یادداشت
نگذاریم رب النوع آبها بمیرد
هاشم درویشی در دل رشته کوه‌های زاگرس و در غرب ایران چشمه‌ای از دل کوه می‌جوشد که پیدایش آن به ۶۰ میلیون سال قبل و مربوط به اواخر دوران کرتاسه است. این چشمه که در محل و زبان کردی به نام «کانی بل» معروف است، نام خود را از خدای آب بابلیان باستان که «بل» نام داشته گرفته است. (بل در واژه یونانی یعنی رب النوع آبها). آبدهی این چشمه سه هزار لیتر در ثانیه است و پس از طی کردن ۱۵ متر به رودخانه سیروان می‌ریزد. در حال حاضر کوتاه‌ترین رودخانه جهان که به ثبت رسیده است رودخانه دی ریور (D River) است که طول آن ۳۷ متر و در شهر لینکن در ایالات اورگان آمریکا است، حال با توجه به مشخصات کانی بل می‌توان آن را کوچک‌ترین رودخانه جهان نامید و ثبت جهانی کرد.
هاشم درویشی در دل رشته کوه‌های زاگرس و در غرب ایران چشمه‌ای از دل کوه می‌جوشد که پیدایش آن به 60 میلیون سال قبل و مربوط به اواخر دوران کرتاسه است. این چشمه که در محل و زبان کردی به نام «کانی بل» معروف است، نام خود را از خدای آب بابلیان باستان که «بل» نام داشته گرفته است. (بل در واژه یونانی یعنی رب النوع آبها). آبدهی این چشمه سه هزار لیتر در ثانیه است و پس از طی کردن 15 متر به رودخانه سیروان می‌ریزد. در حال حاضر کوتاه‌ترین رودخانه جهان که به ثبت رسیده است رودخانه دی ریور (D River) است که طول آن 37 متر و در شهر لینکن در ایالات اورگان آمریکا است، حال با توجه به مشخصات کانی بل می‌توان آن را کوچک‌ترین رودخانه جهان نامید و ثبت جهانی کرد. آب این چشمه از لحاظ کیفی در زمره بهترین آب‌های معدنی دنیا بوده و یکی از پرآب‌ترین چشمه‌های غرب ایران است.
در راستای حفاظت از آثار تاریخی و طبیعی در سال ۱۳۸۸ اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه چشمه بل در شهرستان پاوه را در فهرست آثار ملی ثبت کرد. به راستی منظره این شاهکار میلیون‌ها ساله خلقت فقط این جمله را برای بیننده در ذهن تداعی می‌کند؛ خداوندا، ای خالق هستی، بزرگی تنها لایق و سزاوار تو است و بس که چنین نعمتی را بر ما ارزانی داشتی.
در دو کیلومتری این چشمه روستای تاریخی و گردشگری هجیج قرار دارد. این روستای تاریخی که آخرین روستای استان کرمانشاه در شهر مرزی نودشه می‌باشد دارای 180 خانوار است و یکی از معروف‌ترین روستاهای پلکانی است. تمام خانه‌های هجیج از سنگ و اغلب به صورت خشکه چین و پلکانی ساخته شده به‌گونه‌ای که پشت بام هر خانه حیاط خانه دیگری است. اما این روزها خبر خوشی از این روستا و چشمه بل به گوش نمی‌رسد. از سه سال پیش با شروع ساخت سد داریان روی رودخانه سیروان خواب اهالی هجیج وچشمه بل آشفته شده است. با ساخت این سد چشمه بل برای همیشه در زیر دریاچه این سد مدفون می‌شود و قسمتی از روستای هجیج و چند روستای اطراف آن به زیرآب می‌روند و سد داریان آنها را از هویت تاریخیشان و علاقه فولادین به سرزمین مادریشان جدا می‌کند.
اجرای سد داریان به صورت کامل نه تنها چشمه بل را از بین خواهد برد بلکه حتی باعث می‌شود ۱۵ چشمه دیگر نیز زیرآب برود و این ضررهای زیادی را در مباحث مربوط به خشکسالی نصیب استان‌های کرمانشاه و کردستان خواهد کرد. از دیگر اثرات تخریب چشمه معدنی بل:
1- پس از آبگیری سد داریان دریاچه‌ای به وسعت تقریبی ۷ کیلومتر مربع و حجم ۳۳۸ میلیون متر مکعب تشکیل خواهد شد و هزاران اصله درخت جنگلی (غالبا بلوط) در داخل مخزن سد مدفون خواهد شد. این در حالی است که طبق استانداردهای بین‌المللی ارزش زیست‌محیطی هر اصله درخت ۵۰ ساله با تاج سالم، حدود ۱۹۳هزار و 250 دلار (حدود ۶۰۰ میلیون تومان) خواهد بود.
