن‌ها می‌توان به حضور قطار گردشگری عقاب و تاثیرگذاری آن در افزایش چشمگیر تعداد گردشگران خارجی اشاره کرد.
علی‌اصغر پاکدل می‌افزاید: گردشگرانی که برای بازدید از مجموعه توس می‌آیند بیشتر افراد فرهنگی هستند که در قالب تورهای گردشگری فرهنگی وارد منطقه می‌شوند. عمده توریست‌هایی که امسال از مجموعه توس بازدید کرده‌اند، از کشورهای اروپایی، شرق آسیا و کشورهای عرب زبان بوده‌اند.
پاکدل تصریح می‌کند: مجموعه فرهنگی تاریخی توس شامل آرامگاه فردوسی، موزه و فضاهای باقیمانده مانند دیوار قدیمی شهر توس، مجموعه هارونیه، مسجد، مدرسه و دیگر آثار به‌جای مانده در هارونیه است؛ ضمن‌اینکه فضاهایی مانند بازارچه صنایع دستی با ۲۷ غرفه، رستوران، یادمان‌ها و سردیس‌های شعرا و عرفای بزرگی مانند اخوان‌ثالث و مقبره‌الشعرا برای جذب گردشگران و افزایش مدت ماندگاری آن‌ها در مجموعه ایجاد شده است؛ به‌گونه‌ای که کل مجموعه در زمانی یک تا دو ساعته برای گردشگران خارجی معرفی می‌شود.
مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی توس به وجود راهنمایانی مسلط به زبان‌های انگلیسی و عربی در روزهای پر بازدید، به عنوان یکی از خدمات این مجموعه برای گردشگران خارجی اشاره و اظهار می‌کند: برای جذب و آشناسازی گردشگران و مسافران با مجموعه توس، بروشورهایی در معرفی این مجموعه در دیگر مکان‌های بازدیدی گردشگران مانند آرامگاه نادری و مجموعه خیام ارائه می‌شود.
پاکدل درباره تاثیر حضور گردشگران در اقتصاد و فرهنگ منطقه توس می‌گوید: به‌طورمعمول ورود و حضور گردشگران در توسعه فضاهای پیرامونی شامل بازارچه‌های موجود در منطقه و فرهنگ مردم اثرگذار است؛ اما این امر هنوز در منطقه توس مشاهده نشده است، زیرا این منطقه از نظر ایجاد فضاهای گردشگری و تجاری چندان موفق نبوده است و باید بیش از این‌ها در این زمینه برنامه‌ریزی و کار شود.
مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی توس ادامه می‌دهد: درسال‌های اخیر اقداماتی برای ایجاد و توسعه بازار گردشگری و تجاری منطقه انجام شده که این موضوع در برخوردهای مردم با گردشگران هم موثر بوده است، زیرا در گذشته مردم روستایی این منطقه با حضور گردشگران و افراد غیربومی در آن مقابله می‌کردند، این دیدگاه امروزه تغییر کرده و مردم توجه مثبتی به گردشگران خارجی و داخلی دارند.
پاکدل تاکید می‌کند: برای جذب هرچه بیشتر گردشگران خارجی به این مجموعه، فعالیت سازمان میراث فرهنگی به تنهایی کافی نیست، بلکه زیرساخت‌هایی مانند امکانات تردد و فضاهایی متناسب با وظایف دستگاه‌های مختلف برای خدمت‌رسانی به گردشگران باید ایجاد شود. به‌طورمثال نقش شهرداری در آسفالت کردن مسیر مجموعه و ایجاد مبلمان شهری بسیار مهم و تاثیرگذار است که در دو سال اخیر شاهد عملکرد روبه‌رشد شهرداری در این زمینه بوده‌ایم.
