روایت‌های مختلف از حادثه سقوط سوخوی روسی
آتش‌بازی آنکارا با مسکو
با سقوط هواپیمای روسی در خاک سوریه توسط ترکیه، دنیا در آستانه بزرگترین بحران خود پس از پایان جنگ سرد قرار گرفته است. به‌رغم اینکه بیش از دو هفته از این داستان می‌گذرد اما هنوز آتش اختلافات بین دو کشور فروکش نکرده است. اما داستان این درگیری چه بوده است؟ ترکیه می‌گوید یک جنگنده روسی را نزدیک مرز سوریه به دلیل ورود غیرقانونی به حریم هوایی‌اش ساقط کرده است. دو مقام ترک به الجزیره گفتند که این جنگنده روسی از سوی ارتش ترکیه سرنگون شده است.
گزارش‌ها حاکی است که هواپیمای سرنگون شده در روستای یمادی در لاذقیه افتاده است.
گزارش‌ها حاکی است که هواپیمای سرنگون شده در روستای یمادی در لاذقیه افتاده است.
با سقوط هواپیمای روسی در خاک سوریه توسط ترکیه، دنیا در آستانه بزرگترین بحران خود پس از پایان جنگ سرد قرار گرفته است. به‌رغم اینکه بیش از دو هفته از این داستان می‌گذرد اما هنوز آتش اختلافات بین دو کشور فروکش نکرده است. اما داستان این درگیری چه بوده است؟ ترکیه می‌گوید یک جنگنده روسی را نزدیک مرز سوریه به دلیل ورود غیرقانونی به حریم هوایی‌اش ساقط کرده است. دو مقام ترک به الجزیره گفتند که این جنگنده روسی از سوی ارتش ترکیه سرنگون شده است.
گزارش‌ها حاکی است که هواپیمای سرنگون شده در روستای یمادی در لاذقیه افتاده است. بلافاصله پس از مورد اصابت قرار گرفتن هواپیمای روسیه نیز، هلی‌کوپترهای این کشور در منطقه مرزی بین سوریه و ترکیه در جست‌وجوی خلبان‌های هواپیمای سرنگون شده به پرواز در آمدند. ساعاتی بعد اما خبر رسید دو خلبان توانسته‌اند از جنگنده «ایجکت» کنند ولی در حین پایین آمدن یکی از خلبان‌ها توسط ترکمن‌های سوری مورد اصابت گلوله قرار می‌گیرد و کشته می‌شود. نفر دوم اما توسط ارتش سوریه نجات پیدا می‌کند. در همان روز خبرگزاری نیمه رسمی آناتولی به نقل از دفتر رئیس‌جمهوری ترکیه اعلام کرد که به جنگنده‌های روسی پیش از این هشدار داده شده بود که وارد حریم ترکیه شده است. بیانیه ارتش ترکیه می‌گوید که هواپیمای سرنگون شده به حریم هوایی ترکیه در استان هاتای ورود کرده و پیش از سرنگون شدن «ظرف 5 دقیقه 10 بار به او هشدار داده شده بود.»
الجزیره اما به نقل از وزارت دفاع روسیه گزارش داد که جنگنده Su-24 در نتیجه «آتش گشودن از زمین» سرنگون شده است. این در حالی است که خبرگزاری نیمه رسمی آناتولی به نقل از دفتر رئیس‌جمهوری ترکیه اعلام کرد که «دو جنگنده اف 16 که در حال گشت هوایی بودند روز 24 نوامبر در سال 9:24 با جنگنده روسی مواجه شده و پس از اخطار به او، جنگنده را سرنگون کردند.» خبرگزاری روسی «ایتارتاس» نیز به نقل از وزارت دفاع روسیه اعلام کرد «تحقیق در این زمینه در حال انجام است و هنوز زود است در این باره اظهارنظر کرد.» این خبرگزاری می‌گوید جنگنده روسی در حریم هوایی سوریه بوده و «داده‌های مربوطه این را تایید می‌کند.». البته روز بعد از آن تایید شد که جنگنده روسی توسط دو فروند جنگنده اف.16 ترکیه مورد اصابت قرار گرفته است و به حدس و گمان‌ها در این زمینه خاتمه داده شد.
