20میلیارد دلار ؛ پتانسیل سالانه صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران
انجمن صدور خدمات فنی و مهندسی ایران تشکلی حرفه‌ای و غیرانتفاعی است که در سال 1377 تشکیل شد و در حال حاضر بیش از 270 شرکت مشاوره و پیمانکاری دولتی، نیمه دولتی و خصوصی عضو آن هستند.بطور کلی فعالیت های انجمن در راستای حمایت از شرکت‌هایی است که آمادگی و توان اجرای صادرات در داخل و خارج از کشور را دارند تا در پروژه‌های خود موفق شوند و با خوشنامی به افق‌ها و موفقیت‌های بلندمدت دست یابند.
بسترسازی برای شرکت‌های علاقمند به صادرات، ارائه راهکار و حل مسائل و مشکلات شرکت‌ها در خارج از کشور ، ارائه اطلاعات به روز به شرکت‌های زیرمجموعه و همراهی شرکت‌هایی است که برای اولین بار می‌خواهند صادرات داشته باشند، از دیگر مسئولیت های انجمن صدور خدمات فنی و مهندسی ایران است و تاکنون برنامه‌های منظمی را برای صدور خدمات به اجرا درآورده. مهندس دولتشاهی دبیر کل انجمن خدمات فنی و مهندسی ایران که از بدو تاسیس انجمن تاکنون عضو هیات مدیره بوده آن است، اطلاعات و آمار جامع و کاملی از چگونگی فعالیت ها و اهداف انجمن دارد. او حدود ۳۵ سال پیش در رشته مهندسی صنایع در امریکا فارغ التحصیل شده است. مدیرعامل شرکت مهندسین طرح و تبدیل، عضو شورای مدیریت جامعه مهندسین مشاور، نایب رییس فدراسیون مهندسی شرکت‌های اسلامی، رییس هیات مدیره شرکت IEGC و عضو هیات امنای موسسه صنعت احداث از دیگر سوابق و مسئولیت های دولتشاهی است. در اینجا باید از تلاش ها و زحمات مهندس انصاری رییس هیات مدیره انجمن صدور خدمات فنی و مهندسی ایران که زمینه انجام این گفت وگو را فراهم کردند، تشکر و قدردانی کنیم.
آقای مهندس، سابقه صدور خدمات فنی و مهندسی در ایران به چه زمانی باز می گردد؟
انجمن صدور خدمات فنی و مهندسی ایران در سال ۱۳۷۷ تشکیل شد، اما صادرات خدمات فنی و مهندسی کشور از سال‌ ۱۳۷۳ شروع شده بود و در سال‌های آغازین حدودا رشد ۱۲ درصدی را تجربه کرد. روند صادرات خدمات فنی و مهندسی از سال های ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۰ جهش واقعی یافت و با نرخ رشد ۴۵ درصدی به حدود ۴ میلیارد دلار رسید. در واقع حضور حمایتی دولت با تصویب و ابلاغ جایزه صادراتی در سال ۱۳۸۱ موجب رشد جهشی صادرات شد.
تا پیش از سال ۹۱ حدود یکصد شرکت صادر کننده خدمات فنی و مهندسی ایرانی بتدریج به ۶۰ کشور جهان راه باز کردند و تقریبا در همه موارد با موفقیت و رضایت کارفرمایان، پروژه‌های خود را به اجرا رساندند و جوایز ارزشمندی دریافت کردند.
اشتغال زایی شرکت های صادرکننده چه میزان بوده است؟
در سال ۱۳۹۰ اشتغال مستقیم حاصل از صادرات خدمات فنی و مهندسی حدود یکصد هزار نفر بود و در مجموع تاکنون برای پانصدهزار نفر اشتغال غیرمستقیم ایجاد کرده است.
تحریم‌ها چه تاثیری بر روند صادرات داشته است؟
شرکت‌های ایرانی در اوج بحران اقتصادی جهان که از سال ۱۳۸۷ آغاز شد، با کوشش و درایت به رشد ۴۵ درصدی خود تا سال ۱۳۹۰ ادامه دادند. در این سال دو اتفاق موجب شد مبالغ سالانه قراردادها از ۲/۴ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۰ به ۳/۲ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۱ سقوط کند.
این دو اتفاق عبارت بودند از: تشدید تحریم ایران که تا جلوگیری از جابجایی وجوه و حمل بارها ادامه داشت و حذف جایزه صادراتی به شرکت‌ها که دولت به سبب کمبود بودجه تصمیم به اجرای آن گرفت.
