تبعات پساسقوط سوخوی روسی
برخاستن ناسیونالیست‌ها در دو کشور
هنوز آتش درگیری‌ها بین روسیه و ترکیه فروکش نکرده است. هر روز هم که می‌گذرد این بحران به‌وجود آمده، ابعاد تازه‌تری پیدا می‌کند؛ از درگیری لفظی مقامات تا تنزل سطح این درگیری‌ها در بین مردم دو کشور در خیابان‌ها و فضاهای مجازی در اینترنت از تبعات سقوط هواپیمای روسی توسط ترک‌‌ها است. در یکی از واکنش‌ها، اردوغان به ولادیمیر پوتین هشدار داده با آتش بازی نکند. به گزارش الجزیره، رئیس‌جمهوری ترکیه نسبت به بازداشت چند نفر از تاجران ترکیه در روسیه هم واکنش نشان داد و به روسیه هشدار داد که با آتش بازی نکند.
هنوز آتش درگیری‌ها بین روسیه و ترکیه فروکش نکرده است. هر روز هم که می‌گذرد این بحران به‌وجود آمده، ابعاد تازه‌تری پیدا می‌کند؛ از درگیری لفظی مقامات تا تنزل سطح این درگیری‌ها در بین مردم دو کشور در خیابان‌ها و فضاهای مجازی در اینترنت از تبعات سقوط هواپیمای روسی توسط ترک‌‌ها است. در یکی از واکنش‌ها، اردوغان به ولادیمیر پوتین هشدار داده با آتش بازی نکند. به گزارش الجزیره، رئیس‌جمهوری ترکیه نسبت به بازداشت چند نفر از تاجران ترکیه در روسیه هم واکنش نشان داد و به روسیه هشدار داد که با آتش بازی نکند. در مقابل مسکو گفته است ورود شهروندان ترکیه به روسیه را که بدون ویزا صورت می‌گرفته از اول ژانویه لغو خواهد کرد و به‌طور موقت نیز مناسبات تجاری خود را با ترکیه به حال تعلیق در آورده است.
همزمان وزیر امور خارجه روسیه از 9 هزار روسی که در ترکیه حضور دارند خواست تا پایان ماه دسامبر به روسیه بازگردند. برخورد بین دو دشمن از دوران جنگ سرد به اوج خود رسیده است. پوتین گفته است به ترکیه جواب سختی خواهد داد و به راحتی از موضوع کشته شدن یکی از خلبانان کشورش نخواهد گذشت. این در حالی است که بنا به روایت کرملین، اردوغان درخواست کرده در حاشیه اجلاس تغییرات اقلیمی در پاریس با پوتین دیدار کند، اما پوتین این دیدار را مشروط به عذرخواهی رسمی ترکیه کرده بود. دیداری که هرگز اتفاق نیفتاد و پوتین حاضر به گفت‌وگو با هیچ یک از مقامات ترکیه نشد. در مقابل ترکیه نیز می‌گوید دفاع از حریم هوایی کشورش یک امر ضروری و پذیرفته شده است و هرگز از روسیه عذرخواهی نخواهد کرد.
البته اردوغان تاکنون درخصوص اظهارنظرهایش از یک نظم سینوسی استفاده کرده است. در این راستا رئیس‌جمهوری ترکیه درباره سقوط هواپیمای روسی توسط دو جنگنده کشورش اظهارات متناقضی داشته است. او بلافاصله پس از تایید سقوط هواپیمای روسی در بین طرفداران خود حاضر شد و دفاع از تمامیت ارضی و هوایی و دریایی ترکیه را حق و حقوق ملت ترکیه دانست. ساعاتی بعد نیز وی دوباره در شبکه‌های تلویزیونی ظاهر شد و در یک عقب‌نشینی آشکار گفت: با پوتین تماس گرفته اما وی پاسخ تلفنش را نداده است. او در مصاحبه با سی‌ان‌ان نیز گفت: ترکیه نمی‌دانسته یک هواپیمای روسی را مورد هدف قرار داده است. همچنین سه روز پس از سقوط هواپیمای روسی، وی در راستای همین نظم سینوسی اعلام کرد که از سقوط هواپیمای روسی بسیار غمگین است و گفت: کاش هرگز این اتفاق نمی‌افتاد. اردوغان که در بین طرفداران خود حضور پیدا کرده بود، درباره هدف قرار دادن هواپیمای روسی گفت: «کاش این اتفاق نمی‌افتاد، اما افتاده است. امیدوارم که در آینده دیگر از این اتفاقات پیش نیاید.» اردوغان در حالی از موضع سرسختانه خود عقب نشسته که این گردهمایی قرار بوده اعتراضی به رفتار روسیه در قبال بازرگانان ترکیه‌ای باشد.