در حالی که در روز حادثه حدس و گمان‌ها در مورد ورود و یا عدم ورود جنگنده روسی ادامه داشت، سخنگوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، سقوط جنگنده روس را «حادثه‌ای بسیار جدی» توصیف کرد اما در عین حال افزود که نتیجه‌گیری هنوز زود است. با این حال، هنوز از سخنان آقای سخنگو اندک زمانی نگذشته بود که ولادیمیر پوتین رسما موضع‌گیری کرد. در گزارشی که الجزیره تنظیم کرده بود، پوتین اعلام کرد که ترکیه از تروریست‌ها حمایت کرده و ما پاسخ سختی به آنها خواهیم داد. الجزیره می‌افزاید پوتین سرنگون کردن جنگنده روسی از سوی ترکیه را به مثابه «خنجر زدن از پشت» توصیف کرد؛ اقدامی که فقط از سوی تروریست‌ها بر می‌آید. چنین به نظر می‌رسید که شرایط در حال بدتر شدن پیش می‌رفت و جهان در آستانه یک جنگ تمام عیار قرار گرفته است، چرا که اپوزیسیون‌های سوری همزمان اعلام کردند که یک هلیکوپتر روسی که در جست‌وجوی خلبانان گمشده در مرز ترکیه بود نیز از سوی ترکیه ساقط شد.
خنجر از پشت زدن
پس از حادثه سقوط سوخوی روسی، ولادیمیر پوتین نخستین موضوع‌گیری رسمی خود را نسبت به این موضوع نشان داد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه ترکیه را به «خنجر زدن از پشت» به روسیه متهم کرد. پوتین که در آن زمان با ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن دیدار داشت، گفت که هواپیمای سرنگون شده روسیه در عمق چهار کیلومتری خاک سوریه افتاده و هنگامی که مورد اصابت قرار گرفته، یک کیلومتر از مرز ترکیه فاصله داشته است. رئیس‌جمهور روسیه گفت که هواپیماهای روسیه در محلی مشغول عملیات بودند که تعدادی از اپوزیسیون سوری در آن حضور داشته‌اند. پوتین همچنین گفت که این شبه‌نظامیان باید «تروریست‌های بین‌المللی» تلقی شوند. او گفت: «مدت‌ها است که می‌دانیم مقادیر زیادی نفت و مواد سوختی از مناطق تحت کنترل تروریست‌ها به ترکیه فرستاده می‌شود و این تروریست‌ها از این طریق تامین مالی می‌شوند. حالا هم از پشت به ما خنجر زده‌اند و هواپیمای ما را که در حال جنگ با تروریست‌ها بود، سرنگون کرده‌اند.» پوتین افزود که روسیه برای جلوگیری از برخوردهای ناخواسته در آسمان سوریه، توافق‌نامه‌ای با آمریکا امضا کرده و ترکیه هم عضوی از ائتلاف به رهبری آمریکا است.
ناتو تشکیل جلسه داد
در حالی که ترکیه جنگنده روسی را ساقط کرده بود، بلافاصله آنکارا از ناتو درخواست کرد که یک جلسه فوری تشکیل دهند. ناتو پیش از تشکیل جلسه در بیانیه‌ای تایید کرد که شورای این سازمان به درخواست ترکیه در بروکسل جلسه فوق‌العاده تشکیل می‌دهد تا ترکیه بتواند همپیمانان خود را در مورد سرنگون کردن هواپیمای نظامی روسیه در مرز سوریه مطلع کند. مقام‌های ناتو می‌گفتند که پس از بالا گرفتن تنش‌ها بین دو کشور اوضاع را به دقت تحت‌نظر داشته و با مقامات ترکیه در تماس دائم بودند. البته تشکیل جلسه فوری در آن زمان به مذاق کرملین خوش نیامد و روسیه گفت که این جنگنده روسی بوده که در آسمان سوریه سقوط کرده و ترکیه دست پیش را گرفته و درخواست برگزاری جلسه کرده است.
