چرا باید مشق شب نوشت؟
عنوان تکلیف خانگی دانش‌آموزان پدیده جدیدی نیست. مساله‌ای است که از دیرباز برای دانش‌آموزان، معلمان و اولیا در بسیاری از کشورهای جهان مطرح بوده است. در بین ۵۰ کشور جهان، معلمان سه کشور ایران، تایلند و یونان بیشترین تکالیف خانگی را به دانش‌آموزان می‌دهند. در مقابل، دانش‌آموزان سه کشور ژاپن، چک و دانمارک کمترین میزان تکلیف خانگی را دارند. این یافته‌ها برآمده از یک پژوهش در دانشگاه پنسیلوانیا است. چگونگی تکلیف شب در ایران، از جمله مسائل آموزشی است که به علت درگیری والدین، دانش‌آموزان و معلمان، دارای اهمیت و حساسیت ویژه‌ای است.
عنوان تکلیف خانگی دانش‌آموزان پدیده جدیدی نیست. مساله‌ای است که از دیرباز برای دانش‌آموزان، معلمان و اولیا در بسیاری از کشورهای جهان مطرح بوده است. در بین ۵۰ کشور جهان، معلمان سه کشور ایران، تایلند و یونان بیشترین تکالیف خانگی را به دانش‌آموزان می‌دهند. در مقابل، دانش‌آموزان سه کشور ژاپن، چک و دانمارک کمترین میزان تکلیف خانگی را دارند. این یافته‌ها برآمده از یک پژوهش در دانشگاه پنسیلوانیا است. چگونگی تکلیف شب در ایران، از جمله مسائل آموزشی است که به علت درگیری والدین، دانش‌آموزان و معلمان، دارای اهمیت و حساسیت ویژه‌ای است. به طوری که عدم انجام تکالیف دانش‌آموزان مشکلات عمده‌ای برای آموزگاران دوره ابتدایی فراهم ساخته. براساس نظریات کارشناسان، تکالیفی که معمولا برای دانش‌آموزان تعیین می‌شود، اغلب دارای ساختار حل تمرین و رونویسی و حفظ کردن است که هر دانش‌آموز با انگیزه متفاوت به انجام آن می‌پردازد. برخی صرفا برای این که مورد تحسین دیگران به‌ویژه والدین خود قرار گیرند، می‌کوشند تا هر کار طاقت‌فرسایی را تا حد امکان به خوبی انجام داده و خود را کوشا و مسوولیت‌پذیر نشان دهند. گروهی هیچ انگیزه‌ای برای انجام تکالیف
ندارند و معمولا از این کار شانه خالی می‌کنند یا در اثر فشار والدین و مدرسه به طور ناقص و سرسری تکالیف خود را انجام می‌دهند. عده‌ای از دانش‌آموزان با دقت و علاقه بسیار، انجام تکلیف خود را شروع می‌کنند ولی با دلزدگی ناشی از عوامل مختلف، در به پایان رساندن آن به هر بهانه‌ای سرباز می‌زنند و برخی نیز با اعطای جایزه و سایر امتیازات، تن به این کار می‌سپارند. بهترین مورد برای داوری در مورد حجم زیاد تکالیف، خود دانش‌آموزان هستند.
