از باغ ملی گیاه‌شناسی چه میدانید؟
از هیمالیا تا آمریکا در دل تهران
آزاده شمس «باغ گیاه‌شناسی ملی ایران» در اراضی چیتگر و در پیکانشهر تهران قرار گرفته است. این باغ ۱۴۵ هکتاری، تاکنون بیش از ۲۵ مجموعه گیاهی با تنوعی بیش از ۴ هزار گونه گیاهی از رویشگاهها و اقلیمهای ایران و جهان را در خود جای داده است. عملیات اجرایی باغ ملی گیاه‌شناسی از سال ۱۳۴۷ آغاز شد و بیشترین روند تکمیل خود را از سال ۷۰ تا ۸۵ طی کرد و بیشترین کاشت نمونههای گیاهی و اصلاح بذر در این زمان انجام شده است. علاوه بر نقش این باغ در تحقیقات مختلف، به عنوان یک ذخیرهگاه ژنتیکی گیاهان در معرض خطر انقراض مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آزاده شمس «باغ گیاه‌شناسی ملی ایران» در اراضی چیتگر و در پیکانشهر تهران قرار گرفته است. این باغ 145 هکتاری، تاکنون بیش از 25 مجموعه گیاهی با تنوعی بیش از 4 هزار گونه گیاهی از رویشگاهها و اقلیمهای ایران و جهان را در خود جای داده است. عملیات اجرایی باغ ملی گیاه‌شناسی از سال 1347 آغاز شد و بیشترین روند تکمیل خود را از سال 70 تا 85 طی کرد و بیشترین کاشت نمونههای گیاهی و اصلاح بذر در این زمان انجام شده است. علاوه بر نقش این باغ در تحقیقات مختلف، به عنوان یک ذخیرهگاه ژنتیکی گیاهان در معرض خطر انقراض مورد استفاده قرار می‌گیرد. پیش از نوروز سال 1394، بازدید از این باغ به صورت محدود و بیشتر با نامه از وزارتخانهها و سازمانها ممکن بود، اما از دوم نوروز بازدید از این مجموعه آزاد اعلام و این امکان فراهم شد که علاقهمندان به طبیعت با رزور بلیت یا خریداری بلیت از این مجموعه بازدید کنند.
چگونه به باغ گیاه‌شناسی برویم؟
برای رسیدن به این باغ، با ماشین شخصی بعد از رد کردن پارک چیتگر، ورودی پیکان شهر را وارد میشویم و بعد با رفتن به خیابان گودرزی به این باغ بزرگ و زیبا میرسیم. همچنین از اتوبان همت و بلوار پژوهش هم می‌توان به این باغ رسید. البته اگر از مترو هم استفاده کنید، با پیاده شدن در ایستگاه ایران‌خودرو یا وردآورد و کمی پیاده‌روی به باغ گیاه‌شناسی میرسید. ورودی این باغ، دو ستون سنگی بزرگ است و راهی پوشیده از درخت که ما را به زیباترین فضای سبز در تهران میرساند. جایی که مشخص است تنها با زحمت، دقت و هنر بسیار ایجاد شده است. این مجموعه پارکینگ رایگان دارد و در ورودی اصلی باغ یک بوفه قرار گرفته که بهتر است از این مکان آب و یا کمی خوراکی تهیه کنید تا در گشت و گذار چند ساعته این باغ کمبودی را حس نکنید. البته در جای جای باغ سطلهای زباله قرار دارد که برای دور انداختن زبالهها می‌توان از آنها استفاده کرد تا به این باغ ملی زیبا آسیبی نرسد. با رسیدن به ورودی اصلی باغ و تهیه بلیت، باید کمی منتظر بمانید تا گروه به حد نصاب برسد و همراه با راهنما بازدید خود را آغاز کنید. راهنمایان باغ، بازدید را از یک ماکت کوچک از باغ آغاز میکنند که در واقع نمونهای از اقلیمهای مختلف باغ است و شما را با کل مجموعه آشنا میکند.pic۱
باغ گیاهان دارویی
بعد از دیدن ماکت باغ، شما همراه با راهنما به باغ گیاهان دارویی میروید که در آن گیاهانی چون مریم گُلی، بومادران، اسطوخودوس، رُزماری و... کاشته شده‌اند. راهنمایان این مجموعه بسیار مشتاقِ انتقال اطلاعات خود به بازدیدکنندگان هستند و با وجود آنکه در روز باید بارها مسیر باغ را در آفتاب طی کنند، با حوصله و مهربانی بسیار با بازدیدکنندگان برخورد و آنها را راهنمایی میکنند. pic2