تناقض در روایت‌ها
«سارا رینسفورد» خبرنگار بی‌بی‌سی در مسکو می‌گوید: روایت‌های ترکیه و روسیه از ماجرا، با هم تناقض دارد. در حالی که ترکیه صحبت از سرنگونی یک هواپیما بر فراز حریم هوایی خود می‌کند، روسیه می‌گوید هواپیمای این کشور در کل مدت پرواز در حریم هوایی سوریه بوده است. روسیه مدعی است که می‌تواند این موضوع را ثابت کند. رسانه‌های دولتی روسیه هم این امکان را مطرح می‌کنند که هواپیما با یک موشک زمین به هوا توسط شورشیان سرنگون شده است. این با آنچه ارتش ترکیه می‌گوید، کاملا فرق دارد. به گفته ارتش ترکیه، دو جت اف ۱۶ این کشور چند‌بار تلاش کردند با هواپیمایی که حریم هوایی ترکیه را نقض کرده بود، تماس برقرار کنند و بعد این هواپیما را سرنگون کردند. به گزارش خبرگزاری اینترفکس، دیمیتری پسکوف، سخنگوی دفتر رئیس‌جمهوری روسیه گفت که هنوز زود است درباره تیره شدن روابط روسیه و ترکیه بر سر سرنگون شدن هواپیمای روسیه سخن گفت. او همچنین حاضر به تایید این شایعه نشد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه قصد داشته دستور برگزاری نشست فوق‌العاده شورای امنیت روسیه را صادر کند یا خیر.هر چند این شورا تشکیل جلسه نداد اما در مدت زمانی که گذشته است نه تنها رابطه بین دو کشور عادی نشده، بلکه رو به وخامت هم گذاشته است. هر روز درگیری لفظی بین مقامات دو کشور تیتر یک خبرگزاری‌ها می‌شود و روسیه نیز ترکیه را در لیست تحریم‌های خود قرار داده است.
نگاه به حادثه از زاویه‌ای دیگر
در رسانه‌های روسیه بحث‌های فراوانی در مورد علت سرنگونی هواپیما مطرح است. ویکتور زابولوتسکی، رئیس «فدراسیون هوانوردان آماتور» به کانال خبری راشا ۲۴ گفت که این هواپیما به احتمال قوی با موشک‌های زمین به هوایی که روی شانه حمل می‌شود، سرنگون شده. این احتمال به این معناست که باز هم داعش قصد قدرت‌نمایی داشته است. همچون ماجرای سقوط هواپیمای روسی بر فراز شرم‌الشیخ که ابتدا گمانه‌زنی‌های فراوانی در مورد آن مطرح و اعلام شد که داعش با موشک‌های زمین به هوا اقدام به سقوط هواپیمای مسافربری روسی کرده است، در گام اول ممکن است با سخنان زابولوتسکی این باور به ذهن متبادر شود که تنها گروه‌های چریکی و ماجراجو می‌توانند دست به چنین عملیات‌ها و مانورهایی بزنند. اما ایگور کوروتچنکو، کارشناس نظامی به کانال راشا گفت: هواپیما در ارتفاع ۶۰۰۰ متری پرواز می‌کرده و برد موشک‌های زمین به هوا در این حد نیست. رسانه‌های ترکیه گزارش می‌دهند که یکی از خلبان‌های روس کشته شده است. «سیلین یگینسو»، گزارشگر نیویورک‌تایمز می‌گوید وزارت دفاع روسیه «شلیک از زمین» را علت سقوط اعلام کرده است. با این حال، تفاوت میان دو روایت را نمی‌توان به این زودی توضیح داد.
