بهره وری پایین؛ ناپایداری اقتصادی ؛ وابستگی به آب
دنیای اقتصاد- معاون وزیر جهاد کشاورزی با تاکید بر اینکه توسعه دیگری در بخش کشاورزی کشور وجود نخواهد داشت، گفت: طی دو سال گذشته به طور میانگین در هر سال پنج میلیارد مترمکعب آب با صادرات محصولات کشاورزی از کشور خارج شده که این میزان صادرات، آبی معادل چهار میلیارد مترمکعب، ارز وارد کشور می کند.
عباس کشاورز در جلسه کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست اتاق بازرگانی استان اصفهان با بیان اینکه در شرایط کنونی امکان آزمون و خطا در حوزه کشاورزی وجود ندارد، اظهار کرد: باید برای حل تمام مسایل بحث و گفت‌و گو صورت گیرد و به وحدت نظر رسید. وی با تاکید بر اینکه کمبود سرمایه، نقص تاریخی بخش کشاورزی کشور است، افزود: بهره وری پایین در تولید و عرضه محصولات کشاورزی، ناپایداری کشاورزی در اقتصاد و تولید و وابستگی و تاثیرپذیری زیاد از آب سه چالش جدی بخش کشاورزی کشور است.معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه در دنیا یک میلیارد و ۳۶۰ میلیون هکتار زمین کشاورزی وجود دارد که آب معادل مساحت کمتر از ۳۰۰ میلیون هکتار نیاز است، گفت: در ایران این میزان از نظر مساحت ۵۰-۵۰ است بدین معنی که برای نیمی از مساحت زمین های کشاورزی، آب نیاز است. همچنین در دنیا ۶۰-۷۰ درصد زمین های کشاورزی نیازمند به آب هستند اما در ایران این میزان بیش از ۹۰ درصد است. وی با اشاره به اهمیت امنیت غذایی در کشورهای دنیا، گفت: موضوع امنیت غذایی برای تمام کشورها بدون استثنا بسیار مهم تلقی می شود و دولت ها برای این موضوع هزینه می کنند. به همین دلیل است که کشاورزی در دنیا تجاری نشده و تنها کمتر از هشت درصد تولیدات کشاورزی دنیا در تجارت قرار دارد.

کشاورز با بیان اینکه در سرمایه گذاری بخش کشاورزی وجود منابع مالی، نیروی کارآمد و تکنولوژی از اهمیت خاصی برخوردار است، ادامه داد: در تمام دنیا وجود منابع مالی منبع توسعه سرمایه ای محسوب نمی شود بلکه اگر نیروی کار انسانی و تکنولوژی وجود داشته باشد، منابع مالی به دنبال آن و در پی آن به وجود خواهد آمد. وی با تاکید بر اینکه در ایران دسترسی به سرمایه مشکل است و با نرخ های بخش کشاورزی خوانش ندارد، تصریح کرد: در هیچ کجای دنیا رفتاری که در کشور ما برای تامین سرمایه در بخش کشاورزی انجام می شود، وجود ندارد و تسهیلات بانکی با سود بالا به کشاورزان داده نمی شود.معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه کشور در بازار روغن اولین وارد کننده دنیاست، اظهار کرد: حجم دلاری که به واسطه واردات روغن نباتی از کشور خارج شده در سال های اخیر به چهار میلیارد دلار در سال رسیده است. وی گفت: تراز تجاری منفی محصولات کشاورزی از سال های ۷۹ تا ۹۴ بررسی شده است و طبق آمار، این میزان از منفی ۲ هزار میلیون دلار در سال ۷۹ به منفی چهار میلیون دلار در سال ۹۴ رسیده است و در سال های ۹۱ و ۹۲ این میزان در کمترین حد خود و حدود منفی ۹ میلیون دلار بود.کشاورز با بیان اینکه در ۹۰.۲ درصد خاک های استان اصفهان درصد کربن آلی کمتر از یک درصد وجود دارد تاکید کرد: در استان های دیگر کشور (به غیر از استان های شمالی و استان های شمال غربی کشور) نیز وضعیت به همین نحو و بسیار نگران کننده است و باید پیرامون آن فعالیت هایی انجام داد.

