هفته اخیر طرح «شبکه راه‌های اضطراری شهر تهران» رونمایی شد. این سامانه با هدف ساماندهی عملیات پس از وقوع حوادث غیرمترقبه همچون زلزله طراحی و راه‌اندازی شده ‌است. کارشناسان مدیریت بحران معتقدند از آنجا که زلزله پدیده‎ای است که با تاثیرپذیری از شرایط محیطی می‎تواند مخرب بوده و اثراتی به دنبال داشته باشد که رفع آنها نیاز به انجام اقدامات گسترده در راستای مقابله با بحران ایجادشده و بازسازی خواهد داشت، برای رفع بحران‌های پس از وقوع حادثه، نیاز گسترده‌ای به عملیات امدادی به وجود می‌آید که حرکت همزمان خودروهای امدادی درون‌شهری یا برون شهری به سمت شهر یا بالعکس را به دنبال دارد. در چنین شرایطی ایجاد خسارات به شبکه معابر یا تجمیع آوار، بخشی از ظرفیت شبکه راه‌ها را کاهش می‌دهد. از این رو مهم‌ترین مساله حمل ونقل بعد از زلزله در شهرها، مربوط به هنگامی است که زلزله در طی روز و ساعات اداری رخ داده و به یکباره تقاضای زیادی برای سفرهای بازگشت به خانه و کسب خبر از خویشاوندان به شبکه معابر وارد می‌کند. عوامل فوق، در پی وقوع زلزله، ترافیک سنگین، راه‌بندان‌های متعدد، طولانی و دیگر مشکلات ترافیکی را در درون و مسیرهای منتهی به مبادی شهرها به وجود می‌آورند. به همین دلیل برای غلبه بر مشکلات حمل‌ونقل بعد از زلزله، عموما در شهرها، شهرستان‌ها و استان‌های کشورهای لرزه‌خیز، مسیرهایی ویژه‌ با عنوان مسیرهای اضطراری تعیین و اجرایی می‌شود.

این مسیرها، بخشی از مسیرهای ترافیک هستند که با توجه به خصوصیاتی نظیر تامین ارتباط مراکز مهم و آسیب‌پذیری کمتر انتخاب شده که در شرایط اضطراری پس از زلزله‌ای شدید (یا بحران‌های دیگر)، بازگشایی سریع آنها، در اولویت قرار می‌گیرد. همچنین ممکن است در بخش‌هایی از این مسیرها به منظور استفاده خودروهای مخصوص عملیات مقابله با حادثه، برای تردد خودروهای غیراضطراری محدودیت‌هایی اعمال شود. در این راستا کارشناسان سازمان پیشگیری و مدیریت بحران هدف اولیه از انجام پروژه ارتقا و مدیریت شبکه راه‌های اضطراری بحران زلزله شهر تهران را به‌روز‌آوری شبکه‌های حمل ونقل اضطراری طراحی شده در سال‌های گذشته از نظر متدولوژی انجام کار و با توجه به تغییرات ساختار فیزیکی شهر بیان می‌کنند.

به گفته کارشناسان مدیریت بحران مهم‌ترین هدف‌های اجرای این طرح در سه گروه دسته‌بندی شده‌اند. بهبود دسترسی میان مراکز امدادرسانی و نقاط آسیب‌پذیر در شرایط زلزله از طریق طراحی شبکه اضطراری امدادرسانی؛ بهبود دسترسی شهر تهران به خارج (به‌ویژه شهرها، شهرستان‌ها و استان‌های معین و پشتیبان) و تبیین دستورالعمل‌ها و برنامه‌های عملیاتی، برای بهره‌برداری از شبکه اضطراری مهم‌ترین اهداف اجرای این طرح هستند. برای اجرایی شدن این طرح هشت مرحله عملیات اجرایی سپری شده ‌است: ارتقا و به‌روزآوری شبکه راه‌های اضطراری، تهیه طرح‌های جایگزین برای شبکه راه‌های اضطراری، بررسی آسیب‌پذیری شبکه راه‌های اضطراری بر اساس شاخص‎‎ها و المان‎هایی نظیر شریان‌های حیاتی، تهیه برنامه مقاوم‌سازی شبکه راه‌های اضطراری شامل پل‌ها و تونل‌ها، تهیه طرح بهره‌برداری و حفظ و نگهداری شبکه راه‌های اضطراری شامل متدولوژی پاکسازی راه‌ها از آوار و بازگشایی آنها، تهیه پیش‌نویس دستورالعمل برای طرح و اجرای سازه‌ها، شریان‌های حیاتی و ساختمان‌های مجاور شبکه راه‌های اضطراری برای انعکاس در طرح‌های جامع و تفصیلی و دیگر طرح‌های شهری، فعالیت‌های اطلاع‌رسانی درخصوص پروژه شامل برگزاری سمینارها، کارگاه‌ها، تهیه بروشور، مقاله و موارد مشابه و برگزاری مانورها، شبیه‌سازی‌ها و بازی‌های ذهنی مدیریت شبکه اضطراری معابر.