pic۳
میدان مرکزی
در کنار قطعه آمریکا، میدان مرکزی باغ گیاه‌شناسی قرار دارد که گیاهان این باغچه‌ها ترکیبی از گلهای فصلی و گیاهان پوششی است. در مرکز میدان، باغ رز، آبنما و نهرهای آب قرار دارند. رزهای این مجموعه ترکیب رنگ متنوعی دارند و بیش از ۸۰ نوع رز را دربرمیگیرند. همچنین کاشت سروهای شیراز در این نقطه باغ ایرانی را در ذهن تداعی میکند. pic۴
اقلیم خزر
بعد از عبور از اقلیم هیمالیا، به اقلیم حوزه خزر میرسیم که 3 هکتار زمین دارد و یکی از قدیمیترین مجموعههای باغ ملی گیاه‌شناسی به شمار می‌رود. آب و هوای این منطقه باور نکردنی است و با نزدیک شدن به آن فراموش خواهید کرد کجا هستید. از دور رطوبت و بوی جنگلهای شمال به مشام میرسد و گونههای گیاهی متنوع و پوشش انبوه گیاهان به طور اعجاب‌انگیزی شما را به حال و هوای شمال البرز میکشاند. این منطقه وسیع، 64 گونه درختی و درختچه‌ای از 29 تیره گیاهی را در خود جای داده که تعداد درختان این منطقه به بیش از 5 هزار اصله درخت میرسد و از میان درختان اقلیم خزر می‌توان به درختانی چون لیلکی، انار وحشی، افرا، سیاه‌ال، انجیلی و به وحشی اشاره کرد. بسیاری از عناصر درختی، درختچه‌ای و علفی کفزی اشکوبهای جنگلی خزر در 40 سال گذشته به این مجموعه منتقل و کشت شده و با استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار برای تامین رطوبت گیاهان تلاش میشود تا بقای آنها به مخاطره نیفتد. همچنین در کنار حوزه خزر، دریاچهای یک هکتاری با عمق 3 متر ایجاد شده است که به رطوبت این منطقه کمک میکند.
اقلیم البرز
برای ساخت اقلیم البرز، با ایجاد سازههایی چون تپه ماهورها، آبشار، چشمه، نهر، رود، آبگیر، باتلاق و برکه، تلاش شده شرایطی مشابه با محیط طبیعی البرز ایجاد شود.
همچنین در ۴ سال گیاهان رویشگاه البرز به این منطقه منتقل و ۲۴۰ گونه گیاهی در این منطقه کاشته شده است که شامل گیاهانی چون پونه، آویشن، ثعلب، توتیا، نعناع چمنی، گزنه، شیپوری، گلپر، سنبل صحرایی، گلپر، زنبق، خیارک و غیره میشود.
علاوه بر مجموعههای یاد شده باغ ملی گیاه‌شناسی ایران، مجموعههایی چون باغ سیستماتیک، مجموعه آموزشی نمایشی، باغ میوههای ایرانی، لابیرنت شمشاد، باغ صخرهای و آبشار و باغ پیازهای ایرانی را هم در خود جا داده است.
اقلیم زاگرس
مجموعه رویشی زاگرس که زیرمجموعه اقلیم ایران-تورانی است، الگوی کوچکی از جنگلهای طبیعی منطقه زاگرس را نشان میدهد و از ۶ قطعه مجزا تشکیل شده که با باغراههای سنگفرش شده از یکدیگر جدا میشوند. در حال حاضر ۴۲ گونه چوبی و ۳۰ گونه علفی در این مجموعه رویشی استقرار یافته است. درختهای این مجموعه شامل بلوط ایرانی (برودار)، مازودار و ویول است. همچنین گونههایی از زرشک، سنجد، گلابی وحشی، مو، بید، سپیدار، ارغوان، سیاه تلو، زبان گنجشک زالزالک هم در این اقلیم کاشته شده است.
اقلیم ایران-تورانی
مجموعه رویشی ایران- تورانی بخش دیگر این باغ وسیع است. این ناحیه رویشی در طبیعت ایران، بخش وسیعی از کشور را در بر می‌گیرد که از شمال به کوهپایههای سلسله کوه‌های البرز و کوه‌های شمالی خراسان، از جنوب به منطقه صحارا سندی، از شرق به مرزهای کشورهای افغانستان و پاکستان و از غرب به سلسله جبال زاگرس محدود میشود.