ضرورت آمادگی ذهنی
در میزبانی از گردشگران
معاون آموزشی- پژوهشی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی مشهد نیز می‌گوید: شناخت اثرات اجتماعی فرهنگی طرح‌های توسعه گردشگری در مقاصد گردشگری یکی از عواملی است که می‌تواند به پایدار ماندن نقش مقصد گردشگری مورد نظر کمک کند و در واقع کارکرد مقصد مورد نظر را حفظ می‌کند. شهروندان و خدمات‌رسانان جامعه میزبان برای برخورداری از فرهنگ میزبانی مناسب در مواجهه با گردشگران یا زائران، باید گردشگری را فرآیندی مفید ارزیابی کنند، درغیراین‌صورت فضای اجتماعی که گردشگر در آن حضور پیدا می‌کند، فضای اجتماعی مطلوبی نخواهد بود و پیامد این فضای اجتماعی نامطلوب عدم وفاداری به مقصد گردشگری و ایجاد تصویر نامناسب از مقصد در ذهن گردشگران خواهد شد.
مژگان عظیمی هاشمی می‌افزاید: بدون وجود برنامه‌ریزی اجتماعی- فرهنگی مدون و شناخت علمی از اثرات گردشگری، تحت تاثیر حضور گردشگر در محیط اجتماعی فرهنگی جامعه میزبان، میان فرهنگ‌ها و هنجارهای گردشگران جوامع مختلف با جامعه میزبان برخورد روی خواهد داد و عناصر فرهنگی اجتماعی جامعه میزبان دچار آسیب خواهد شد و جامعه میزبان دچار نوعی بی‌هویتی می‌شود.pic6
عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی مشهد ادامه می‌دهد: بی‌هنجاری اجتماعی اولین پیامد بی‌هویتی جامعه میزبان است که در این صورت برنامه‌ریزان اجتماعی توانایی پیش‌بینی و خلق رشد اجتماعی را نخواهند یافت. شناخت آسیب‌های اجتماعی فرهنگی حضور گردشگران در مقصد گردشگری، اولین گام جهت پیشگیری از رخ دادن موارد فوق است. با شناسایی آسیب‌ها می‌توان به برنامه‌ریزی جهت رفع آن‌ها و کاهش اثرات منفی آن پرداخت، درغیراین‌صورت هرگونه برنامه‌ریزی بی‌هدف بوده و چشم‌انداز یک مقصد گردشگری پایدار را محقق نخواهد ساخت.
عظیمی هاشمی در پاسخ به این سوال که زیرساخت‌های فرهنگی لازم برای جذب گردشگر چیست؟ و آیا این زیرساخت‌ها در مشهد فراهم است؟ می‌گوید: گردشگری یکی از مهمترین مجراهای تبادل فرهنگی است، گردشگران هنگام عزیمت به یک مقصد با فرهنگ آن محل مواجه شده و از ابتدای ورود، تعاملات فرهنگی بین مهمانان و میزبانان آغاز می‌شود.
فعالیت گردشگری دو فرهنگ متمایز و متفاوت را با یکدیگر ادغام
می کند، رابطه متقابل میان گردشگر و اجتماع میزبان، دارای پتانسیل های مثبت و منفی تاثیر اجتماعی فرهنگی است.
معاون آموزشی- پژوهشی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی تاکید می‌کند: آمادگی میزبانان یا ظرفیت تحمل اجتماعی فرهنگی مهمترین زمینه لازم برای جذب گردشگری است، علاوه بر برخورداری از جاذبه‌های فیزیکی گردشگری فرهنگی و انواع دیگر جاذبه‌های موجود، آمادگی‌های ذهنی، مهمترین عامل در ایجاد تعاملات مثبت با گردشگران است.
پیمایش‌های پراکنده انجام شده در مورد نگرش‌های مردم مشهد نسبت به زائران نشان می‌دهد که ضرورت دارد در موارد زیادی این آمادگی‌ها ارتقا یابد و جامعه میزبانان یا مجاوران تعاملات قوی‌تری شامل تعاملات گرم، منصفانه و مبتنی بر احترام متقابل با گردشگران داشته باشند.
عظیمی هاشمی درباره چگونگی پررنگ کردن میراث فرهنگی و گردشگری شهر برای جذب بیشتر گردشگران، تصریح می‌کند: با توجه به قابلیت‌های گردشگری فرهنگی در شهر مشهد ضروری است که بسته‌های بازدید از مراکز فرهنگی در برنامه‌ریزی تورها گنجانده شود.