در تحقیقاتی که از دانش‌آموزان به عمل آمد مشخص شد از منظر دانش‌آموزان این کار باید شب صورت گیرد. دوم، این کار شاق و طاقت فرسایی است که باید به اجبار انجام شود. معمولا دانش‌آموزان در اوج خستگی، بی‌دقت می‌شوند. بیشتر دانش‌آموزان از حجم زیاد تکالیف در دروس مختلف و یکنواختی آنها شکایت داشتند و به‌ویژه تکالیف محوله برای روزهای تعطیل را طاقت‌فرسا ذکر می‌کرده‌اند. به طوری که گفته اند حتی برای رسیدگی به نظافت شخصی در پایان هفته نیز وقت کم می‌آورند. آنها انجام این تکالیف توسط معلمانشان را بعید تصور کرده‌اند. نگرانی از تنبیه و سرزنش در حضور جمع به دلیل انجام ندادن تکالیف، از عواملی است که دانش‌آموزان را دچار پریشانی و اضطراب می‌کند. ترس از واکنش‌های غیراصولی معلمان و اولیا که آمیخته با تهدید و تحقیر است، در لابه‌لای نوشته‌های دانش‌آموزان، بیشتر از هر مطلب دیگری نمایان است. آنها معتقدند که باید با دانش‌آموز به صورت انفرادی صحبت شود. آنها تمایل دارند که این فرصت به آنان داده شود تا در مورد مشکلاتشان توضیح دهند. برخی دانش‌آموزان به نوع تکلیف خود اعتراض داشتند و رونویسی از دروس تاریخ و مدنی را کاری بیهوده تلقی کرده‌اند و انجام این نوع تکالیف را با تشبیهی مثل «کوه کندن» به‌شدت خسته‌کننده دانسته‌اند و تکالیفی را که باعث برانگیختگی، خلاقیت و کنجکاوی می‌شود، پیشنهاد کرده‌اند. گروهی از دانش‌آموزان، به مبهم بودن تکالیف تعیین شده اشاره کرده‌اند و خواستار توضیح بیشتری از طرف معلم هستند و اظهار کرده‌اند که تکالیف در دقیقه‌های پایانی زنگ آخر تعیین می‌شود که گاهی با سروصدا و تعطیلی مدارس همراه شده و نحوه و چگونگی آن روشن نمی‌شود. شیوه بازبینی تکالیف، خود موجب عدم توجه دانش‌آموزان به ارزش این فعالیت شده زیرا برخی از دانش‌آموزان، معتقدند که به تکالیفشان درست رسیدگی نمی‌شود. آنها توجه و نظارت هرچه بیشتر معلم را خواستار شده‌اند. عده‌ای فقدان شرایط مناسب در منزل را دلیل انجام ندادن تکالیف خود ذکر کرده‌اند. ۹۸درصد آنان مایلند هنگام انجام تکالیف در منزل، از طرف خانواده محیط آرام و مناسبی فراهم شود و نظارت و راهنمایی اولیا را نیز خواستار شده‌اند.
آیا برای همه درس‌ها یک روش را باید به کار گرفت و یک فرمول را به ذهن سپرد. آیا برای تاریخ وجود تکلیف ضروری است. حفظ طوطی وار بعد از مدتی فراموش می‌شود. یکی از ویژگی‌های معلمان خلاق برای هر درس این است که روش‌های گوناگون را در نظر می‌گیرند، همه فراگیران با یک روش یاد نمی‌گیرند. فردی قوه شنیداری قوی‌تری دارد و کس دیگری از طریق تمرین کردن، نتیجه بهتری می‌گیرد. با توجه به تفاوت‌های فردی و فرهنگی- اجتماعی نمی‌توان گفت یک روش کاملا درست است. تغییر نگرش صرفا با بخشنامه به وجود نمی‌آید. آیا شرایط مطلوب برای یادگیری هست؟ همه به یک سمت می‌نشینند یا دایره‌ای و U شکل می‌نشینند؟ آیا تعداد معلمان متناسب تعداد دانش‌آموزان است؟ باید دقت داشت که در سیستم‌های آموزشی باید به تمام این نکات دقت کافی و لازم را داشت.
معلمان چه روشی را باید به کار گیرند؟
معلمان از دو روش استفاده می‌کنند یا در کارشان خلاقیت به خرج می‌دهند یا نه اما یک معلم خلاق ویژگی‌هایی دارد که می‌تواند در روند آموزشی بسیار موثر و تاثیرگذار باشد. یکی از ویژگی‌های معلمان خلاق برای هر درس این است که روش‌های گوناگون را در نظر می‌گیرند، همه فراگیران با یک روش یاد نمی‌گیرند. فردی قوه شنیداری قوی تری دارد و کس دیگری از طریق تمرین کردن، نتیجه بهتری می‌گیرد. با توجه به تفاوت‌های فردی و فرهنگی- اجتماعی نمی‌توان گفت یک روش کاملا درست است. بنابراین باید ویژگی‌های یک تکلیف خوب را دانست. از طرفی معلمان باید بدانند که کیفیت اهمیت دارد نه کمیت. در حقیقت، حجم زیاد تکالیف در مدارس، خود بازتاب مساله فراگیری چون نمره محوری در آموزش و پرورش است. هنگامی که نمره محوری، مدرک یا صرفا ورود به دانشگاه هدف اصلی است، نحوه تدریس نیز نتیجه محور می‌شود.