در این مجموعه گیاهی دریاچه آب شور هم ایجاد شده که در اطراف آن گونههای شورپسند مناطق بیابانی ایران کاشته شده است. ۲۳ اجتماع گیاهی و حدود ۴۰ گونه گیاهی از مهمترین گیاهان معرف جوامع گیاهی بیابانی در این منطقه کاشته شده‌اند.
اقلیم چین و ژاپن
سبک باغ‌سازی خاور دور یا چین و ژاپن، یکی از سبکهای معروف باغ‌سازی در جهان است که مانند سبک باغ‌سازی ایرانی در شکلگیری سبکهای باغ‌سازی سایر دورهها خصوصا اروپا نقش قابل توجهی داشته است. سبک باغ‌سازی خاور دور همواره بر اساس فضاهای کوچک و طرحهای مینیاتوری شکل گرفته، در طراحی این باغ‌ها همواره سعی شده از طبیعت تقلید شود و توپوگرافی وجنگلکاریها به گونهای باشد که باغ شبیه به یک منظره طبیعی در مقیاس کوچک‌تر باشد.
در اقلیم چین و ژاپن باغ گیاه‌شناسی هم با استفاده از این سبک باغ‌سازی، طرح باغ چین و ژاپن در زمینی به مساحت ۳/۲ هکتار به اجرا در آمده و گونههایی متنوع از این سبک در این منطقه کاشته شده است. یکی از جالبترین نمونهها کاشت گیاهی است که به فسیل زنده دنیا شهرت دارد و درختی است که تا هزار سال عمر میکند.
اقلیم هیمالیا
بعد از باغ گیاهان دارویی، به تپههایی بلند میرسیم که به گفته راهنما با انتقال خاک زیر زمین متروی تهران-کرج به این منطقه آماده شده و نشانگر اقلیم هیمالیاست. این ناحیه با درختان سوزنی برگی چون کاج کاشفی، سندروس و بلوط همیشه سبز پوشیده شده است.
اقلیم قفقاز
بعد از گشت و گذار در جنگلهای شمال و عبور از رودی که «سفید رود» نام گذاری شده به منطقه قفقاز و آسیای میانه میرسیم که پوششی تُنُک دارد و کلکسیون گیاهی آن با درختان بلند مازو و اوری در بخش جنوب شرقی و در غرب و جنوب غربی ایبا افرا و در درختان بارانک تکمیل شده است.
اقلیم آمریکا
اقلیم آمریکا در کنار اقلیم قفقاز قرار گرفته است. این مجموعه شامل پوششهای درختی، درختچه‌ای و گیاهان علفی چمنزارهای آمریکای شمالی است و کاشت آن از سال 1384 آغاز شده است.حدود 35 گونه گیاهی به شرایط موجود سازگار و در حال حاضر در قطعه مستقر شده‌اند. با توجه به جنبه تزئینی انواع گیاهان کاشته شده و تناوب گلدهی آنها از بهار تا اواسط پاییز چشمانداز منحصر به فردی به این کلکسیون بخشیده است. همچنین مجموعه‌‌ای از درختان دارتالاب و کاج تدا و درختان و درختچههای پهن برگ نیز در این بخش کاشته شده‌اند.
اقلیم اروپا
کلکسیون گیاهی اروپا با سردر طراحی شده در امتداد دالان شمالی جنوبی و در ترکیب با نرده و ستون‌‌های آجری و باغچه‌‌های کاشته شده با رزهای رونده و کلماتیس تزئین شده است. این مجموعه که ۴ هکتار زمین به خود اختصاص داده، بر اساس الگوی باغ اروپایی ساخته و کاشت گیاهان آن از سال ۱۳۸۳ آغاز شده است. تا کنون تعداد زیادی از گونههای علفی و درختان و درختچه ها در این قسمت کاشته شده است.
pic۵
هشدار
امکان برپایی پیکنیک یا روشن کردن آتش در این باغ فراهم نیست. باید در بازدید از این باغ به علائم هشدار‌دهنده توجه کرد و به بخشهایی که ورود به آنها ممنوع است وارد نشد و روی چمنها نمیتوان نشست.همچنین کندن گیاهان و گلهای این منطقه ممنوع است. در این مجموعه یک رستوران هم وجود دارد که غذاهایی با طعم و کیفیت خوب و قیمت مناسب عرضه میکند.