هشدار به مردم دو کشور
در حالی که درگیری‌ها بین دو طرف بالا گرفته، مردم دو کشور نیز وارد یک فضای میهن‌پرستانه و ناسیونالیستی شده‌اند. در چند روز گذشته هم مقامات دو کشور به شهروندانشان هشدار داده‌اند از سفر به کشورهای یکدیگر پرهیز کنند. روسیه هم درخواست کرده تمامی شهروندانش از ترکیه خارج شوند. در استانبول هم روز جمعه مردم پس از برگزاری نماز جمعه علیه روسیه و پوتین شعار دادند. در فضای مجازی نیز مردم دو کشور فضای مشابهی را در حال تجربه کردن هستند. عکس‌هایی که از رهبران دو کشور منتشر می‌شود حاوی پیام‌های ناسیونالیستی است. در یکی از پیام‌های این تصاویر با انتشار عکس پوتین نوشته شده است: اینجا ترکیه است آقای پوتین، نه اوکراین، حد خود را بدان. در مقابل در روسیه تصویری منتشر شده که اردوغان در حال تمیز کردن تلویزیونی است که پوتین در حال سخنرانی است که ناگهان پوتین از قاب تلویزیون بیرون می‌آید و گلوی اردوغان را می‌فشارد.در عکس دیگری هم که در فضای مجازی روسیه محبوبیت زیادی پیدا کرده، تصویری از یک دست دیده می‌شود که پرچم روسیه را در آستین خود دارد و شلاقی هم به دست گرفته است. اردوغان نیز مانند کودکی در پس‌زمینه تصویر دیده می‌شود که در پشت باراک اوباما که مثل یک مادر طراحی شده، پناه گرفته است.
به نظر می‌رسد با بالا گرفتن این تنش‌ها فضاهای اجتماعی در دو کشور در حال حرکت به یک فضای تند ناسیونالیستی است. کارشناسان هشدار می‌دهند با تندتر شدن فضا ممکن است رهبران دو کشور، به‌ویژه اردوغان در پی بهره‌برداری سیاسی از این بحران در درون کشورش باشد. چندی پیش نیز رهبر اپوزیسیون این کشور هشدار داده بود که اردوغان و حزب عدالت و توسعه در پی بهره برداری سیاسی از مسائل به وجود آمده در سیاست خارجی است. کمال کلیچداراوغلو بر این باور است که حزب عدالت و توسعه با مستمسک قرار دادن سیاست خارجی، به دنبال راهی برای نفوذ خود در کشور است. برخی بر این باورند که سیاست خارجی ترکیه همچنان تغییرناپذیر خواهد ماند. در این باره «ارسین کالایسی اوغلو»، استاد علوم سیاسی در دانشگاه «سابانجی» استانبول و مفسر سیاسی مطرح ترک معتقد است هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که بتوان چنین نتیجه‌گیری کرد که حزب عدالت و توسعه تغییر رویه خواهد داد. ارزیابی‌های اولیه برخی از تحلیلگران ترکیه و ناظران بین‌المللی در این خصوص مثبت نیست. آنها بر این باورند که حزب عدالت و توسعه به دلیل کسب چنین حمایتی در انتخابات اول نوامبر، دلیل کمی برای تغییر سیاست‌های خود می‌بینند. با این حال برخی دیگر بر این باورند که این نتیجه به دولت «احمد داود اوغلو» نخست‌وزیر این کشور فضای بیشتری برای مانور خواهد داد و بدین ترتیب وی آزادانه‌تر درباره مسائلی مانند سوریه عمل خواهد کرد. با این حال برخی دیگر می‌گویند ساقط کردن هواپیمای روسی خطایی استراتژیک از سوی ترکیه بوده و ممکن است مانور عملیاتی وی در این کشور، به دلیل حضور پررنگ تر روسیه کمتر شود.
همزمان وزیر امور خارجه روسیه از 9 هزار روسی که در ترکیه حضور دارند خواست تا پایان ماه دسامبر به روسیه بازگردند. برخورد بین دو دشمن از دوران جنگ سرد به اوج خود رسیده است. پوتین گفته است به ترکیه جواب سختی خواهد داد و به راحتی از موضوع کشته شدن یکی از خلبانان کشورش نخواهد گذشت. این در حالی است که بنا به روایت کرملین، اردوغان درخواست کرده در حاشیه اجلاس تغییرات اقلیمی در پاریس با پوتین دیدار کند، اما پوتین این دیدار را مشروط به عذرخواهی رسمی ترکیه کرده بود. دیداری که هرگز اتفاق نیفتاد و پوتین حاضر به گفت‌وگو با هیچ یک از مقامات ترکیه نشد. در مقابل ترکیه نیز می‌گوید دفاع از حریم هوایی کشورش یک امر ضروری و پذیرفته شده است و هرگز از روسیه عذرخواهی نخواهد کرد.