استفاده از جاذبه های فرهنگی
به عنوان فرصت
مقایسه میزان بازدید از جاذبه‌های فرهنگی موجود در مشهد نسبت به حجم گردشگرانی که در ایام مختلف به شهر مشهد می‌آیند، نشان می‌دهد باید در زمینه جذب گردشگران و تدارک بازدید از جاذبه‌هایی که می‌تواند در کنار زیارت تجارب مثبتی از تبادل فرهنگی را ایجاد کند کار بسیار بیشتری انجام شود.
به نظر می‌رسد که مدیران فرهنگی شهر لازم است در خصوص بهره‌مندی از فرصت‌های معرفی جاذبه‌های فرهنگی شهر تحول جدی ایجاد کنند که شاید انتخاب مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی کشورهای اسلامی در منطقه آسیا فرصت مناسبی برای این تحول و عملی‌سازی آن باشد.
علیرضا رشیدیان، استاندار خراسان رضوی مراسم تجلیل از فعالان حوزه گردشگری استان اظهار کرده است که در پنج ماه نخست امسال یک میلیون و ۳۶ هزار نفر زائر خارجی وارد استان شده‌اند...pic۱
که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۸۱۴ هزار نفر بوده و رشد ۲۷ درصدی را نشان می‌دهد. وی با بیان اینکه ۶۵ درصد از تولید ناخالص داخلی استان یعنی سالانه حدود ۲۴ هزار میلیارد تومان، مربوط به بخش خدمات و عمدتا حوزه گردشگری است، افزود: «بیش از ۳۵۰ عنوان شغل و حرفه به طور مستقیم یا غیرمستقیم در خراسان رضوی با حوزه گردشگری در ارتباط هستند و بیش از ۵۰ هزار شغل پایدار فقط از طریق این صنعت در استان ایجاد شده است.»گردشگری و درآمدزایی این حوزه برای استان و کشور از منظر دیگری نیز قابل بررسی است. به گزارش دنیای اقتصاد، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و بودجه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، رقم اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای این سازمان در لایحه بودجه ۹۴ را ۳ هزار و ۱۴۶ میلیارد و ۳۰۸ میلیون ریال اعلام کرد و ضمن اعلام رشد ۳۹ درصدی این رقم نسبت به مصوبه سال ۹۳ افزود: «در این لایحه پیش‌بینی شده تعداد گردشگران ورودی به کشور در سال ۹۴ به ۵ میلیون و ۲۵۰ هزار نفر برسد.» که برمبنای میانگین ۱۵۰۰ دلار به ازای هر گردشگر، درآمد به‌دست آمده از گردشگران ورودی در سال ۹۴، ۷میلیارد و ۸۷۵ میلیون دلار برآورد شده است.با توجه به اهمیت درآمدهای غیرنفتی و پتانسیل موجود در خراسان رضوی، «دنیای اقتصاد» سعی دارد با توجه به نتایج یک نظرسنجی که به کوشش شهرداری مشهد از ۳۰۰ زائر خارجی صورت گرفته است، به بررسی پیدا و پنهان این حوزه از اقتصاد استان در سلسله گزارش‌هایی بپردازد.
نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد که تنها 1.6 درصد از گردشگران خارجی توسط تورهای مسافرتی در این شهر حضور یافته‌اند، امری که بدون شک بیانگر ضعف در جذب مسافرت‌های برنامه‌ریزی شده گردشگران خارجی برای سفر به مشهد مقدس توسط تورهای مسافرتی است و این درحالی‌است که به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، هتل‌های شهرهایی مانند اصفهان و شیراز تا پایان سال 2015 از سوی گردشگران خارجی رزرو شده است. همانطورکه در شکل شماره یک مشاهده می‌کنید بیش از 50 درصد گردشگران خارجی به صورت مستقل و شخصی به مشهد مسافرت می‌کنند.
از دیگر نکات قابل توجه شکل شماره یک می‌توان به هیات‌ها و کاروان‌های زیارتی در جذب گردشگران خارجی اشاره کرد. امری که بدون شک بر ضرورت توجه به گردشگری زیارت در مشهد تاکید می‌کند.
