فراموش‌شده در آینه

تصور کنید در جایی زندگی می‌کنید که کسی را نمی‌شناسید. حس غریبی است اما غریب‌تر از آن زمانی می‌شود که در میان این همه غریبه، خودت را هم نشناسی، خودت را هم فراموش کرده باشی. داستان آلزایمر چیزی شبیه این است، با شدت کمتر یا بیشتر. آلزایمر شعار معروفی دارد که می‌گوید: «متوقفش کنید پیش از آنکه فراگیر شود». اما موضوع آلزایمر پیچیده‌تر از این شعار است. تاکنون دانشمندان زیادی سعی کرده‌اند این بیماری سرسخت را که برخی به آن سرطان روح هم می‌گویند درمان کنند اما به هیچ راه‌حل قطعی نرسیده‌اند. کسانی که با این بیماری از نزدیک آشنا هستند، (احتمالا به واسطه ابتلای یکی از نزدیکانشان) به نیکی می‌دانند که چقدر این بیماری برای بیمار و اطرافیانش آزاردهنده است. در مرحله حاد این بیماری که پرستاری دائمی می‌شود، نزدیکان باید بیشتر هوش و حواس خود را جمع کنند.

در این میان این سوال پیش می‌آید که چگونه می‌توان این بیماری را تشخیص داد. این پرسش مهمی است که باید به آن دقت وافری داشت. برخی با کوچک‌ترین اتفاقات، آن را به آلزایمر نسبت می‌دهند اما به جای نگران شدن بهتر است اول علائم بیماری آلزایمر را بشناسید تا در صورت مواجهه با این شرایط، بهترین راه را انتخاب کنید. خیلی از افراد بیماری آلزایمر را با «دمانس» یا زوال عقل اشتباه می‌گیرند. آلزایمر یک بیماری است درحالی‌که دمانس یا زوال عقل، گروهی از علائم است که کاهش حافظه، اختلالات تفکر و عقل و منطق را شامل می‌شود و این علائم معمولا در آلزایمر وجود دارند. در واقع دمانس می‌تواند از بیماری آلزایمر و چند بیماری دیگر ناشی شود. علایم آلزایمر را می‌توان در ۷ دسته جای داد که به قرار زیر هستند:

1- کاهش حافظه: اگرچه در بیماری آلزایمر، حافظه بلندمدت سالم به نظر می‌رسد، اما افراد مبتلا ممکن است اتفاقات گذشته‌های دور یا حوادث و رویداد‌های مهم زندگی‌شان را نیز فراموش کنند. البته هر کسی می‌تواند برخی جزئیات اتفاقی که در گذشته رخ داده یا گفت‌وگوهایی که در گذشته داشته را فراموش کند و نتواند آنها را درست به یاد بیاورد، اما افراد مبتلا به دمانس یا زوال عقل، کل رویداد یا گفت‌وگو را فراموش می‌کنند.

2- تکرار: افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است صحبت‌هایشان را تکرار کنند، مخصوصا داستان‌ها و توصیف وقایع را و هر مرتبه آن را با کلماتی خاص می‌گویند. آنها ممکن است یک سوال را چندین بار بپرسند و مهم نیست چند مرتبه جواب گرفته باشند.

3- مشکلات گفتاری: همه ما گاهی اوقات در انتخاب بهترین کلمه برای ساختن جمله‌مان مشکل داریم، اما مبتلایان به آلزایمر ممکن است به‌طور متعدد در پیدا کردن کلمات برای ایجاد یا کامل کردن صحبتشان مشکل داشته باشند. بنابراین روش صحبت کردن آنها ممکن است غیرقابل کنترل و فهمیدن آن برای سایرین سخت باشد.

4- تغییرات شخصیتی: مبتلایان به آلزایمر ممکن است تغییرات ناگهانی در خلق و خو را داشته باشند. مثلا ناگهان بدون دلیل خاصی احساساتی، غمگین یا خوشحال شوند و گاهی اوقات نتوان آنها را از انجام کاری که از آن لذت می‌برند منصرف کرد، به تبلیغات تلویزیون به شدت اعتقاد پیدا کنند یا نسبت به یکی از افراد خانواده (مخصوصا همسر) بدگمان شوند.

5- عدم اطلاع از مکان و زمان و احساس گیجی: خیلی از مبتلایان به آلزایمر به‌طور مکرر در مکان‌هایی که قبلا به خوبی آنجا را می‌شناختند گم می‌شوند. آنها ممکن است در انجام مسوولیت‌های سبک نیز مشکل داشته باشند، مثل غذا درست کردن یا حمام کردن.