برخی روانشناسان اجتماعی معتقدند ۸۰ درصد یادگیری‌ها از طریق مشاهده است. چیزهای خوبی که در جامعه می‌بینند یا در روزنامه می‌خوانند یا نکته برجسته‌ای که در زندگی به آن بر می‌خورند را بنویسند و در کلاس ارائه کنند یادگیری تنها منوط به کتاب‌های درسی نیست. می‌توان منابع دیگر یادگیری را در خارج از مدرسه ایجاد کرد.
در کل باید به این موضوع واقف بود که درس خواندن باید به عنوان یک فعالیت لذت‌بخش معرفی شود. از سویی والدین و معلمان باید بدانند که بازی نقش مهمی در یادگیری برای بچه‌ها دارد، حتی مهارت‌های درسی را هم تقویت می‌کند. معلمان باید تکلیف را مطابق توانایی‌ها و علایق هر یک از دانش‌آموزان تعیین کنند. حتی به جای عنوان تکلیف شب مناسب‌تر است از ترکیب تمرین روزانه استفاده شود که در تمام اوقات، هر زمانی که فرصت مناسب فراهم آید، باید به انجام آن اقدام شود.
در تحقیقاتی که از دانش‌آموزان به عمل آمد مشخص شد از منظر دانش‌آموزان این کار باید شب صورت گیرد. دوم، این کار شاق و طاقت فرسایی است که باید به اجبار انجام شود. معمولا دانش‌آموزان در اوج خستگی، بی‌دقت می‌شوند. بیشتر دانش‌آموزان از حجم زیاد تکالیف در دروس مختلف و یکنواختی آنها شکایت داشتند و به‌ویژه تکالیف محوله برای روزهای تعطیل را طاقت‌فرسا ذکر می‌کرده‌اند. به طوری که گفته اند حتی برای رسیدگی به نظافت شخصی در پایان هفته نیز وقت کم می‌آورند. آنها انجام این تکالیف توسط معلمانشان را بعید تصور کرده‌اند. نگرانی از تنبیه و سرزنش در حضور جمع به دلیل انجام ندادن تکالیف، از عواملی است که دانش‌آموزان را دچار پریشانی و اضطراب می‌کند. ترس از واکنش‌های غیراصولی معلمان و اولیا که آمیخته با تهدید و تحقیر است، در لابه‌لای نوشته‌های دانش‌آموزان، بیشتر از هر مطلب دیگری نمایان است. آنها معتقدند که باید با دانش‌آموز به صورت انفرادی صحبت شود. آنها تمایل دارند که این فرصت به آنان داده شود تا در مورد مشکلاتشان توضیح دهند. برخی دانش‌آموزان به نوع تکلیف خود اعتراض داشتند و رونویسی از دروس تاریخ و مدنی را کاری بیهوده تلقی کرده‌اند و انجام این نوع تکالیف را با تشبیهی مثل «کوه کندن» به‌شدت خسته‌کننده دانسته‌اند و تکالیفی را که باعث برانگیختگی، خلاقیت و کنجکاوی می‌شود، پیشنهاد کرده‌اند. گروهی از دانش‌آموزان، به مبهم بودن تکالیف تعیین شده اشاره کرده‌اند و خواستار توضیح بیشتری از طرف معلم هستند و اظهار کرده‌اند که تکالیف در دقیقه‌های پایانی زنگ آخر تعیین می‌شود که گاهی با سروصدا و تعطیلی مدارس همراه شده و نحوه و چگونگی آن روشن نمی‌شود. شیوه بازبینی تکالیف، خود موجب عدم توجه دانش‌آموزان به ارزش این فعالیت شده زیرا برخی از دانش‌آموزان، معتقدند که به تکالیفشان درست رسیدگی نمی‌شود. آنها توجه و نظارت هرچه بیشتر معلم را خواستار شده‌اند. عده‌ای فقدان شرایط مناسب در منزل را دلیل انجام ندادن تکالیف خود ذکر کرده‌اند. ۹۸درصد آنان مایلند هنگام انجام تکالیف در منزل، از طرف خانواده محیط آرام و مناسبی فراهم شود و نظارت و راهنمایی اولیا را نیز خواستار شده‌اند.