مبدا گردشگران خارجی
از نکات حائز اهمیت برای ارائه خدمات هرچه بهتر به توریست بین‌المللی توجه به کشورهای مبدا این گردشگران است. با نگاهی به شکل شماره دو درمی‌یابیم که قریب به 84 درصد گردشگران خارجی در مشهد به زبان عربی تکلم دارند، درنتیجه لازم و ضروری است در اماکن زیارتی و تفریحی، هتل‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی امکان ارائه خدمات به زبان عربی مقدور باشد.
از دیگرسو با توجه به شکل مذکور درخواهیم یافت ۸۳.۷ درصد از گردشگران خارجی مشهد از کشورهای حوزه خاورمیانه هستند که می‌توان با بهبود خطوط حمل و نقل منطقه به جذب هرچه بیشتر توریسم خارجی مبادرت ورزید.pic۲
درآمد و مدت زمان اسکان در مشهد
از سویی آگاهی از میزان درآمد گردشگران می‌تواند ما را در کیفیت، قیمت و حتی نوع کالا و خدمات ارائه شده به آن‌ها یاری کند. برای مثال با توجه به شکل شماره سه درمی‌یابیم که قریب به 46 درصد خانوارهای خارجی که جهت گردشگری به مشهد می‌آیند، درآمد ماهانه‌ای بیش از سه هزار دلار دارند که می‌توان علاوه بر ارائه خدمات زیارتی به ارائه خدمات تفریحی و سلامتی نیز جهت جذب هرچه بیشتر درآمد خارجی توجه کرد.
چراکه شهر مشهد با بیمارستان‌ها و مراکز تخصصی درمانی (بیمارستان فوق‌تخصصی رضوی، مرکز قلب فارابی و بیمارستان جوادالائمه) می‌تواند حجم عظیمی از گردشگران خارجی خصوصا از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را به خود جلب کند.
مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور نیز در سفر به خراسان رضوی با بیان اینکه مقصد 50 درصد گردشگران خارجی، مشهد مقدس است، به ظرفیت بالای گردشگری سلامت در پایتخت معنوی ایران اشاره کرد.
نام ایران برای گردشگران خارجی برندسازی شود
مدرس اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد در این زمینه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: گردشگری صنعتی است که در چند دهه اخیر در سطح جهان گسترش یافته و در بسیاری از جوامع به ویژه کشورهای پیشرفتهای همچون ایتالیا، فرانسه و اسپانیا سهم قابل توجهی از درآمد ملی را به خود اختصاص داده است. امروز کشور ترکیه در همسایگی ایران رشد بالایی در زمینه گردشگری داشته و سالانه بیش از ۴۰ میلیون توریست از کشورهای ثروتمندی همچون کشورهای عربی به ترکیه سفر می‌کنند و موجب رونق اقتصادی و کسب منافع در این کشور شده‌اند. این در حالی‌است که ترکیه ۲۰ سال پیش مقصد گردشگران نبوده و امروز به پیشرفتهای خوبی در این زمینه دست یافته و استقبال خوبی از صنعت گردشگری آن شده است.
جعفر خیرخواهان می‌افزاید: کشورهایی که دارای تنوع اقلیمی، میراث فرهنگی و جاذبه‌های توریستی هستند، می‌توانند گردشگران بیشتری را به سوی خود جذب کنند و از این فرصت به خوبی بهره‌مند شوند؛ اما کشور ما با وجود برخورداری از پتانسیل‌های خوب گردشگری، نتوانسته آنطور که باید از این موقعیت استفاده کند.pic3
pic۴
این اقتصاددان بااشاره به اهمیت موضوع کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، تصریح می‌کند: این امر می‌تواند اهمیت توجه به موضوع گردشگری را دوچندان کند؛ اما نباید فراموش کرد که صنعت گردشگری دارای پیچیدگی‌هایی است و عوامل گوناگونی باید با یکدیگر هماهنگ شوند تا در این صنعت به پیشرفت لازم برسیم.