۲- امروزه بحث حکمرانی آب مطرح بوده و بیش از ۳۰ سال است ساخت سدهای مخزنی در سراسر دنیا متوقف شده است و این به دلیل تبعات فاجعه‌آمیز این نوع طرح‌ها است. از جمله افزایش سطح تبخیر (که باعث هدر رفت منابع آب خواهد شد)، برهم زدن تعادل اکوسیستم‌ها و... به همین خاطر سالانه دهها سد بزرگ و کوچک در سراسر دنیا تخریب می‌شوند تا شاید آب جریان آزاد خود را در حوزه آبریزش بازیابد و وظایف خود را مطابق آنچه که خداوند بزرگ مقدر کرده است به انجام برساند (نمونه آن سد مارموت در کشور آمریکا است که در سال ۲۰۰۷ به‌طور کامل تخریب شد).
3- کاهش ضریب برف منطقه؛ با توجه به بالا بودن ظرفیت گرمایی آب، وجود این دریاچه قطعا باعث کاهش ضریب برف منطقه خواهد شد و بارش‌ها اکثرا به صورت باران خواهد بود. با توجه به شیب‌دار بودن منطقه تغذیه آب‌های زیرزمینی منطقه به وجود برف وابسته بوده زیرا که باران اکثرا به صورت روان‌آب از دسترس خارج خواهد شد و این پدیده باعث کاهش آبدهی همه چشمه‌های منطقه شده و کشاورزی و حتی حیات همه مردم را با تهدید جدی روبه‌رو خواهد کرد.
چشمه بل یکی از با ارزش‌ترین آثار طبیعی است و در صورت نابودی به فراموشخانه تاریخ خواهد پیوست آنگاه شاید پشیمان شویم که چرا از سرنوشت دریاچه ارومیه و زاینده رود و این همه تالاب ایران زمین که مردند یا در حال مرگ هستند، درس نگرفتیم و برای نجات بل کاری نکردیم؟
به راستی این همه آزمون و خطا و شاید بهتر باشد بگوییم کار غیر اصولی دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان ناشی از چیست؟ مگر نه این است که باید بر اساس اصل مهندسی ارزش مطابق ماده ۲۱۴ قانون پنجم توسعه کشور پروژه‌ها را برنامه‌ریزی کرد؟ چرا باید چشمه‌ای با این عظمت و ارزشمندی که بر اساس ارزیابی کارشناسان محیط‌زیست ارزشی معادل چاه‌های نفت کرکوک را برای منطقه اورامانات و غرب کشور دارد به این سهولت از دست برود؟ در این زمان از تاریخ که روز به روز بر ارزش آب افزوده می‌شود و بر اساس گفته سیاستمداران مناقشات نظامی آینده جهان بر سر مساله آب است آیا تصمیم درستی است که در اثر یک سهل‌انگاری تاریخی نسل ما، آیند‌گان را از چشمه‌ای که سالانه توان آبدهی ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب خالص را دارد محروم کرد؟ اکنون در کمال ناباوری خواسته یا ناخواسته و در یک اشتباه تاریخی شاهد هستیم که در اقدامی به دور از عقل و منطق، تصمیم به حذف این اثر طبیعی ملی گرفته شده است. هیچ منطق علمی، اخلاقی و حتی مادی این اقدام را توجیه نخواهد کرد، چه منطقی قبول خواهد کرد یکی از سرچشمه‌های پاک‌ترین آب‌های ایران عزیز در زیر میلیون‌ها متر مکعب آب آلوده دیگر رودخانه‌ها برای همیشه مدفون و از حیز انتفاع خارج شود.
باشد که رب النوع آبها، همچنان زلال و خروشان بماند.
در راستای حفاظت از آثار تاریخی و طبیعی در سال ۱۳۸۸ اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه چشمه بل در شهرستان پاوه را در فهرست آثار ملی ثبت کرد. به راستی منظره این شاهکار میلیون‌ها ساله خلقت فقط این جمله را برای بیننده در ذهن تداعی می‌کند؛ خداوندا، ای خالق هستی، بزرگی تنها لایق و سزاوار تو است و بس که چنین نعمتی را بر ما ارزانی داشتی.
در دو کیلومتری این چشمه روستای تاریخی و گردشگری هجیج قرار دارد. این روستای تاریخی که آخرین روستای استان کرمانشاه در شهر مرزی نودشه می‌باشد دارای 180 خانوار است و یکی از معروف‌ترین روستاهای پلکانی است. تمام خانه‌های هجیج از سنگ و اغلب به صورت خشکه چین و پلکانی ساخته شده به‌گونه‌ای که پشت بام هر خانه حیاط خانه دیگری است. اما این روزها خبر خوشی از این روستا و چشمه بل به گوش نمی‌رسد. از سه سال پیش با شروع ساخت سد داریان روی رودخانه سیروان خواب اهالی هجیج وچشمه بل آشفته شده است. با ساخت این سد چشمه بل برای همیشه در زیر دریاچه این سد مدفون می‌شود و قسمتی از روستای هجیج و چند روستای اطراف آن به زیرآب می‌روند و سد داریان آنها را از هویت تاریخیشان و علاقه فولادین به سرزمین مادریشان جدا می‌کند.