سرنوشت خلبان‌های روسی
«سلینگیریت» خبرنگار بی‌بی‌سی در ترکیه، می‌گوید یکی از خلبانان به اسارت یکی از گروه‌های قومی و شورشی درآمده اما منابع مستقل این گزارش‌ها را تایید نمی‌کنند. برخی از گزارش‌ها هم حاکی است که بقایای هواپیما در محل اسکان گروهی از پناهجویان ترکمن فرو افتاده است. برخی گزارش‌ها هم می‌گوید که دیده شده دو چترباز بیرون پریده‌اند. بنابراین، آتش‌بازی‌های دیپلماتیک چنین برخوردهایی را اجتناب‌ناپذیر کرده است.حقیقت این است که اکنون حریم هوایی سوریه بسیار پرترافیک است. جنگنده‌های ائتلاف غرب به رهبری آمریکا و جنگنده‌های روسی، حریم هوایی سوریه را به اشغال خود در آورده‌اند. پیش از این هم سخن از برخورد جنگنده‌های روسی- آمریکایی شده بود اما طرفین با تدابیری احتمال هرگونه برخورد را کاهش دادند. «سیلین یگینسو»، به نقل از خبرگزاری اینترفاکس می‌گوید وزارت دفاع روسیه می‌گوید اطلاعات اولیه حاکی از زنده بودن دو خلبان است.
نیویورک‌تایمز به نقل از شبکه تلویزیونی «هابرتورک» و آناتولی می‌نویسد: دو ویدئو در تلویزیون ترکیه نشان داده شد که در یکی جنگنده روسی در هوا منفجر و تکه‌هایش بر زمین افتاد و در فیلم دیگر نشان داده شد که دو خلبان با چتر بیرون پریدند. در حالی که این گمانه زنی‌ها ادامه داشت، ساعاتی بعد فیلمی در اینترنت منتشر و در آن مشخص شد که یکی از خلبان‌ها در حین پایین آمدن با چتر نجات مورد حمله ترکمن‌ها قرار می‌گیرد و کشته می‌شود اما خلبان دیگر توسط کماندوهای سوری و نیروهای حزب الله سالم پیدا می‌شود. این خلبان هم اینک در کشورش به سر می‌برد و اما خلبان کشته شده، جسدش به مسکو تحویل شده است.
ترکیه، بازیگر اصلی بحران
اگرچه نخست‌وزیر ترکیه به وزارت خارجه کشورش دستور داده که با ناتو، سازمان ملل و کشورهای مربوطه این مساله را به بحث و مشورت بگذارد اما نشانه‌ها در روابط ترکیه- روسیه از مدت‌ها قبل حاکی از افزایش تنش میان آنها بود. به گزارش نیویورک‌تایمز، ترکیه طی روزهای گذشته «آندری کارلوف»، سفیر روسیه را فرا خواند تا نگرانی‌های این کشور درخصوص بمباران روستاهای ترکمن‌نشین در سوریه را به اطلاع او برسانند. مقامات ترکیه‌ای در این دیدار خواستار قطع فوری عملیات نظامی روسیه نزدیک مرز خود شدند. وزارت خارجه ترکیه می‌گوید: «این نگران‌کننده است که روس‌ها نبرد خود با ترور را نزدیک مرزهای ترکیه و علیه اقوام ترکمن انجام می‌دهند و این پیامدهایی به دنبال خواهد داشت.» برخی گزارش‌ها حاکی است که ترکیه برای جلوگیری از بحران احتمالی و براساس حسن‌نیت و مساعی جمیله می‌توانست به جای سرنگون کردن جنگنده روس به آن «هشدار» داده و دست به تعقیب و گریز هوایی بزند اما ظاهرا آنها گام آخر را در همان مرحله اول برداشتند.