خیرخواهان یادآور می‌شود: گردشگری خارجی می‌تواند نقش بسیار مهمی در اقتصاد ایفا کند، اما متاسفانه به دلیل دشمنی‌هایی که علیه ایران وجود داشته، نتوانسته‌ایم شناخت خوبی از کشورمان برای توریست‌ها و کسانی‌که قصد گردشگری دارند، ایجاد کنیم. باید در زمینه برندسازی نام کشورمان سرمایه‌گذاری کنیم تا هرزمان که نام ایران به گوش مردم دیگر کشورها می‌رسد، تصور خوبی از آن داشته باشند.
مدرس اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد ادامه می‌دهد: امروز می‌بینیم که اسپانیا با برندکردن تصویر آفتاب در کشور خود، یا استانبول با معروف‌کردن خود به شهر لاله‌ها و با انجام تبلیغات گوناگون گام‌های خوبی در تصویرسازی از خود برای گردشگران خارجی برداشته‌اند، ما هم می‌توانیم با مهمان‌نوازی، فرهنگ و احساس امنیت موجود در کشورمان و با انجام تبلیغات وسیعی در این زمینه، نخستین گام را برداریم.
خیرخواهان برلزوم هماهنگی بین ارگان‌های مختلف در خدمات‌دهی به گردشگران تاکید کرده و می‌گوید: فرودگاه‌ها، هتل‌ها و جاده‌ها باید برای پذیرایی و خدمت‌رسانی به گردشگران مطلوب بوده و هماهنگی کافی داشته باشند، درجه‌بندی هتل‌ها و جاده‌ها باید بهبودیافته و فرهنگ تاخیر در پروازها اصلاح شود. فرهنگ رانندگی هم یکی از مواردی است که چهره کشور ما را در نگاه توریست‌ها عوض می‌کند و این فرهنگ هم باید اصلاح شود.
این اقتصاددان با بیان اینکه بهبود وضعیت گردشگری کشور نیازمند برنامه‌ای درازمدت است، می‌افزاید: باید این وضعیت را در فاصله‌ای چند ساله بهبود دهیم تا با جذب بیشتر گردشگران، این صنعت در کشور گسترش یابد. متاسفانه نگرشی که در برخی از افراد وجود دارد، این است که به گردشگران به چشم افرادی جاسوس که قصد خبررسانی برای دیگران را دارند، نگاه می‌کنند.
خیرخواهان می‌گوید: پتانسیل لازم برای جذب گردشگر در ایران وجود دارد، اما باید روی آن کار کرده و با تقویت زیرساخت‌ها زمینه‌های لازم را فراهم کنیم. زیرساخت‌ها شامل جنبه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری می‌شود که تصویر و ذهنیت مردم دیگر کشورها نسبت به ایران، زیرساخت نرم‌افزاری است که باید به درستی شکل بگیرد.pic۵
افزایش دو برابری بازدید
گردشگران خارجی از مجموعه توس
مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی توس نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» از افزایش دو برابری بازدید گردشگران از این مجموعه خبر داده و می‌گوید: در سال گذشته تعداد ۱۹۰۶ توریست از مجموعه توس بازدید کردند که این آمار از ابتدای امسال تاکنون به ۳۸۵۵ نفر رسیده و نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود دو برابر شده است. در سال جاری اتفاقات خوبی در زمینه گردشگری کشور و استان رخ داد که از جمله آن‌ها می‌توان به حضور قطار گردشگری عقاب و تاثیرگذاری آن در افزایش چشمگیر تعداد گردشگران خارجی اشاره کرد.
علی‌اصغر پاکدل می‌افزاید: گردشگرانی که برای بازدید از مجموعه توس می‌آیند بیشتر افراد فرهنگی هستند که در قالب تورهای گردشگری فرهنگی وارد منطقه می‌شوند. عمده توریست‌هایی که امسال از مجموعه توس بازدید کرده‌اند، از کشورهای اروپایی، شرق آسیا و کشورهای عرب زبان بوده‌اند.
