مچ‌باکس 60 ساله شد
کودکانی که خودروهای کوچک را روی جاده‌وارهای فرش و موکت خانه و کفپوش‌ها این طرف و آن طرف می‌کشند، به هم می‌کوبند یا ماهرانه در گوشه‌ای پارک می‌کنند، تصویر آشنایی است. این خودروهای کوچک اغلب در جایی انبار می‌شود تا کودکی از نسل بعدی آنها را از گاراژ بیرون بیاورد و بار دیگر براند. مچ‌باکس (Matchbox) یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین تولیدکنندگان این اسباب‌بازی‌های دوست‌داشتنی در بریتانیا است که امسال شصتمین سالگرد آغاز فعالیتش را جشن گرفته است. ایده تولید این خودروها درواقع راه‌حلی پدرانه بود از سوی یک بریتانیایی به نام جک اودِل در برابر قانونی در مدرسه دخترش که طبق آن دانش‌آموزان مجاز بودند فقط اسباب‌بازی‌هایی به مدرسه بیاورند که در یک قوطی کبریت جای بگیرند (در زبان انگلیسی Matchbox به معنای قوطی کبریت است.) اودل آن روزها در استخدام شرکتی بود که ابزارهایی به روش ذوب کردن فلز و قالب‌گیری می‌ساخت. او در سال 1952 خودرویی کوچک ساخت، در یک قوطی کبریت بسته‌بندی‌اش کرد و همراه با دخترش به مدرسه فرستاد. این یک نقطه عطف بود و اودل با اسبا‌ب‌بازی کوچکش سرگرمی و تجارتی بزرگ را آغاز کرد. یک سال بعد، یعنی در سال 1953مچ‌باکس با سه مدل خودرو - تولید همان شرکتی که کارفرمای اودل بود- متولد شد: یک غلتک جاده‌صاف‌کن، یک کامیون کمپرسی و یک مخلوط‌کننده سیمان. فروش در ابتدای کار چندان تعریفی نداشت، بیشتر به این دلیل که فروشندگان ترجیح می‌دادند اسباب‌بازی‌هایی بزرگ‌تر با سود بیشتر بفروشند، اما مچ‌باکس خیلی زود دلبری را آغاز کرد، فروش به مرور سرعت گرفت و به موازات آن جزئیات این خودروها ارتقا یافت، مانند پنجره‌های پلاستیکی و آرایش فضای داخلی درست مانند خودروهای دهه 60 میلادی. مچ‌باکس، در کنار کورگی (Corgi) و دینکی (Dinky) بریتانیا را به تولیدکننده دست اول این اسبا‌ب‌بازی‌های مبدل ساخت و خیلی زود به چهارمین سازنده بزرگ اسباب‌بازی در اروپا تبدیل شد که با 14 کارخانه در لندن و اطراف آن هر هفته 250 هزار خودروی قوطی کبریتی می‌ساخت. در پایان دهه، مچ‌باکس پرفروش‌ترین برند خودروهای کوچک در دنیا بود. امروز مچ‌باکس 120 هزار خط تولید دارد و از زمان تولد تا به امروز 3 میلیارد خودروی قوطی کبریتی ساخته است. اگر تمام خودروهای تولیدشده مچ‌باکس سپر به سپر به خط شوند، کمربند حاصل 6 بار کره زمین را دور خواهد زد! مچ‌باکس همه‌جور خودرویی دارد: از سواری و شاسی‌بلند و مسابقه‌ای گرفته تا آمبولانس و کامیون و بولدوزر و اتوبوس و خودروهای فرودگاهی. آلفا رومئو، استون مارتین، دوج، فراری، فیات، فورد، هیلمن، ایسوزو، هوندا، جیپ، لامبورگینی، لندرور، لکسوس، پورشه، رنو، اوپل، رولز رویس، سوبارو، تویوتا، ولوو، میتسوبیشی، مزدا، مازراتی، مرسدس بنز، بی‌ام‌و، فولکس واگن و جگوار از جمله خودروهای شناخته‌شده‌ای هستند که ده‌ها بار کوچک شده‌اند و در سراسر دنیا به فروش رفته‌اند. متوسط مقیاس اندازه این خودروها بین 1:64 تا 1:100 اندازه واقعی است و اغلب آنها بین 5/6 تا 5/7 سانتی‌متر طول دارند. طولی نکشید که خودروهای مچ‌باکس از اسباب‌بازی‌هایی کودکانه به موضوعی جذاب برای کلکسیونرها و مجموعه‌داران تبدیل شد. پدیده جمع‌آوری و کلکسیون کردن خودروهای مچ‌باکس در دهه هفتاد میلادی ظهور کرد و به سرعت فراگیر شد و همچنان با قدرت ادامه دارد. دیوید تیلی (تصویر) یکی از همین کلکسیونرها است که ظرف 33 سال بیش از 11 هزار مدل از این خودروها را جمع آورده است. او نه فقط خودروهای مختلفی گرد هم آورده، بلکه گاهی از میان ده خودروی رنگارنگ یک مدل محبوبش را هم به مجموعه‌اش وارد کرده است. او می‌گوید از کودکی عاشق این اسباب‌بازی‌ها بوده و وقتی در سال 1980 یک رنجرور 3500 ساخت مچ‌باکس را دیده، دیگر نتوانسته مقاومت کند و کار را شروع کرده است. مچ‌باکس رویای آنهایی که گاراژی پر از خودرو می‌خواستند، اما پولش را نداشتند، برآورده می‌کرد. مچ‌باکس در عمر 60 ساله‌اش چهار مالک داشته است، از جمله کمپانی آمریکایی یونیورسال تویز که در سال 1982 آن را خریداری کرد. در این مدت تغییرات نسبتا زیادی در محصولات و بسته‌بندی‌ آنها رخ داده است. خودروهای نسل‌های اول مچ‌باکس در بسته‌هایی دقیقا شبیه قوطی کبریت به خریداران عرضه می‌شدند، اما امروز در بسته‌هایی گیراتر با تلق‌ پلاستیکی وجهه بهتری یافته‌اند. علاوه بر این، تولید دیگر در بریتانیا محدود نیست و مچ‌باکس سال‌ها است در کشورهایی چون هنگ کنگ، ماکائو، چین، تایلند، برزیل، بلغارستان و مجارستان تولید می‌شود. با این وصف از نظر کلکسیونرهای حرفه‌ای، عصر طلایی این خودروهای کوچک همان سال‌های اواخر دهه 50 و 60 میلادی است که ساخت آنها در انگلستان آغاز شد، اگرچه خریداران امروزی ممکن است محصولات جدیدتر را که حاصل به‌کارگیری فناوری‌ها و مهارت‌های صنعتی امروزند به مدل‌های کلاسیکی که شاید کمی هم بی‌قواره به نظر برسند، ترجیح دهند.