نیویورک‌تایمز می‌افزاید: پیش از این هم ترکیه اقدام به ساقط کردن چند هواپیمای بدون سرنشین سوری کرده بود که وفادار به اسد بودند. آخرین بار در ماه می بود که ترکیه هواپیمای سوری را در مرز با ترکیه در منطقه هاتای هدف قرار داد. در هر حال، نیویورک‌تایمز می‌گوید: از ۳۰ سپتامبر که روس‌ها رسما وارد نبرد علیه داعش در سوریه شدند فریاد اعتراض مقامات ترکیه‌ای بلند شد. آنها احتمال می‌دادند که حضور روسیه کفه ترازوی معادلات را به نفع اسد و متحدان او سنگین کند و در عمل امکان تجهیز گروه‌های مسلح از سوی ترکیه و اعراب وجود نداشته باشد. برخی گزارش‌ها حاکی است که نبردهای نیابتی در سوریه می‌رود که به نبرد مستقیم میان کشورهای درگیر تبدیل شود که ظاهرا گام اول از سوی ترکیه برداشته شده است.
گزارش‌ها حاکی است که هواپیمای سرنگون شده در روستای یمادی در لاذقیه افتاده است. بلافاصله پس از مورد اصابت قرار گرفتن هواپیمای روسیه نیز، هلی‌کوپترهای این کشور در منطقه مرزی بین سوریه و ترکیه در جست‌وجوی خلبان‌های هواپیمای سرنگون شده به پرواز در آمدند. ساعاتی بعد اما خبر رسید دو خلبان توانسته‌اند از جنگنده «ایجکت» کنند ولی در حین پایین آمدن یکی از خلبان‌ها توسط ترکمن‌های سوری مورد اصابت گلوله قرار می‌گیرد و کشته می‌شود. نفر دوم اما توسط ارتش سوریه نجات پیدا می‌کند. در همان روز خبرگزاری نیمه رسمی آناتولی به نقل از دفتر رئیس‌جمهوری ترکیه اعلام کرد که به جنگنده‌های روسی پیش از این هشدار داده شده بود که وارد حریم ترکیه شده است. بیانیه ارتش ترکیه می‌گوید که هواپیمای سرنگون شده به حریم هوایی ترکیه در استان هاتای ورود کرده و پیش از سرنگون شدن «ظرف 5 دقیقه 10 بار به او هشدار داده شده بود.»
الجزیره اما به نقل از وزارت دفاع روسیه گزارش داد که جنگنده Su-24 در نتیجه «آتش گشودن از زمین» سرنگون شده است. این در حالی است که خبرگزاری نیمه رسمی آناتولی به نقل از دفتر رئیس‌جمهوری ترکیه اعلام کرد که «دو جنگنده اف 16 که در حال گشت هوایی بودند روز 24 نوامبر در سال 9:24 با جنگنده روسی مواجه شده و پس از اخطار به او، جنگنده را سرنگون کردند.» خبرگزاری روسی «ایتارتاس» نیز به نقل از وزارت دفاع روسیه اعلام کرد «تحقیق در این زمینه در حال انجام است و هنوز زود است در این باره اظهارنظر کرد.» این خبرگزاری می‌گوید جنگنده روسی در حریم هوایی سوریه بوده و «داده‌های مربوطه این را تایید می‌کند.». البته روز بعد از آن تایید شد که جنگنده روسی توسط دو فروند جنگنده اف.16 ترکیه مورد اصابت قرار گرفته است و به حدس و گمان‌ها در این زمینه خاتمه داده شد.
در حالی که در روز حادثه حدس و گمان‌ها در مورد ورود و یا عدم ورود جنگنده روسی ادامه داشت، سخنگوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، سقوط جنگنده روس را «حادثه‌ای بسیار جدی» توصیف کرد اما در عین حال افزود که نتیجه‌گیری هنوز زود است. با این حال، هنوز از سخنان آقای سخنگو اندک زمانی نگذشته بود که ولادیمیر پوتین رسما موضع‌گیری کرد. در گزارشی که الجزیره تنظیم کرده بود، پوتین اعلام کرد که ترکیه از تروریست‌ها حمایت کرده و ما پاسخ سختی به آنها خواهیم داد. الجزیره می‌افزاید پوتین سرنگون کردن جنگنده روسی از سوی ترکیه را به مثابه «خنجر زدن از پشت» توصیف کرد؛ اقدامی که فقط از سوی تروریست‌ها بر می‌آید. چنین به نظر می‌رسید که شرایط در حال بدتر شدن پیش می‌رفت و جهان در آستانه یک جنگ تمام عیار قرار گرفته است، چرا که اپوزیسیون‌های سوری همزمان اعلام کردند که یک هلیکوپتر روسی که در جست‌وجوی خلبانان گمشده در مرز ترکیه بود نیز از سوی ترکیه ساقط شد.
خنجر از پشت زدن
پس از حادثه سقوط سوخوی روسی، ولادیمیر پوتین نخستین موضوع‌گیری رسمی خود را نسبت به این موضوع نشان داد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه ترکیه را به «خنجر زدن از پشت» به روسیه متهم کرد. پوتین که در آن زمان با ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن دیدار داشت، گفت که هواپیمای سرنگون شده روسیه در عمق چهار کیلومتری خاک سوریه افتاده و هنگامی که مورد اصابت قرار گرفته، یک کیلومتر از مرز ترکیه فاصله داشته است. رئیس‌جمهور روسیه گفت که هواپیماهای روسیه در محلی مشغول عملیات بودند که تعدادی از اپوزیسیون سوری در آن حضور داشته‌اند. پوتین همچنین گفت که این شبه‌نظامیان باید «تروریست‌های بین‌المللی» تلقی شوند. او گفت: «مدت‌ها است که می‌دانیم مقادیر زیادی نفت و مواد سوختی از مناطق تحت کنترل تروریست‌ها به ترکیه فرستاده می‌شود و این تروریست‌ها از این طریق تامین مالی می‌شوند. حالا هم از پشت به ما خنجر زده‌اند و هواپیمای ما را که در حال جنگ با تروریست‌ها بود، سرنگون کرده‌اند.» پوتین افزود که روسیه برای جلوگیری از برخوردهای ناخواسته در آسمان سوریه، توافق‌نامه‌ای با آمریکا امضا کرده و ترکیه هم عضوی از ائتلاف به رهبری آمریکا است.
ناتو تشکیل جلسه داد
در حالی که ترکیه جنگنده روسی را ساقط کرده بود، بلافاصله آنکارا از ناتو درخواست کرد که یک جلسه فوری تشکیل دهند. ناتو پیش از تشکیل جلسه در بیانیه‌ای تایید کرد که شورای این سازمان به درخواست ترکیه در بروکسل جلسه فوق‌العاده تشکیل می‌دهد تا ترکیه بتواند همپیمانان خود را در مورد سرنگون کردن هواپیمای نظامی روسیه در مرز سوریه مطلع کند. مقام‌های ناتو می‌گفتند که پس از بالا گرفتن تنش‌ها بین دو کشور اوضاع را به دقت تحت‌نظر داشته و با مقامات ترکیه در تماس دائم بودند. البته تشکیل جلسه فوری در آن زمان به مذاق کرملین خوش نیامد و روسیه گفت که این جنگنده روسی بوده که در آسمان سوریه سقوط کرده و ترکیه دست پیش را گرفته و درخواست برگزاری جلسه کرده است.
