هشدارهای جانی و گرمایش آپارتمان ها
دکتر جواد نوفرستی* در روزهای سرد سال، خبر افت فشار گاز در چند استان و حتی کلان‌شهر تهران با وجود قطع گاز نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، صنایع بزرگ، جایگاه‌های عرضه CNG به‌خاطر اولویت‌دهی به بخش خانگی را بارها از رسانه‌های مختلف شنیده‌ایم و شاید بسیاری از هموطنان، افت فشار گاز را در خانه خود با کوتاه شدن شعله بخاری و آبگرمکن و اجاق گاز و... تجربه کرده‌اند.
با افت فشار گاز ورودی به وسیله گازسوز، تولید گاز منواکسید کربن افزایش می‌یابد و چنانچه دودکش و تهویه مشکل داشته باشد، این گاز مرگ‌آور، در محیط خانه منتشر می‌شود و خطر گاز گرفتگی و مرگ خاموش افزایش می‌یابد. برای نجات از این خطر جدی، راهکار اصلی، کاهش مصرف سراسری برای جلوگیری از افت فشار گاز در خانه میلیون‌ها هموطن است، در عین حال، کنترل سلامت و کارکرد صحیح دودکش و تهویه هوا را نباید فراموش کرد.
بر این اساس، لازم است نکات کاربردی مهمی در این زمینه ارائه شود.
مشعل‌های کلیه لوازم گازسوز خانگی، برای فشار گاز ورودی معینی طراحی و ساخته شده‌اند. این فشاربر اساس استاندارد، ۱۸ میلی بار است. آبی بودن شعله یا احتراق کامل، نیازمند ترکیب مناسب گاز با هوای ورودی به مشعل است.
اگر فشار گاز به هر دلیلی از این میزان بالاتر برود شعله‌ها بلندتر و احتراق غیرکامل صورت می‌گیرد. مثلا شعله توام با پرش، لرزش و به رنگ زرد در می‌آید در این وضعیت با خام‌سوزی، بدسوزی یا احتراق ناقص گاز مواجه می‌شویم و درنتیجه تولید گاز منواکسید کربن به‌شدت افزایش می‌یابد.
اما نکته قابل توجه و هشدار امروز، خطر افزایش گازگرفتگی در هفته‌های اخیر با افت فشار گاز به‌دلیل مصرف بسیار بالای گاز در بخش خانگی در سراسر کشور، همزمان با سرمای کم‌سابقه هوا در بسیاری از استان‌ها است. وقتی فشار گاز از حد معین اعلام شده کمتر شود یا شدیدا کاهش یابد نیز شاهد افزایش تولید گاز منواکسید کربن خواهیم بود.
به دلایل فنی و تخصصی این موضوع که به طراحی مشعل‌های وسایل گازسوز برمی‌گردد نمی‌پردازیم، تنها لازم است بدانیم و آگاه باشیم که در زمان کاهش فشار گاز شهری که وسایل گازسوز نظیر بخاری و آبگرمکن با شعله‌های کوتاه‌تری کار می‌کنند حساسیت بیشتری نسبت به عملکرد مناسب دودکش‌ها و تهویه هوا داشته باشیم و با کوچک‌ترین نشانه‌های اولیه گاز گرفتگی نظیر سردرد، سرگیجه، سوزش چشم و علائمی نظیر سرماخوردگی در داخل منزل یا محیط کار، دستگاه گازسوز را خاموش کنیم و پنجره‌ها را باز کنیم و در معرض هوای آزاد قرار بگیریم زیرا ماندن در سرما و سرماخوردن هرچند سخت است، اما بهتر از مرگ خاموش است.
برای پیشگیری از این خطر و در امان ماندن از گازگرفتگی ناشی از افت فشار گاز ورودی بخاری‌ها که موجب تولید گاز مرگبار منواکسید کربن می‌شود، ضمن کنترل دودکش‌ها و تهویه هوا یعنی نبستن تمام روزنه‌های ورود هوای تازه، مهمترین اقدام، حرکت عمومی و ملی ۲۰ میلیون خانواده ایرانی برای کاهش فوری حداقل ۱۰ درصد در مصرف گاز است تا نه‌تنها خودمان، بلکه خانه همه خانواده‌های ایرانی با کاهش فشار گاز مواجه نشوند تا به‌خاطر تولید گاز منواکسید کربن، سلامت و جانشان تهدید نشود.
دودکش اکثر ساختمان‌ها ناایمن است
با توجه به غیراستاندارد و ناایمن بودن اکثر دودکش‌های ساختمان‌ها که نمونه‌هایی از آنها عبارت است از: ارتفاع کم دودکش، مسدود شدن تدریجی یا ناگهانی مسیر دودکش‌ها، دودکش‌های کوتاه پشت‌بام، کلاهک‌های غیراستاندارد، دودکش‌های بدون عایق روی بدنه ساختمان‌ها، استفاده از لوله‌های آلومینیومی خرطومی یا فنری به‌عنوان دودکش، عدم اتصال محکم و بدون درز اجزای دودکش‌ها، عدم اجرای صحیح و اصولی دودکش در زمان ساخت ساختمان، شکستگی دودکش‌ها داخل دیوار و وجود درز و ترک روی دیوار اتاق خواب و همچنین در بسیاری از موارد بستن تمام منافذ ورود هوای تازه و...، عملکرد دودکش‌ها مختل می‌شود و در اینصورت، خطر گازگرفتگی و مرگ خاموش به‌شدت افزایش می‌یابد.
براساس گزارش سایت شرکت ملی گاز ایران، علل اصلی منجر به گازگرفتگی و مرگ خاموش عبارت است از: انتشار گاز سمی منواکسید کربن در فضای مسکونی و غیرمسکونی به‌علت نبود دودکش استاندارد و ایمن یا نبود دودکش با سهم نگران‌کننده ۶۵ درصد، نبود تهویه مناسب در ساختمان با سهم ۲۰ درصد و استفاده نادرست از وسایل گازسوز در فضای نامناسب با ۱۰ درصد سهم تشکیل می‌دهد.
به استناد گزارش سازمان پزشکی قانونی، در ۱۰ سال گذشته نزدیک به هشت هزار نفر (میانگین سالانه ۸۰۰ نفر) به‌دلیل بی‌توجهی و عدم رعایت نکات و توصیه‌های ایمنی، به دام قاتل نامرئـی افتاده و دچار مرگ خاموش شده‌اند که این آمار در ایام سرد سال، ماهانه بیش از ۱۰۰ نفر است، درحالی‌که با رعایت نکات و توصیه‌های ایمنی، از عمده این حوادث تلخ می‌توان پیشگیری کرد.
رئیس کارگروه پیشگیری از مرگ‌های خاموش در انجمن جامعه ایمن کشور