اجرای سد داریان به صورت کامل نه تنها چشمه بل را از بین خواهد برد بلکه حتی باعث می‌شود ۱۵ چشمه دیگر نیز زیرآب برود و این ضررهای زیادی را در مباحث مربوط به خشکسالی نصیب استان‌های کرمانشاه و کردستان خواهد کرد. از دیگر اثرات تخریب چشمه معدنی بل:
1- پس از آبگیری سد داریان دریاچه‌ای به وسعت تقریبی ۷ کیلومتر مربع و حجم ۳۳۸ میلیون متر مکعب تشکیل خواهد شد و هزاران اصله درخت جنگلی (غالبا بلوط) در داخل مخزن سد مدفون خواهد شد. این در حالی است که طبق استانداردهای بین‌المللی ارزش زیست‌محیطی هر اصله درخت ۵۰ ساله با تاج سالم، حدود ۱۹۳هزار و 250 دلار (حدود ۶۰۰ میلیون تومان) خواهد بود.
۲- امروزه بحث حکمرانی آب مطرح بوده و بیش از ۳۰ سال است ساخت سدهای مخزنی در سراسر دنیا متوقف شده است و این به دلیل تبعات فاجعه‌آمیز این نوع طرح‌ها است. از جمله افزایش سطح تبخیر (که باعث هدر رفت منابع آب خواهد شد)، برهم زدن تعادل اکوسیستم‌ها و... به همین خاطر سالانه دهها سد بزرگ و کوچک در سراسر دنیا تخریب می‌شوند تا شاید آب جریان آزاد خود را در حوزه آبریزش بازیابد و وظایف خود را مطابق آنچه که خداوند بزرگ مقدر کرده است به انجام برساند (نمونه آن سد مارموت در کشور آمریکا است که در سال ۲۰۰۷ به‌طور کامل تخریب شد).
3- کاهش ضریب برف منطقه؛ با توجه به بالا بودن ظرفیت گرمایی آب، وجود این دریاچه قطعا باعث کاهش ضریب برف منطقه خواهد شد و بارش‌ها اکثرا به صورت باران خواهد بود. با توجه به شیب‌دار بودن منطقه تغذیه آب‌های زیرزمینی منطقه به وجود برف وابسته بوده زیرا که باران اکثرا به صورت روان‌آب از دسترس خارج خواهد شد و این پدیده باعث کاهش آبدهی همه چشمه‌های منطقه شده و کشاورزی و حتی حیات همه مردم را با تهدید جدی روبه‌رو خواهد کرد.
چشمه بل یکی از با ارزش‌ترین آثار طبیعی است و در صورت نابودی به فراموشخانه تاریخ خواهد پیوست آنگاه شاید پشیمان شویم که چرا از سرنوشت دریاچه ارومیه و زاینده رود و این همه تالاب ایران زمین که مردند یا در حال مرگ هستند، درس نگرفتیم و برای نجات بل کاری نکردیم؟
به راستی این همه آزمون و خطا و شاید بهتر باشد بگوییم کار غیر اصولی دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان ناشی از چیست؟ مگر نه این است که باید بر اساس اصل مهندسی ارزش مطابق ماده ۲۱۴ قانون پنجم توسعه کشور پروژه‌ها را برنامه‌ریزی کرد؟ چرا باید چشمه‌ای با این عظمت و ارزشمندی که بر اساس ارزیابی کارشناسان محیط‌زیست ارزشی معادل چاه‌های نفت کرکوک را برای منطقه اورامانات و غرب کشور دارد به این سهولت از دست برود؟ در این زمان از تاریخ که روز به روز بر ارزش آب افزوده می‌شود و بر اساس گفته سیاستمداران مناقشات نظامی آینده جهان بر سر مساله آب است آیا تصمیم درستی است که در اثر یک سهل‌انگاری تاریخی نسل ما، آیند‌گان را از چشمه‌ای که سالانه توان آبدهی ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب خالص را دارد محروم کرد؟ اکنون در کمال ناباوری خواسته یا ناخواسته و در یک اشتباه تاریخی شاهد هستیم که در اقدامی به دور از عقل و منطق، تصمیم به حذف این اثر طبیعی ملی گرفته شده است. هیچ منطق علمی، اخلاقی و حتی مادی این اقدام را توجیه نخواهد کرد، چه منطقی قبول خواهد کرد یکی از سرچشمه‌های پاک‌ترین آب‌های ایران عزیز در زیر میلیون‌ها متر مکعب آب آلوده دیگر رودخانه‌ها برای همیشه مدفون و از حیز انتفاع خارج شود.
باشد که رب النوع آبها، همچنان زلال و خروشان بماند.
ارسال نظر