تناقض در روایت‌ها
«سارا رینسفورد» خبرنگار بی‌بی‌سی در مسکو می‌گوید: روایت‌های ترکیه و روسیه از ماجرا، با هم تناقض دارد. در حالی که ترکیه صحبت از سرنگونی یک هواپیما بر فراز حریم هوایی خود می‌کند، روسیه می‌گوید هواپیمای این کشور در کل مدت پرواز در حریم هوایی سوریه بوده است. روسیه مدعی است که می‌تواند این موضوع را ثابت کند. رسانه‌های دولتی روسیه هم این امکان را مطرح می‌کنند که هواپیما با یک موشک زمین به هوا توسط شورشیان سرنگون شده است. این با آنچه ارتش ترکیه می‌گوید، کاملا فرق دارد. به گفته ارتش ترکیه، دو جت اف ۱۶ این کشور چند‌بار تلاش کردند با هواپیمایی که حریم هوایی ترکیه را نقض کرده بود، تماس برقرار کنند و بعد این هواپیما را سرنگون کردند. به گزارش خبرگزاری اینترفکس، دیمیتری پسکوف، سخنگوی دفتر رئیس‌جمهوری روسیه گفت که هنوز زود است درباره تیره شدن روابط روسیه و ترکیه بر سر سرنگون شدن هواپیمای روسیه سخن گفت. او همچنین حاضر به تایید این شایعه نشد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه قصد داشته دستور برگزاری نشست فوق‌العاده شورای امنیت روسیه را صادر کند یا خیر.هر چند این شورا تشکیل جلسه نداد اما در مدت زمانی که گذشته است نه تنها رابطه بین دو کشور عادی نشده، بلکه رو به وخامت هم گذاشته است. هر روز درگیری لفظی بین مقامات دو کشور تیتر یک خبرگزاری‌ها می‌شود و روسیه نیز ترکیه را در لیست تحریم‌های خود قرار داده است.
نگاه به حادثه از زاویه‌ای دیگر
در رسانه‌های روسیه بحث‌های فراوانی در مورد علت سرنگونی هواپیما مطرح است. ویکتور زابولوتسکی، رئیس «فدراسیون هوانوردان آماتور» به کانال خبری راشا ۲۴ گفت که این هواپیما به احتمال قوی با موشک‌های زمین به هوایی که روی شانه حمل می‌شود، سرنگون شده. این احتمال به این معناست که باز هم داعش قصد قدرت‌نمایی داشته است. همچون ماجرای سقوط هواپیمای روسی بر فراز شرم‌الشیخ که ابتدا گمانه‌زنی‌های فراوانی در مورد آن مطرح و اعلام شد که داعش با موشک‌های زمین به هوا اقدام به سقوط هواپیمای مسافربری روسی کرده است، در گام اول ممکن است با سخنان زابولوتسکی این باور به ذهن متبادر شود که تنها گروه‌های چریکی و ماجراجو می‌توانند دست به چنین عملیات‌ها و مانورهایی بزنند. اما ایگور کوروتچنکو، کارشناس نظامی به کانال راشا گفت: هواپیما در ارتفاع ۶۰۰۰ متری پرواز می‌کرده و برد موشک‌های زمین به هوا در این حد نیست. رسانه‌های ترکیه گزارش می‌دهند که یکی از خلبان‌های روس کشته شده است. «سیلین یگینسو»، گزارشگر نیویورک‌تایمز می‌گوید وزارت دفاع روسیه «شلیک از زمین» را علت سقوط اعلام کرده است. با این حال، تفاوت میان دو روایت را نمی‌توان به این زودی توضیح داد.
سرنوشت خلبان‌های روسی
«سلینگیریت» خبرنگار بی‌بی‌سی در ترکیه، می‌گوید یکی از خلبانان به اسارت یکی از گروه‌های قومی و شورشی درآمده اما منابع مستقل این گزارش‌ها را تایید نمی‌کنند. برخی از گزارش‌ها هم حاکی است که بقایای هواپیما در محل اسکان گروهی از پناهجویان ترکمن فرو افتاده است. برخی گزارش‌ها هم می‌گوید که دیده شده دو چترباز بیرون پریده‌اند. بنابراین، آتش‌بازی‌های دیپلماتیک چنین برخوردهایی را اجتناب‌ناپذیر کرده است.حقیقت این است که اکنون حریم هوایی سوریه بسیار پرترافیک است. جنگنده‌های ائتلاف غرب به رهبری آمریکا و جنگنده‌های روسی، حریم هوایی سوریه را به اشغال خود در آورده‌اند. پیش از این هم سخن از برخورد جنگنده‌های روسی- آمریکایی شده بود اما طرفین با تدابیری احتمال هرگونه برخورد را کاهش دادند. «سیلین یگینسو»، به نقل از خبرگزاری اینترفاکس می‌گوید وزارت دفاع روسیه می‌گوید اطلاعات اولیه حاکی از زنده بودن دو خلبان است.
