اکوتوریسم و فرصت‌ها
مژگان ثابت تیموری*
هر فعالیتی در حوزه‌های مختلف، فرصت‌هایی را برای افراد حاضر در محیط پیرامونی و حتی دور اما وابسته ایجاد می‌کند که در صورت هوشیاری و دقت نظر می‌تواند منجر به کسب درآمدهای پایدار شود.


این قاعده در خصوص گردشگری طبیعی نیز مصداق دارد. به‌طوری‌که با ورود گروه گردشگر به یک محیط طبیعی بسته به طول مسیر دسترسی و یا نفوذ گروه به منطقه مورد نظر (منطقه هدف تفرج) و نیز بسته به قابلیت‌های آن محیط می‌توان فعالیت‌هایی را احیا نمود که اولویت آن‌ها خدمات است.

به این معنا که در صورت شناسایی یک منطقه به‌عنوان منطقه اکوتوریسمی، ابتدا شناسایی منطقه با کمک افراد محلی صورت می‌گیرد و پس از شناسایی منطقه و زیرساخت‌های مورد نیاز خصوصاً در تفرج‌های گسترده طولانی‌مدت، ساکنان محلی می‌توانند با ارتقاء کیفیت سکونتگاه‌های خود مطابق با بوم‌ساخت منطقه، اقدام به جلب توجه گردشگران نموده و با رفع نیازهای ایشان به کسب درآمد نیز دست یابند. آنچه مسلم است خدمات جانبی مرتبط از جمله، کمک‌های اولیه، ابزارآلات مورد نیاز، اغذیه و خوراک بومی و سنتی، وسیله نقلیه جهت جابه‌جایی که البته بهترین موارد استفاده از چهارپایان است؛ از جمله سهل‌الوصول‌ترین فرصت‌های ایجاد شده برای کسب درآمد افراد محلی خواهدبود.

در کنار این فرصت‌ها، در حوزه وسیع‌تر می‌توان اشتغال‌زایی برای راهنمایان گردشگری طبیعی را نیز مثال زد که بهترین این راهنمایان افراد محلی و بومی هستند که مطابق استانداردهای اکوتوریسم آموزش دیده‌ باشند.
این فرآیند به همین‌جا محدود نخواهدشد و آنچه از این پس به احیای منطقه مورد نظر کمک خواهدنمود تبلیغات مصور و سفرنامه‌های مکتوب است که سایرگروه‌ها و افراد طبیعت دوست را به منطقه جلب می‌کند.

آموزش افراد محلی
با توجه به کمبود بودجه‌های دولتی در حوزه گردشگری این امکان برای احیای بخش خصوصی بسیار مناسب خواهدبود.

شاید برخی گمان دارند که اگر مسیرهای دسترسی اصلاح شوند به ورود بیشتر گردشگران کمک می‌کند ولی بایستی مد نظر باشد که در این شرایط این افراد دیگر طبیعت‌گردان حرفه‌ای نخواهند بود و لذا بهتر است با آموزش افراد محلی که نسبت به منطقه خود حس مالکیت دارند اقدام به برنامه‌ریزی نمود به‌طوری‌که به آن‌ها القا شود که در صورت وجود جاده و مسیری غیرآسفالت، شما می‌توانید با سنگفرش یا حفظ پوشش گیاهی منطقه در مسیرها، اقدام به جلب توجه بیشتر طبیعت‌گردان نموده و حتی می توان با هماهنگی متولیان امر، برای حفظ و یا حتی احیای مسیرهایی اینچنین، اقدام به دریافت ورودیه از گردشگران نمود که البته مستلزم ارائه خدماتی دیگر در کنار این محل ورود نیز هست که می‌توان به حداقل آن‌ها یعنی معرفی مسیر و جاذبه‌های موجود در محیط، معرفی راهنمایان محلی و معرفی اتراقگاه‌ها و خوراک های محلی اشاره نمود.

در کنار این فضای ایجاد شده، تبادلات فرهنگی مثبت، آموزش‌های زیست محیطی توسط کارشناسان و افراد تحصیل کرده (که البته می‌تواند از میان افراد حاضر در گروه‌های طبیعت‌گردی باشد)، احیای محیط طبیعی منطقه به منظور جلب بیشتر گردشگران از مهمترین فرصت‌هایی است که می‌تواند به افزایش تنوع زیستی، رونق اقتصادی، تبادلات فرهنگی منتهی شود.

در کنار این شرایط که تأثیر مستقیم بر محیط طبیعی منطقه مورد نظر و نیز ذی‌نفعان آن دارد، پدیده گردشگری مجازی نیز رونق خواهدیافت که می‌تواند به‌عنوان یکی از نافع‌ترین کسب و کارها مطرح باشد.
این نوع گردشگری برای افراد محلی در اولویت اول و سپس برای وبلاگ نویسان، متخصصین عکاسی، فیلمسازی، نویسندگان و نقاشان می‌تواند بسیار درآمدزا باشد و با احیای سایت‌های گردشگری و نیز برپایی نمایشگاه‌های مرتبط، اشتغال جمعی متفاوت و گسترده از جامعه را به دنبال داشته باشد.

البته بایستی حضور اکثریت را در حد ظرفیت تحمل محیطی منطقه حفظ نموده و با برنامه‌ای منظم و حساب شده، با همراهی آژانس‌ها، فدراسیون‌ها، گروه‌های مردمی و دستگاه‌های اجرایی مرتبط اقدام به آموزش و سپس پذیرش میهمانان نمود که آثار ناشی از حضور گردشگران به حداقل رسیده و میزبانان محلی آن‌ها را وادار به مقاومت در برابر ورود به حریم منطقه نکند.

*عضوهیأت علمی گروه مدیریت و برنامه‌ریزی گردشگری، پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی