خودکشی و دلایل گوناگون آن

محمد اسدی

پژوهشگر جامعه شناسی

متاسفانه در ۲۰ روز اخیر شاهد دو خودکشی در معابر شهری بودیم که انتخاب محل وقوع این حوادث خود بحثی جداگانه دارد که باید توسط محققان مورد بررسی قرار گیرد.ابتدا از جنبه‌های روانی باید این افراد را بررسی کرد. یعنی جایگاه اجتماعی و خانوادگی. حتی اگر پرونده‌ای هم از مشکلات یا اختلالات روانی دارند باید مورد بررسی قرار داد. دومین مساله کاستی موجود درخود معابر شهری است که این امکان را به این افراد می‌دهد، یعنی نبود حصار.

یکی از دیگر مهم‌ترین عوامل روی دادن این اتفاقات، رویکرد و عملکرد مشاهده‌کنندگان است. مردم زمانی که کوچک‌ترین اقدام به خودکشی را می‌بینند، موبایل‌های خود را آماده فیلمبرداری می‌کنند و همین مساله باعث تحریک فرد می‌شود و این فکر از ذهنش می‌گذرد حالا که رسانه‌ای شدم، اگر اقدام خود را عملی نکنم، مورد تمسخر دوستان و آشنایان قرار می‌گیرم و برچسب ترسو بودن را باید تا آخر عمر با خود داشته باشم. با این حال بارها اتفاق افتاده گروه امداد و نجات یا یکی از اعضای خانواده با صحبت کردن فرد را از عمل خود منصرف کرده‌اند. از یک جنبه دیگر خودکشی نوعی اعتراض به درآمد پایین، بیکاری، اختلافات خانوادگی، استرس و عدم امنیت شغلی است.

با اینکه خودکشی یک عمل غیرانسانی است و از نظر ادیان و فرهنگ‌ها مورد انتقاد قرار گرفته ولی متاسفانه با افزایش روز افزون آن مواجهیم. شاید یکی از دلایل آن، نبود قانون مجازات باشد برای کسی که هم مقتول است و هم قاتل.

در گذشته یونانیان اجازه نمی دادند افرادی را که اقدام به خودکشی می‌کردند در گورستان شهر دفن کنند یا حتی اجازه گذاشتن سنگ قبر را هم نمی‌دادند. البته در فرهنگی دیگر مانند ژاپن در بعضی از موارد خودکشی نوعی افتخار محسوب می‌شده است.

اغلب خودکشی‌ها به‌دلیل ناامیدی صورت می گیرد که علت‌های اصلی آن اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی، افسردگی و اختلال‌های شخصیت است.

مشکلات اقتصادی، اعتیاد به مواد و الکل و مشکلات ارتباط بین فردی را نیز می‌توان به آن افزود. در بیشتر موارد شاهد این مساله بوده ایم که افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند در یک‌سال گذشته با مرکز سلامت و روان تماس داشته‌اند یا به روانپزشک یا روانشناس مراجعه کرده‌اند و یادداشتی از خود به جا گذاشته‌اند و دلیل خودکشی خود را عنوان کرده‌اند. ولی در خصوص این دو نفر متاسفانه مراکز قضایی اجازه بررسی نداده‌اند و تا جایی که مشخص شده هیچ‌کدام هم هیچ‌گونه یادداشتی همراه نداشته‌اند.

در چنین مواردی فقط حدس وگمان را می‌توان برای تیپ‌های شخصیتی پیشه کرد. بررسی چندین عامل در خودکشی درمعابر شهری که خود معضلی برای شهر و شهروندان شده را می‌توان نام برد. آمارها نشان می‌دهد که بیشترین تعداد اقدام به خودکشی در بین زنان بوده ولی در مردها تعداد منجر به مرگ بیشتر بوده که بیشترین ابزار حلق‌آویز کردن بوده است. در حلق‌آویز کردن مرگ حتمی است اما در زنان، بیشترین ابزار خودکشی، آفت کش ها یا قرص است و در اغلب مواقع قبل از اقدام با یکی از آشنایان یا نزدیکان در میان گذاشته می‌شود. همین امر باعث می‌شود با اقدامات سریع از مرگ نجات پیدا کنند. حلق آویز کردن یک خانم جوان آن هم در یک پل عابر پیاده نشان می‌دهد که قضیه بسیار حساس بوده است و پیگیری از سوی دست‌اندرکاران را می‌طلبد.

خودکشی با حلق‌آویز کردن تقریبا یک مرگ حتمی است و دیگر جای ترحم و کمک کردن از سوی دیگران را سلب می‌کند. اگر بخواهیم کمی موشکافانه‌تر به این اقدامات نگاهی بیندازیم متوجه می‌شویم یکی از دلایل ممکن، انزوای فرد یا آزارهای مکرر از سمت نزدیکان یا شهروندان باشد، چرا که وقتی خود را از پلی حلق‌آویز می‌کنند نوعی انتقام‌گیری یا شاید اعتراض به جمع است. چرا که بعد از خودکشی ترافیک سنگینی راکه شاید چند ساعت طول بکشد به‌وجود می‌آورد. این یکی از معضلات کلان شهرهاست که کمتر در شهرهای کوچک‌تر
شاهد آن هستیم.