با سرد شدن هوا به‌طور طبیعی همه ما ضمن رو آوردن به استفاده از لباس‌های گرم، به فکر گرم کردن هوای خانه و محل سکونت خود می‌افتیم. در واحدهای مسکونی وسایل و سیستم‌های حرارتی و گرمایشی راه‌اندازی یا نصب و استفاده می‌شوند تا اعضای خانواده از سرما در امان بمانند؛ اما برخی اشتباهات سهوی و صدالبته از روی غفلت و ناآگاهی سبب می‌شود که برای نجات از سرما، میزبان قاتل نامرئـی یا همان گاز منواکسید کربن می‌شویم. با افزایش برودت هوا، خطر گازگرفتگی و مرگ ناشی از مسمومیت با گاز منواکسید کربن به‌شدت افزایش می‌یابد؛ به‌گونه‌ای که همه ساله تقریبا 70 درصد آمار سالانه مرگ خاموش در 5 ماه پایانی سال رخ می‌دهد و معمولا در ماه‌های سرد سال بیش از 100 نفر در هر ماه قربانی قاتل نامرئـی (گاز منواکسیدکربن یا CO) می‌شوند. معمولا شروع رشد جهشی آمار مرگ خاموش در آبان ماه و دومین مرحله رشد سریع آن در دی‌ماه رخ می‌دهد و هم اکنون در آستانه و در اولین موج سرما هستیم. در این رابطه با دکتر جواد نوفرستی، رئیس کارگروه پیشگیری از مرگ‌های خاموش ناشی از گاز CO و عضو شورای سیاست‌گذاری انجمن جوامع ایمن کشور گفت‌وگو کرده‌ایم. متن این گفت و گو را در ادامه بخوانید:

چرا هر ساله شاهد تکرار این وضعیت تلخ هستیم؟ چرا با اولین موج سرما، آمار مرگ خاموش سیر صعودی پیدا می‌کند؟
پاسخ این سوال بسیار آسان است؛ اما باور آن سخت است که چگونه یکی از اعضای خانواده، با یک غفلت، اقدام و اشتباهی مرگبار انجام می‌دهد. این اشتباه که عامل رشد سریع حوادث گازگرفتگی می‌شود، نصب و راه‌اندازی بخاری‌ها بدون توجه به وضعیت دودکش آنهاست. توجه نمی‌کنیم که شاید در فاصله چند ماه گذشته که از بخاری استفاده نشده است، دودکش ساختمان به هر دلیل و به‌تدریج مسدود شده باشد، کلاهک پشت بام افتاده باشد و... و در نهایت کارکرد یا مکش قبلی را نداشته باشد. این نحوه راه‌اندازی بخاری یعنی به آغوش قاتل نامرئـی رفتن و خانواده را در خطر مرگ خاموش قرار دادن. بستن تمامی منافذ و مسیرهای ورود هوای تازه به محل سکونت به‌خصوص در فضاهای کوچک، مکمل اشتباه مرگبار اولی است. توجه به این نکته ضروری است که براساس گزارش‌های مراجع رسمی، بیش از ۸۰ درصد ‌حوادث گازگرفتگی و مرگ خاموش به‌دلیل مشکلات اساسی موجود در دودکش ساختمان‌ها و سپس عدم ورود هوای تازه یا تهویه هواست. عدم توجه به اهمیت و حساسیت دودکش‌ها و کارکرد صحیح آنها به‌ویژه در شروع فصل سرما، نصب و راه‌اندازی وسایل گرمایشی بدون کنترل سلامت دودکش آن، نصب و به‌کارگیری غیر ایمن و غیر مجاز از وسایل حرارتی، ‌استفاده از سرویسکاران و تعمیرکاران غیر مجاز برای نصب و سرویس وسایل مورد نظر و... از مهم‌ترین اشتباهات مرگبار رایج است.