همانطور که گفته شد، فشار بحران جهانی که موجب تنگ شدن رقابت‌ها شده بود با حمایت دولت و توانایی مهندسان ما نتوانست تا سال ۹۰ مانع رشد صدور خدمات فنی و مهندسی شود. تا این سال بیش از ۶۰۰ ضمانت‌نامه برای پروژه‌های ما صادر شد که رکوردی از کیفیت کارهای مهندسین ایرانی در سطح جهان محسوب می‌شود.
در حال حاضر پتانسیل صادرات خدمات فنی و مهندسی کشور سالانه بیش از ۲۰ میلیارد دلار است که از امروز ظرف ۵ سال قابل تحقق است. دستیابی به این آرمان با فعالیت و کوشش شرکت‌ها برای بهبود ساختار خود، تلاش انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی ایران در گشودن راه‌ها و نیز با حمایت ارزشمند دولت محترم امکان پذیراست.
صدور خدمات فنی و مهندسی چگونه می تواند به رشد اقتصادی کشورمان کمک کند؟
از آنجا که صادرات خدمات فنی و مهندسی به حدود ۴۷۰ رشته تولیدی وابسته است، علاوه بر اشتغال زایی، در توسعه فن‌آوری شرکت‌های صادرکننده و تولیدکنندگان، بهبود ساختار آنها و بهبود روابط دوستانه ایران با دیگر کشورهای جهان تاثیر فراوان دارد. این گونه آثار به مراتب از دستاوردهای مالی صادرات که خود ارقام قابل توجهی است، موثرترند.
امیدواریم در دولت جدید تغییرات تازه و چشمگیری در توسعه صادرات مهندسی کشور که خود محرک تولید با کیفیت است، صورت گیرد.
این تغییر مستلزم رفع موانع یا بن‌بست‌های قانونی در داخل و خارج، مشکلات مالی و ضمانت‌نامه‌ها و موانع انتقال پول از خارج به داخل است. این موارد عملا بر بخشی از صادرات ما تاثیر منفی گذارده است.
به نظر شما برای حضور هر چه بیشتر ایرانی‌ها در بازار رقابتی عراق چه باید کرد؟
بستر سیستم بانکی ما برای صدور خدمات فنی و مهندسی آماده و فراهم نیست. مثلا در کشور ترکیه بانک‌ها پشتیبان اصلی شرکت‌های صدور خدمات هستند. ما هم باید در این مقوله فعال شویم. حتی در داخل کشور هم شرکت‌های ما این مشکلات را دارند. این در حالی است که انتظار می‌رود بانک‌ها این مشکلات را حل کنند و رابط بین شرکت‌ها و دولت باشند.
همکاری شما با نهادها و سازمان های ذیربط چگونه است؟
با هماهنگی و همکاری ای که با ستاد توسعه روابط ایران و عراق داریم، شرکت‌های علاقمند به فعالیت در عراق را حمایت می‌کنیم تا با برخورداری از اطلاعات کافی در این راه قدم بردارند. خوشبختانه تاکنون با مسئولان دولتی هم تعامل خوبی داشته‌ایم و مخصوصا با ستاد توسعه روابط ایران و عراق رابطه نزدیکی داریم.
به عنوان یک تشکل مهم در عرصه صادرات کشور، چه درخواستی از دولت دارید؟
یکی از موارد توسعه جهشی ما جوایز صادراتی بوده و هست. در حال حاضر دولت جایزه صادرات را معطوف به سه شرط کرده که عملا دور از دسترس است و بعضا درست نیست.
از دولت تقاضا داریم طبق شرایط گذشته و باتوجه به اقدامات و تجربیات ما در این زمینه، جایزه صادرات را براساس موازین قبلی ادامه دهند. قرار دادن شرط و شروط این کار را با چالش و دست‌انداز روبرو خواهد کرد. اعتقاد داریم دولت دراین خصوص باید تصمیمات شفاف بگیرد و نظر بخش‌خصوصی را هم برای اخذ تصمیمات بهتر جویا شود.
سخن آخر؟
با توجه به مذاکرات صورت گرفته با آقای قاسمی رییس ستاد توسعه روابط ایران و عراق، صحبت از رقم ۲۵ میلیارد دلار برای صادرات خدمات فنی و مهندسی به کشور عراق است. امیدواریم هرچه سریع‌تر با امکانات و پتانسیل موجود و با دریافت کمک های لازم از دولت به این هدف برسیم.
دولت ترکیه سال گذشته با وجود آنکه صادراتش به سوریه و لیبی تحریم‌ بوده، ۲۸ میلیارد دلار صادرات خدمات فنی و مهندسی به دنیا داشته و برنامه ده سال آینده اش ۵۰۰ میلیارد دلار است و برنامه خود را هم اعلام کرده اند.
امیدواریم ما هم بتوانیم در آینده نزدیک آمار دقیقی از صادرات خدمات فنی و مهندسی خود به دست بیاوریم و اعلام کنیم.