چگونه به باغ گیاه‌شناسی برویم؟
برای رسیدن به این باغ، با ماشین شخصی بعد از رد کردن پارک چیتگر، ورودی پیکان شهر را وارد میشویم و بعد با رفتن به خیابان گودرزی به این باغ بزرگ و زیبا میرسیم. همچنین از اتوبان همت و بلوار پژوهش هم می‌توان به این باغ رسید. البته اگر از مترو هم استفاده کنید، با پیاده شدن در ایستگاه ایران‌خودرو یا وردآورد و کمی پیاده‌روی به باغ گیاه‌شناسی میرسید. ورودی این باغ، دو ستون سنگی بزرگ است و راهی پوشیده از درخت که ما را به زیباترین فضای سبز در تهران میرساند. جایی که مشخص است تنها با زحمت، دقت و هنر بسیار ایجاد شده است. این مجموعه پارکینگ رایگان دارد و در ورودی اصلی باغ یک بوفه قرار گرفته که بهتر است از این مکان آب و یا کمی خوراکی تهیه کنید تا در گشت و گذار چند ساعته این باغ کمبودی را حس نکنید. البته در جای جای باغ سطلهای زباله قرار دارد که برای دور انداختن زبالهها می‌توان از آنها استفاده کرد تا به این باغ ملی زیبا آسیبی نرسد. با رسیدن به ورودی اصلی باغ و تهیه بلیت، باید کمی منتظر بمانید تا گروه به حد نصاب برسد و همراه با راهنما بازدید خود را آغاز کنید. راهنمایان باغ، بازدید را از یک ماکت کوچک از باغ آغاز میکنند که در واقع نمونهای از اقلیمهای مختلف باغ است و شما را با کل مجموعه آشنا میکند.pic۱
باغ گیاهان دارویی
بعد از دیدن ماکت باغ، شما همراه با راهنما به باغ گیاهان دارویی میروید که در آن گیاهانی چون مریم گُلی، بومادران، اسطوخودوس، رُزماری و... کاشته شده‌اند. راهنمایان این مجموعه بسیار مشتاقِ انتقال اطلاعات خود به بازدیدکنندگان هستند و با وجود آنکه در روز باید بارها مسیر باغ را در آفتاب طی کنند، با حوصله و مهربانی بسیار با بازدیدکنندگان برخورد و آنها را راهنمایی میکنند. pic2
pic۳
میدان مرکزی
در کنار قطعه آمریکا، میدان مرکزی باغ گیاه‌شناسی قرار دارد که گیاهان این باغچه‌ها ترکیبی از گلهای فصلی و گیاهان پوششی است. در مرکز میدان، باغ رز، آبنما و نهرهای آب قرار دارند. رزهای این مجموعه ترکیب رنگ متنوعی دارند و بیش از ۸۰ نوع رز را دربرمیگیرند. همچنین کاشت سروهای شیراز در این نقطه باغ ایرانی را در ذهن تداعی میکند. pic۴
اقلیم خزر
بعد از عبور از اقلیم هیمالیا، به اقلیم حوزه خزر میرسیم که 3 هکتار زمین دارد و یکی از قدیمیترین مجموعههای باغ ملی گیاه‌شناسی به شمار می‌رود. آب و هوای این منطقه باور نکردنی است و با نزدیک شدن به آن فراموش خواهید کرد کجا هستید. از دور رطوبت و بوی جنگلهای شمال به مشام میرسد و گونههای گیاهی متنوع و پوشش انبوه گیاهان به طور اعجاب‌انگیزی شما را به حال و هوای شمال البرز میکشاند. این منطقه وسیع، 64 گونه درختی و درختچه‌ای از 29 تیره گیاهی را در خود جای داده که تعداد درختان این منطقه به بیش از 5 هزار اصله درخت میرسد و از میان درختان اقلیم خزر می‌توان به درختانی چون لیلکی، انار وحشی، افرا، سیاه‌ال، انجیلی و به وحشی اشاره کرد. بسیاری از عناصر درختی، درختچه‌ای و علفی کفزی اشکوبهای جنگلی خزر در 40 سال گذشته به این مجموعه منتقل و کشت شده و با استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار برای تامین رطوبت گیاهان تلاش میشود تا بقای آنها به مخاطره نیفتد. همچنین در کنار حوزه خزر، دریاچهای یک هکتاری با عمق 3 متر ایجاد شده است که به رطوبت این منطقه کمک میکند.