همچنین این دو پروژه در قالب دو قلمرو مکانی و زمانی تعریف شده‌است. قلمرو مکانی پروژه داخل محدوده شهر تهران و مناطق شهری و روستایی بلافصل و نیز خطوط حمل و نقلی واصله به شهر‌های مقاصد عمده (نظیر چالوس، اصفهان و...) است. علاوه بر این قلمرو زمانی پروژه عمدتا از زمان وقوع حادثه تا پایان دوره جست‌وجو و نجات و نیز تکمیل (نه پایان) اسکان موقت کوتاه‌مدت خواهد بود که حداقل دو هفته است. کارشناسان سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران عنوان می‌کنند با توجه به جدید بودن موضوع در سطح کشور و دنیا، تحقق اهداف تعیین‌شده برای بخش‏های مختلف پروژه نیازمند استفاده از روش‎هایی است که با درجات متفاوتی از ابداع و نوآوری همراه باشند. در این میان عمده خروجی‎های پروژه شامل نقشه مسیرهای اضطراری شهر تهران، دفترچه‏های مشخصات مسیرهای اضطراری در مناطق ۲۲گانه شهرداری تهران، گزارش‏های پست‎های کنترل ترافیک در امتداد مسیرهای اضطراری به تفکیک مناطق ۲۲گانه شهرداری تهران، برنامه واکنش اضطراری شهر تهران و پیش‎نویس برنامه واکنش اضطراری شهر تهران است. همچنین برنامه واکنش اضطراری شهر تهران در حوزه خدمات و عمران شهری، برآورد حجم و میزان پیشروی آوار ساختمانی فروریخته در مسیرهای اضطراری شهر تهران، برآورد وضعیت انسداد مسیرهای اضطراری، ارزیابی آسیب‌پذیری لرزه‌ای کل پل‌ها و ارزیابی تفصیلی ۱۰ پل، تهیه کاتالوگ لرزه‌ای پل‌های شهر تهران، تهیه پیش‌نویس برنامه مقاوم‌سازی لرزه‌ای پل‌های شهر تهران، تدوین متدولوژی و انجام ارزیابی تاثیر گسلش سطحی و فروریزش قنوات بر شبکه راه‌های اضطراری، تدوین متدولوژی و انجام ارزیابی تاثیر خرابی‌ها و تعمیرات شریان‌های حیاتی آب، برق، گاز، مخابرات و فاضلاب بر شبکه راه‌های بحرانی، تدوین فیلم و تهیه فیلم معرفی مسیرهای اضطراری شهر تهران و تهیه طرح‏های اولیه تابلوهای مسیرهای اضطراری شهر تهران از دیگر خروجی‌های این پروژه هستند.

در عین حال کارشناسان سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران برنامه‌های آینده این طرح را نیز تشریح کردند. این برنامه‌ها شامل نهایی و اجرایی کردن نقشه مسیرهای اضطراری شهر تهران، تصویب برنامه عملیاتی واکنش اضطراری شهر تهران، تصویب برنامه‏های عملیاتی کارگروه‏های «حمل‎ونقل» و «خدمات و عمران شهری»، تهیه نقشه و برنامه اعمال مقررات ترافیکی در را‎ه‎های منتهی به شهر تهران، اجرایی کردن پارک‎سوارهای خارج از شهر در امتداد راه‏ها، تکمیل دستورالعمل‎های سازمان‏های مخاطب (شرکت آب و فاضلاب، گاز، برق و...) و تشکیل جلسات هماهنگی مربوطه، تدوین برنامه‎های عملیاتی از سوی نهادهای مختلف درخصوص انجام بازدیدهای موردی، تکمیل برنامه عملیاتی آواربرداری و بازگشایی راه‌ها در شرایط بعد از زلزله، افزودن امکان برآورد خسارات وارده به المان‏های تاثیرگذار بر حمل‎ونقل با نرم‎‎افزار تخمین سریع خسارات، تکمیل جدول مربوط به مشخصات سیستم‎های ارتباطی سازمان‎ها و نهادهای دخیل در موضوع جمع‏آوری اطلاعات مسیرها، اجرای مانورها، طراحی و نصب تابلوهای معرفی مسیرهای اضطراری شهر تهران، تهیه فیلم‏های معرفی مسیرهای اضطراری شهر تهران و طراحی بروشور معرفی مسیرهای اضطراری شهر تهران هستند.