آیا برای همه درس‌ها یک روش را باید به کار گرفت و یک فرمول را به ذهن سپرد. آیا برای تاریخ وجود تکلیف ضروری است. حفظ طوطی وار بعد از مدتی فراموش می‌شود. یکی از ویژگی‌های معلمان خلاق برای هر درس این است که روش‌های گوناگون را در نظر می‌گیرند، همه فراگیران با یک روش یاد نمی‌گیرند. فردی قوه شنیداری قوی‌تری دارد و کس دیگری از طریق تمرین کردن، نتیجه بهتری می‌گیرد. با توجه به تفاوت‌های فردی و فرهنگی- اجتماعی نمی‌توان گفت یک روش کاملا درست است. تغییر نگرش صرفا با بخشنامه به وجود نمی‌آید. آیا شرایط مطلوب برای یادگیری هست؟ همه به یک سمت می‌نشینند یا دایره‌ای و U شکل می‌نشینند؟ آیا تعداد معلمان متناسب تعداد دانش‌آموزان است؟ باید دقت داشت که در سیستم‌های آموزشی باید به تمام این نکات دقت کافی و لازم را داشت.
معلمان چه روشی را باید به کار گیرند؟
معلمان از دو روش استفاده می‌کنند یا در کارشان خلاقیت به خرج می‌دهند یا نه اما یک معلم خلاق ویژگی‌هایی دارد که می‌تواند در روند آموزشی بسیار موثر و تاثیرگذار باشد. یکی از ویژگی‌های معلمان خلاق برای هر درس این است که روش‌های گوناگون را در نظر می‌گیرند، همه فراگیران با یک روش یاد نمی‌گیرند. فردی قوه شنیداری قوی تری دارد و کس دیگری از طریق تمرین کردن، نتیجه بهتری می‌گیرد. با توجه به تفاوت‌های فردی و فرهنگی- اجتماعی نمی‌توان گفت یک روش کاملا درست است. بنابراین باید ویژگی‌های یک تکلیف خوب را دانست. از طرفی معلمان باید بدانند که کیفیت اهمیت دارد نه کمیت. در حقیقت، حجم زیاد تکالیف در مدارس، خود بازتاب مساله فراگیری چون نمره محوری در آموزش و پرورش است. هنگامی که نمره محوری، مدرک یا صرفا ورود به دانشگاه هدف اصلی است، نحوه تدریس نیز نتیجه محور می‌شود.
برخی روانشناسان اجتماعی معتقدند ۸۰ درصد یادگیری‌ها از طریق مشاهده است. چیزهای خوبی که در جامعه می‌بینند یا در روزنامه می‌خوانند یا نکته برجسته‌ای که در زندگی به آن بر می‌خورند را بنویسند و در کلاس ارائه کنند یادگیری تنها منوط به کتاب‌های درسی نیست. می‌توان منابع دیگر یادگیری را در خارج از مدرسه ایجاد کرد.
در کل باید به این موضوع واقف بود که درس خواندن باید به عنوان یک فعالیت لذت‌بخش معرفی شود. از سویی والدین و معلمان باید بدانند که بازی نقش مهمی در یادگیری برای بچه‌ها دارد، حتی مهارت‌های درسی را هم تقویت می‌کند. معلمان باید تکلیف را مطابق توانایی‌ها و علایق هر یک از دانش‌آموزان تعیین کنند. حتی به جای عنوان تکلیف شب مناسب‌تر است از ترکیب تمرین روزانه استفاده شود که در تمام اوقات، هر زمانی که فرصت مناسب فراهم آید، باید به انجام آن اقدام شود.
ارسال نظر