6- نداشتن بهداشت: خیلی وقت‌ها این ویژگی بارزترین علامت ابتلا به بیماری آلزایمر است. افرادی که قبل از بیماری همیشه به لباس‌ها و بهداشت خود شدیدا اهمیت می‌دادند، ممکن است لباس‌هایشان را دیر به دیر عوض کنند یا از حمام رفتن بیزار شوند.

7- رفتار عجیب: همه ما گاهی وقت‌ها پیش می‌آید که مثلا کلیدمان را گم کنیم، اما افراد مبتلا به آلزایمر، شدیدا مستعد این‌گونه رفتارها هستند و وسایلشان را در جاهای نامناسب و عجیب و غریب می‌گذارند، مثلا مسواک را در داخل یخچال می‌گذارند یا شیر را در کابینت.

چگونه یک آلزایمری را تشخیص دهیم؟

اگر یکی از دوستان و نزدیکان شما، هر یک از نشانه‌های بیماری آلزایمر را در رفتار و گفتار خود نشان داد نترسید. داشتن این علائم به این معنا نیست که فرد حتما به بیماری آلزایمر مبتلا شده، بلکه لازم است با مراجعه به پزشک سطح این اختلال و شدت و نوع بیماری فرد تعیین شود. در واقع تنها وجود یک یا بخشی از علایم بالا تعیین کننده بیماری آلزایمر نیست. این علایم در واقع نوعی هشدار هستند تا فرد مذکور را نزد یک متخصص ببریم و در صورت تشخیص دکتر، روند درمانی آغاز شود. در غیر این صورت هرگز نباید راسا و بدون هیچ تخصصی فردی را مظنون به داشتن بیماری آلزایمر بدانیم. به‌ویژه اینکه افراد در سنین بالا روحیه حساس‌تری دارند و اتهام این بیماری موجب می‌شود فرد به خود تلقین کند که دچار چنین بیماری است.

آیا راهی برای تشخیص قطعی وجود دارد؟

چندی پیش خبرگزاری HealthDay News خبری را منتشر کرد مبنی بر اینکه طی چند سال اخیر و بعد از مطالعات گسترده، محققان پی بردند که یک آزمایش قند خون می‌تواند با دقت ۹۰ درصد، افراد در معرض دیابت را شناسایی کند. این تست بر اساس مقادیر ۱۰ نوع چربی خون استوار است که با اندازه‌گیری آنها در خون می‌توان شانس ابتلا به هر اختلال شناختی حتی خفیف و نیز آلزایمر را تشخیص داد، هر اختلالی که شامل کاهش حافظه و کاهش در توانایی تفکر و عملکرد‌های ذهنی و به‌طور کلی مشکلات درگیر در بیماری آلزایمر باشد. سطوح پایین این ۱۰ نوع چربی در خون می‌تواند پیش‌بینی کننده شروع علائم زوال عقل باشد. این نتیجه‌ای است که محققان دانشگاه علوم پزشکی جورج‌تاون به آن رسیده‌اند. این محققان هنوز نمی‌دانند چرا آن ۱۰ نوع‌چربی خون در افرادی که در معرض پیشرفت اختلالات شناختی و ذهنی هستند سطح پایین‌تری دارند. در واقع هنوز به‌طور مشخص ارتباط مستقیم بین سطوح این چربی‌ها و بیماری آلزایمر تشخیص داده نشده است.

ماریا کاریلو نایب‌رئیس انجمن آلزایمر می‌گوید: «چنین آزمایش قند خونی از سایر تست‌هایی که تا به حال برای تشخیص زودهنگام آلزایمر استفاده می‌شده، دقیق‌تر وکارآمدتر است». پزشکان در حال حاضر برای تشخیص اختلالات مغزی از MRI و PET استفاده می‌کنند که توانایی تشخیص آنها محدود است. استفاده از تست‌های خونی برای این منظور می‌تواند دقیق‌تر، ساده‌تر و راحت‌تر، کم تهاجمی‌تر، آسان‌تر و ارزان‌تر باشند. متاسفانه به دلایل متعدد، شیوع بیماری آلزایمر در جهان و جامعه ما رو به رشد است. البته همانطور که قبل‌تر هم اشاره شد یکی از عوامل خطر بسیار مهم آن، شیوع بالای دیابت و مخصوصا دیابت نوع دو است. اما بدون شک تا زمانی که فرد در خصوص ابتلا به آلزایمر احساس خطر نکند یا با دیدن علائم آن نیاز به پیگیری مشکل نبیند، هیچ وقت به مرحله انجام تست‌های تشخیصی نخواهد رسید. در واقع این تست‌ها در مرحله تشخیص قطعی استفاده می‌شوند. پس به‌منظور تشخیص سریع‌تر و در نتیجه هموارتر کردن روند درمان و پیشگیری از تشدید بیماری، لازم است تغییرات و علائم اولیه بیماری را بشناسیم.