نیویورک‌تایمز به نقل از شبکه تلویزیونی «هابرتورک» و آناتولی می‌نویسد: دو ویدئو در تلویزیون ترکیه نشان داده شد که در یکی جنگنده روسی در هوا منفجر و تکه‌هایش بر زمین افتاد و در فیلم دیگر نشان داده شد که دو خلبان با چتر بیرون پریدند. در حالی که این گمانه زنی‌ها ادامه داشت، ساعاتی بعد فیلمی در اینترنت منتشر و در آن مشخص شد که یکی از خلبان‌ها در حین پایین آمدن با چتر نجات مورد حمله ترکمن‌ها قرار می‌گیرد و کشته می‌شود اما خلبان دیگر توسط کماندوهای سوری و نیروهای حزب الله سالم پیدا می‌شود. این خلبان هم اینک در کشورش به سر می‌برد و اما خلبان کشته شده، جسدش به مسکو تحویل شده است.
ترکیه، بازیگر اصلی بحران
اگرچه نخست‌وزیر ترکیه به وزارت خارجه کشورش دستور داده که با ناتو، سازمان ملل و کشورهای مربوطه این مساله را به بحث و مشورت بگذارد اما نشانه‌ها در روابط ترکیه- روسیه از مدت‌ها قبل حاکی از افزایش تنش میان آنها بود. به گزارش نیویورک‌تایمز، ترکیه طی روزهای گذشته «آندری کارلوف»، سفیر روسیه را فرا خواند تا نگرانی‌های این کشور درخصوص بمباران روستاهای ترکمن‌نشین در سوریه را به اطلاع او برسانند. مقامات ترکیه‌ای در این دیدار خواستار قطع فوری عملیات نظامی روسیه نزدیک مرز خود شدند. وزارت خارجه ترکیه می‌گوید: «این نگران‌کننده است که روس‌ها نبرد خود با ترور را نزدیک مرزهای ترکیه و علیه اقوام ترکمن انجام می‌دهند و این پیامدهایی به دنبال خواهد داشت.» برخی گزارش‌ها حاکی است که ترکیه برای جلوگیری از بحران احتمالی و براساس حسن‌نیت و مساعی جمیله می‌توانست به جای سرنگون کردن جنگنده روس به آن «هشدار» داده و دست به تعقیب و گریز هوایی بزند اما ظاهرا آنها گام آخر را در همان مرحله اول برداشتند.
نیویورک‌تایمز می‌افزاید: پیش از این هم ترکیه اقدام به ساقط کردن چند هواپیمای بدون سرنشین سوری کرده بود که وفادار به اسد بودند. آخرین بار در ماه می بود که ترکیه هواپیمای سوری را در مرز با ترکیه در منطقه هاتای هدف قرار داد. در هر حال، نیویورک‌تایمز می‌گوید: از ۳۰ سپتامبر که روس‌ها رسما وارد نبرد علیه داعش در سوریه شدند فریاد اعتراض مقامات ترکیه‌ای بلند شد. آنها احتمال می‌دادند که حضور روسیه کفه ترازوی معادلات را به نفع اسد و متحدان او سنگین کند و در عمل امکان تجهیز گروه‌های مسلح از سوی ترکیه و اعراب وجود نداشته باشد. برخی گزارش‌ها حاکی است که نبردهای نیابتی در سوریه می‌رود که به نبرد مستقیم میان کشورهای درگیر تبدیل شود که ظاهرا گام اول از سوی ترکیه برداشته شده است.
ارسال نظر