اشتباهات مرگبار یا اقدامات غیر ایمن که منجر به بروز مرگ خاموش می‌شود، چه مواردی هستند؟
عدم توجه به سلامت و کارکرد صحیح دودکش لوازم گازسوز و چک نکردن مسیر دودکش و استفاده از دستگاه شامل اتصال کامل و بدون درز قطعات دودکش و زانوها، دودکش‌های پشت بام فاقد کلاهک H سالم، طول افقی زیاد، دودکش‌های مسدود شده یا نیمه باز، دودکش‌های رهاشده در درز انقطاع ساختمان‌ها، دودکش‌های بیرون زده از پنجره‌ها و دیوارهای ساختمان‌ها که عمدتا فاقد طول عمودی هستند، دودکش‌های روبه پایین در داخل واحد مسکونی یا زانوهای رو به پایین دودکش‌ها در قسمت بیرونی ساختمان‌ها، طول عمودی کم دودکش بخاری تا پشت بام، ‌تجمع دودکش‌های پشت بام و...، همچنین جلوگیری از ورود هوای تازه به داخل واحد مسکونی و تهویه هوا دو عامل مهم در بروز مرگ خاموش هستند. از سوی دیگر استفاده از پنجره‌های دوجداره یا بستن تمام درزهای اطراف در و پنجره‌ها خطرآفرین است. استفاده از بخاری‌های دودکش‌دار بدون دودکش حتی اگر ظرفیت حرارتی آنها کم باشد، استفاده از بخاری‌های بدون دودکش برای گرم کردن فضاهای کوچک فاقد تهویه هوا از جمله اتاق خواب، حمام، رختکن و...، قرار دادن دودکش بخاری در ظرف آب به تصور از بین رفتن گاز منواکسید کربن، استفاده از شعله‌های اجاق گاز برای گرمایش محل سکونت، استفاده همزمان و طولانی‌مدت از چند وسیله گازسوز در فضای فاقد تهویه هوا، استفاده از شومینه‌های ساختمانی به‌عنوان تنها وسیله گرمایش منزل یا استفاده طولانی‌مدت از آن، عبور دادن دودکش بخاری از مجرای دودکش شومینه از دیگر مواردی است که خطرگازگرفتگی و مرگ خاموش را تشدید می‌کند.
چگونگی محافظت در مقابل منواکسید کربن و پیشگیری از مرگ خاموش را شرح دهید.
چک کردن مسیر دودکش و وضعیت نصب وسایل و سیستم‌های حرارتی قبل از استفاده و در شروع فصل سرما، اطمینان از نبود درز روی دیوارهایی که مسیر عبور دودکش وسایل حرارتی (بخاری، آبگرمکن، موتورخانه، پکیج و...) هستند به‌ویژه در اتاق‌های خواب، چون در برخی از حوادث شاهد نشت گاز CO از درزهای مورد اشاره به داخل واحد مسکونی هستیم، اطمینان از طول عمودی مناسب برای دودکش‌های با مکش طبیعی و داشتن کلاهک H در پشت بام، اطمینان از عدم نشت گاز حاصل از احتراق موتورخانه‌ها از طریق مشاعات و رایزرها به داخل واحد مسکونی، اطمینان از ورود هوای تازه به محل سکونت و نبستن تمام روزنه‌ها و درزهای در و پنجره‌ها، استفاده از وسایل حرارتی مطابق دستورالعمل سازنده و استفاده از خدمات سرویسکاران مجاز، اطمینان از کارکرد صحیح وسیله حرارتی و عملکرد صحیح دودکش در زمان استفاده از محصول به‌صورت مستمر، عدم استفاده از وسایل گرمایشی در فضای بدون تهویه (حمام، رختکن، سونا و جکوزی و...)، عدم استفاده از بخاری بدون دودکش در اتاق خواب و دیگر فضاهای بدون تهویه، عدم استفاده از فر و اجاق‌های خوراک‌پزی برای گرمایش محیط، استفاده از وسایل و سیستم‌های گرمایشی نوین و ایمن با نظر کارشناسان شرکت‌ها مطابق با شرایط محل استفاده، استفاده از دستگاه‌های حسگر نشت گاز منواکسید کربن در واحدهای مسکونی مهم‌ترین اقداماتی است که در این زمینه می‌تواند ضمن افزایش ایمنی در ساختمان‌ها آمار مرگ خاموش را به حداقل برساند.
در پایان چه توصیه‌ای به ساکنان آپارتمان‌های مسکونی دارید؟
از همه خانواده‌ها درخواست می‌شود برای سلامت خود و اعضای خانواده‌شان، به دو نکته اصلی و کلیدی توجه داشته باشند: یکی اطمینان همیشگی از کارکرد صحیح دودکش‌های انواع وسایل حرارتی و دومین توصیه ورود مستمر هوای تازه به محل سکونت آنهاست. در واقع این دو نکته، رمز در امان ماندن از خطر گازگرفتگی و فرار از مرگ خاموش یا قاتل نامرئی است.