پاکدل تصریح می‌کند: مجموعه فرهنگی تاریخی توس شامل آرامگاه فردوسی، موزه و فضاهای باقیمانده مانند دیوار قدیمی شهر توس، مجموعه هارونیه، مسجد، مدرسه و دیگر آثار به‌جای مانده در هارونیه است؛ ضمن‌اینکه فضاهایی مانند بازارچه صنایع دستی با ۲۷ غرفه، رستوران، یادمان‌ها و سردیس‌های شعرا و عرفای بزرگی مانند اخوان‌ثالث و مقبره‌الشعرا برای جذب گردشگران و افزایش مدت ماندگاری آن‌ها در مجموعه ایجاد شده است؛ به‌گونه‌ای که کل مجموعه در زمانی یک تا دو ساعته برای گردشگران خارجی معرفی می‌شود.
مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی توس به وجود راهنمایانی مسلط به زبان‌های انگلیسی و عربی در روزهای پر بازدید، به عنوان یکی از خدمات این مجموعه برای گردشگران خارجی اشاره و اظهار می‌کند: برای جذب و آشناسازی گردشگران و مسافران با مجموعه توس، بروشورهایی در معرفی این مجموعه در دیگر مکان‌های بازدیدی گردشگران مانند آرامگاه نادری و مجموعه خیام ارائه می‌شود.
پاکدل درباره تاثیر حضور گردشگران در اقتصاد و فرهنگ منطقه توس می‌گوید: به‌طورمعمول ورود و حضور گردشگران در توسعه فضاهای پیرامونی شامل بازارچه‌های موجود در منطقه و فرهنگ مردم اثرگذار است؛ اما این امر هنوز در منطقه توس مشاهده نشده است، زیرا این منطقه از نظر ایجاد فضاهای گردشگری و تجاری چندان موفق نبوده است و باید بیش از این‌ها در این زمینه برنامه‌ریزی و کار شود.
مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی توس ادامه می‌دهد: درسال‌های اخیر اقداماتی برای ایجاد و توسعه بازار گردشگری و تجاری منطقه انجام شده که این موضوع در برخوردهای مردم با گردشگران هم موثر بوده است، زیرا در گذشته مردم روستایی این منطقه با حضور گردشگران و افراد غیربومی در آن مقابله می‌کردند، این دیدگاه امروزه تغییر کرده و مردم توجه مثبتی به گردشگران خارجی و داخلی دارند.
پاکدل تاکید می‌کند: برای جذب هرچه بیشتر گردشگران خارجی به این مجموعه، فعالیت سازمان میراث فرهنگی به تنهایی کافی نیست، بلکه زیرساخت‌هایی مانند امکانات تردد و فضاهایی متناسب با وظایف دستگاه‌های مختلف برای خدمت‌رسانی به گردشگران باید ایجاد شود. به‌طورمثال نقش شهرداری در آسفالت کردن مسیر مجموعه و ایجاد مبلمان شهری بسیار مهم و تاثیرگذار است که در دو سال اخیر شاهد عملکرد روبه‌رشد شهرداری در این زمینه بوده‌ایم.
ضرورت آمادگی ذهنی
در میزبانی از گردشگران
معاون آموزشی- پژوهشی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی مشهد نیز می‌گوید: شناخت اثرات اجتماعی فرهنگی طرح‌های توسعه گردشگری در مقاصد گردشگری یکی از عواملی است که می‌تواند به پایدار ماندن نقش مقصد گردشگری مورد نظر کمک کند و در واقع کارکرد مقصد مورد نظر را حفظ می‌کند. شهروندان و خدمات‌رسانان جامعه میزبان برای برخورداری از فرهنگ میزبانی مناسب در مواجهه با گردشگران یا زائران، باید گردشگری را فرآیندی مفید ارزیابی کنند، درغیراین‌صورت فضای اجتماعی که گردشگر در آن حضور پیدا می‌کند، فضای اجتماعی مطلوبی نخواهد بود و پیامد این فضای اجتماعی نامطلوب عدم وفاداری به مقصد گردشگری و ایجاد تصویر نامناسب از مقصد در ذهن گردشگران خواهد شد.