وضعیت برداشت آب زیرزمین در حد فاجعه است
وی به بحران آب در کشور اشاره کرد و گفت: بر طبق شاخص برداشت کمیسیون توسعه پایدار ملل متحد کمتر از ۱۰ درصد برداشت از آب های تجدیدپذیر در حد مطلوب ارزیابی می شود و برداشت های ۱۰ تا ۲۰ درصد، ۲۰ تا ۴۰ درصد، ۴۰ تا ۶۰ درصد و بیش از ۶۰ درصد به ترتیب در حد بحران کم، بحران متوسط، بحران بالا و فاجعه هستند. در ایران ۷۴ درصد برداشت از آب های تجدیدپذیر انجام می گیرد که در حد فاجعه است.به گفته معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی ، بحران آب در کشور در بُعد منطقه ای بسیار حادتر از سطح ملی است، به طوری که در برخی مناطق و استان ها بحران آب بسیار نگران کننده گزارش می شود. وی با بیان اینکه ۵۵ درصد منابع آبی مطمئن کشور را آب های زیرزمینی تشکیل می دهند، گفت: بیش از ظرفیت طبیعی به منابع آبی دست اندازی شده و اکثر اتفاقات آبی کشور ناشی از این دست اندازی ها است.

آب های زیرزمین، منابع لایزال نیستند
به گفته کشاورز، اگر آب سطحی وجود نداشته باشد، کشاورزان با این موضوع کنار می آیند اما برخی گمان می کنند که آب های زیرزمینی یک منبع لایزال به حساب می آید و به همین دلیل برداشت های بی رویه از آن انجام می گیرد. وی افزود: طبق آماری که در خصوص میزان حجم مخزن آبخوان زیرزمینی از سال ۴۳ تا ۹۳ وجود دارد، سال به سال میزان حجم آب های زیرزمینی کاهش یافته است به طوری که در مجموع در حال حاضر ۱۱۴ هزار مترمکعب بیش از ظرفیت تجدیدپذیر ذخایر میلیون ها ساله این سرزمین برداشت شده است.معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به وضعیت حفر چاه از نظر اقتصادی، گفت: در سال ۵۱، به طور متوسط با حفر هر چاه حدود ۱۹۴ مترمکعب آب حاصل می شد اما این رقم در سال ۱۳۹۴ به حدود ۶۱ مترمکعب آب به ازای حفر هر چاه رسیده است. وی تصریح کرد: در تمام دنیا، ۷۰ درصد آب ها در بخش کشاورزی مصرف می شود و این میزان طی سال های متمادی رو به تزاید بوده و این ذات کشاورزی محسوب می شود و محدود به کشور ما نیست.معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی به صادرات آب مجازی اشاره کرد و ادامه داد: در خصوص آب مجازی و صادرات آن انتقادهایی وجود داشت که پاسخ هایی در این باره داده شد. وی گفت: طبق محاسبات صورت گرفته، در مجموع طی دو سال اخیر، حدود ۳۶۰ میلیون مترمکعب آب در هر سال با صادرات هندوانه از کشور خارج شده است. این درحالیست که به عنوان نمونه حدود یک تا ۱.۲ میلیارد مترمکعب از آب پشت سد کرخه در سال تبخیر می شود. وی با بیان اینکه در صادرات محصولات کشاورزی، آب خیلی هم تلف نمی شود، افزود: در مجموع طی دو سال گذشته به طور میانگین در هر سال پنج میلیارد مترمکعب آب با صادرات محصولات کشاورزی از کشور خارج شده است و این میزان صادرات، آبی معادل چهار میلیارد مترمکعب، ارز وارد کشور می کند. کشاورز تاکید کرد: آب یک مساله فرابخشی است و دولت به تنهایی نمی تواند کاری در این رابطه انجام دهد. یک مدیر آب باید برای حل مشکل آب مباحث اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و حتی سیاسی را مدنظر قرار دهد. معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی، بهره وری محصولات کشاورزی را خط قرمز مساله مدیریت منابع آبی دانست و گفت: کلید بقای ما در سرزمین، مدیریت منابع آبی مبتنی بر بهره وری است. وی راه حل بحران آبی کشور را مدیریت تقاضا دانست و گفت: توسعه دیگری در بخش کشاورزی کشور وجود نخواهد داشت و در برنامه ششم توسعه و همچنین برنامه های وزارت جهاد کشاورزی بر آن تاکید شده است.