البته اردوغان تاکنون درخصوص اظهارنظرهایش از یک نظم سینوسی استفاده کرده است. در این راستا رئیس‌جمهوری ترکیه درباره سقوط هواپیمای روسی توسط دو جنگنده کشورش اظهارات متناقضی داشته است. او بلافاصله پس از تایید سقوط هواپیمای روسی در بین طرفداران خود حاضر شد و دفاع از تمامیت ارضی و هوایی و دریایی ترکیه را حق و حقوق ملت ترکیه دانست. ساعاتی بعد نیز وی دوباره در شبکه‌های تلویزیونی ظاهر شد و در یک عقب‌نشینی آشکار گفت: با پوتین تماس گرفته اما وی پاسخ تلفنش را نداده است. او در مصاحبه با سی‌ان‌ان نیز گفت: ترکیه نمی‌دانسته یک هواپیمای روسی را مورد هدف قرار داده است. همچنین سه روز پس از سقوط هواپیمای روسی، وی در راستای همین نظم سینوسی اعلام کرد که از سقوط هواپیمای روسی بسیار غمگین است و گفت: کاش هرگز این اتفاق نمی‌افتاد. اردوغان که در بین طرفداران خود حضور پیدا کرده بود، درباره هدف قرار دادن هواپیمای روسی گفت: «کاش این اتفاق نمی‌افتاد، اما افتاده است. امیدوارم که در آینده دیگر از این اتفاقات پیش نیاید.» اردوغان در حالی از موضع سرسختانه خود عقب نشسته که این گردهمایی قرار بوده اعتراضی به رفتار روسیه در قبال بازرگانان ترکیه‌ای باشد.
هشدار به مردم دو کشور
در حالی که درگیری‌ها بین دو طرف بالا گرفته، مردم دو کشور نیز وارد یک فضای میهن‌پرستانه و ناسیونالیستی شده‌اند. در چند روز گذشته هم مقامات دو کشور به شهروندانشان هشدار داده‌اند از سفر به کشورهای یکدیگر پرهیز کنند. روسیه هم درخواست کرده تمامی شهروندانش از ترکیه خارج شوند. در استانبول هم روز جمعه مردم پس از برگزاری نماز جمعه علیه روسیه و پوتین شعار دادند. در فضای مجازی نیز مردم دو کشور فضای مشابهی را در حال تجربه کردن هستند. عکس‌هایی که از رهبران دو کشور منتشر می‌شود حاوی پیام‌های ناسیونالیستی است. در یکی از پیام‌های این تصاویر با انتشار عکس پوتین نوشته شده است: اینجا ترکیه است آقای پوتین، نه اوکراین، حد خود را بدان. در مقابل در روسیه تصویری منتشر شده که اردوغان در حال تمیز کردن تلویزیونی است که پوتین در حال سخنرانی است که ناگهان پوتین از قاب تلویزیون بیرون می‌آید و گلوی اردوغان را می‌فشارد.در عکس دیگری هم که در فضای مجازی روسیه محبوبیت زیادی پیدا کرده، تصویری از یک دست دیده می‌شود که پرچم روسیه را در آستین خود دارد و شلاقی هم به دست گرفته است. اردوغان نیز مانند کودکی در پس‌زمینه تصویر دیده می‌شود که در پشت باراک اوباما که مثل یک مادر طراحی شده، پناه گرفته است.
به نظر می‌رسد با بالا گرفتن این تنش‌ها فضاهای اجتماعی در دو کشور در حال حرکت به یک فضای تند ناسیونالیستی است. کارشناسان هشدار می‌دهند با تندتر شدن فضا ممکن است رهبران دو کشور، به‌ویژه اردوغان در پی بهره‌برداری سیاسی از این بحران در درون کشورش باشد. چندی پیش نیز رهبر اپوزیسیون این کشور هشدار داده بود که اردوغان و حزب عدالت و توسعه در پی بهره برداری سیاسی از مسائل به وجود آمده در سیاست خارجی است. کمال کلیچداراوغلو بر این باور است که حزب عدالت و توسعه با مستمسک قرار دادن سیاست خارجی، به دنبال راهی برای نفوذ خود در کشور است. برخی بر این باورند که سیاست خارجی ترکیه همچنان تغییرناپذیر خواهد ماند. در این باره «ارسین کالایسی اوغلو»، استاد علوم سیاسی در دانشگاه «سابانجی» استانبول و مفسر سیاسی مطرح ترک معتقد است هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که بتوان چنین نتیجه‌گیری کرد که حزب عدالت و توسعه تغییر رویه خواهد داد. ارزیابی‌های اولیه برخی از تحلیلگران ترکیه و ناظران بین‌المللی در این خصوص مثبت نیست. آنها بر این باورند که حزب عدالت و توسعه به دلیل کسب چنین حمایتی در انتخابات اول نوامبر، دلیل کمی برای تغییر سیاست‌های خود می‌بینند. با این حال برخی دیگر بر این باورند که این نتیجه به دولت «احمد داود اوغلو» نخست‌وزیر این کشور فضای بیشتری برای مانور خواهد داد و بدین ترتیب وی آزادانه‌تر درباره مسائلی مانند سوریه عمل خواهد کرد. با این حال برخی دیگر می‌گویند ساقط کردن هواپیمای روسی خطایی استراتژیک از سوی ترکیه بوده و ممکن است مانور عملیاتی وی در این کشور، به دلیل حضور پررنگ تر روسیه کمتر شود.
ارسال نظر