مژگان عظیمی هاشمی می‌افزاید: بدون وجود برنامه‌ریزی اجتماعی- فرهنگی مدون و شناخت علمی از اثرات گردشگری، تحت تاثیر حضور گردشگر در محیط اجتماعی فرهنگی جامعه میزبان، میان فرهنگ‌ها و هنجارهای گردشگران جوامع مختلف با جامعه میزبان برخورد روی خواهد داد و عناصر فرهنگی اجتماعی جامعه میزبان دچار آسیب خواهد شد و جامعه میزبان دچار نوعی بی‌هویتی می‌شود.pic6
عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی مشهد ادامه می‌دهد: بی‌هنجاری اجتماعی اولین پیامد بی‌هویتی جامعه میزبان است که در این صورت برنامه‌ریزان اجتماعی توانایی پیش‌بینی و خلق رشد اجتماعی را نخواهند یافت. شناخت آسیب‌های اجتماعی فرهنگی حضور گردشگران در مقصد گردشگری، اولین گام جهت پیشگیری از رخ دادن موارد فوق است. با شناسایی آسیب‌ها می‌توان به برنامه‌ریزی جهت رفع آن‌ها و کاهش اثرات منفی آن پرداخت، درغیراین‌صورت هرگونه برنامه‌ریزی بی‌هدف بوده و چشم‌انداز یک مقصد گردشگری پایدار را محقق نخواهد ساخت.
عظیمی هاشمی در پاسخ به این سوال که زیرساخت‌های فرهنگی لازم برای جذب گردشگر چیست؟ و آیا این زیرساخت‌ها در مشهد فراهم است؟ می‌گوید: گردشگری یکی از مهمترین مجراهای تبادل فرهنگی است، گردشگران هنگام عزیمت به یک مقصد با فرهنگ آن محل مواجه شده و از ابتدای ورود، تعاملات فرهنگی بین مهمانان و میزبانان آغاز می‌شود.
فعالیت گردشگری دو فرهنگ متمایز و متفاوت را با یکدیگر ادغام
می کند، رابطه متقابل میان گردشگر و اجتماع میزبان، دارای پتانسیل های مثبت و منفی تاثیر اجتماعی فرهنگی است.
معاون آموزشی- پژوهشی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی تاکید می‌کند: آمادگی میزبانان یا ظرفیت تحمل اجتماعی فرهنگی مهمترین زمینه لازم برای جذب گردشگری است، علاوه بر برخورداری از جاذبه‌های فیزیکی گردشگری فرهنگی و انواع دیگر جاذبه‌های موجود، آمادگی‌های ذهنی، مهمترین عامل در ایجاد تعاملات مثبت با گردشگران است.
پیمایش‌های پراکنده انجام شده در مورد نگرش‌های مردم مشهد نسبت به زائران نشان می‌دهد که ضرورت دارد در موارد زیادی این آمادگی‌ها ارتقا یابد و جامعه میزبانان یا مجاوران تعاملات قوی‌تری شامل تعاملات گرم، منصفانه و مبتنی بر احترام متقابل با گردشگران داشته باشند.
عظیمی هاشمی درباره چگونگی پررنگ کردن میراث فرهنگی و گردشگری شهر برای جذب بیشتر گردشگران، تصریح می‌کند: با توجه به قابلیت‌های گردشگری فرهنگی در شهر مشهد ضروری است که بسته‌های بازدید از مراکز فرهنگی در برنامه‌ریزی تورها گنجانده شود.
استفاده از جاذبه های فرهنگی
به عنوان فرصت
مقایسه میزان بازدید از جاذبه‌های فرهنگی موجود در مشهد نسبت به حجم گردشگرانی که در ایام مختلف به شهر مشهد می‌آیند، نشان می‌دهد باید در زمینه جذب گردشگران و تدارک بازدید از جاذبه‌هایی که می‌تواند در کنار زیارت تجارب مثبتی از تبادل فرهنگی را ایجاد کند کار بسیار بیشتری انجام شود.
به نظر می‌رسد که مدیران فرهنگی شهر لازم است در خصوص بهره‌مندی از فرصت‌های معرفی جاذبه‌های فرهنگی شهر تحول جدی ایجاد کنند که شاید انتخاب مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی کشورهای اسلامی در منطقه آسیا فرصت مناسبی برای این تحول و عملی‌سازی آن باشد.
ارسال نظر