اقلیم البرز
برای ساخت اقلیم البرز، با ایجاد سازههایی چون تپه ماهورها، آبشار، چشمه، نهر، رود، آبگیر، باتلاق و برکه، تلاش شده شرایطی مشابه با محیط طبیعی البرز ایجاد شود.
همچنین در ۴ سال گیاهان رویشگاه البرز به این منطقه منتقل و ۲۴۰ گونه گیاهی در این منطقه کاشته شده است که شامل گیاهانی چون پونه، آویشن، ثعلب، توتیا، نعناع چمنی، گزنه، شیپوری، گلپر، سنبل صحرایی، گلپر، زنبق، خیارک و غیره میشود.
علاوه بر مجموعههای یاد شده باغ ملی گیاه‌شناسی ایران، مجموعههایی چون باغ سیستماتیک، مجموعه آموزشی نمایشی، باغ میوههای ایرانی، لابیرنت شمشاد، باغ صخرهای و آبشار و باغ پیازهای ایرانی را هم در خود جا داده است.
اقلیم زاگرس
مجموعه رویشی زاگرس که زیرمجموعه اقلیم ایران-تورانی است، الگوی کوچکی از جنگلهای طبیعی منطقه زاگرس را نشان میدهد و از ۶ قطعه مجزا تشکیل شده که با باغراههای سنگفرش شده از یکدیگر جدا میشوند. در حال حاضر ۴۲ گونه چوبی و ۳۰ گونه علفی در این مجموعه رویشی استقرار یافته است. درختهای این مجموعه شامل بلوط ایرانی (برودار)، مازودار و ویول است. همچنین گونههایی از زرشک، سنجد، گلابی وحشی، مو، بید، سپیدار، ارغوان، سیاه تلو، زبان گنجشک زالزالک هم در این اقلیم کاشته شده است.
اقلیم ایران-تورانی
مجموعه رویشی ایران- تورانی بخش دیگر این باغ وسیع است. این ناحیه رویشی در طبیعت ایران، بخش وسیعی از کشور را در بر می‌گیرد که از شمال به کوهپایههای سلسله کوه‌های البرز و کوه‌های شمالی خراسان، از جنوب به منطقه صحارا سندی، از شرق به مرزهای کشورهای افغانستان و پاکستان و از غرب به سلسله جبال زاگرس محدود میشود.
در این مجموعه گیاهی دریاچه آب شور هم ایجاد شده که در اطراف آن گونههای شورپسند مناطق بیابانی ایران کاشته شده است. ۲۳ اجتماع گیاهی و حدود ۴۰ گونه گیاهی از مهمترین گیاهان معرف جوامع گیاهی بیابانی در این منطقه کاشته شده‌اند.
اقلیم چین و ژاپن
سبک باغ‌سازی خاور دور یا چین و ژاپن، یکی از سبکهای معروف باغ‌سازی در جهان است که مانند سبک باغ‌سازی ایرانی در شکلگیری سبکهای باغ‌سازی سایر دورهها خصوصا اروپا نقش قابل توجهی داشته است. سبک باغ‌سازی خاور دور همواره بر اساس فضاهای کوچک و طرحهای مینیاتوری شکل گرفته، در طراحی این باغ‌ها همواره سعی شده از طبیعت تقلید شود و توپوگرافی وجنگلکاریها به گونهای باشد که باغ شبیه به یک منظره طبیعی در مقیاس کوچک‌تر باشد.
در اقلیم چین و ژاپن باغ گیاه‌شناسی هم با استفاده از این سبک باغ‌سازی، طرح باغ چین و ژاپن در زمینی به مساحت ۳/۲ هکتار به اجرا در آمده و گونههایی متنوع از این سبک در این منطقه کاشته شده است. یکی از جالبترین نمونهها کاشت گیاهی است که به فسیل زنده دنیا شهرت دارد و درختی است که تا هزار سال عمر میکند.
اقلیم هیمالیا
بعد از باغ گیاهان دارویی، به تپههایی بلند میرسیم که به گفته راهنما با انتقال خاک زیر زمین متروی تهران-کرج به این منطقه آماده شده و نشانگر اقلیم هیمالیاست. این ناحیه با درختان سوزنی برگی چون کاج کاشفی، سندروس و بلوط همیشه سبز پوشیده شده است.
اقلیم قفقاز
بعد از گشت و گذار در جنگلهای شمال و عبور از رودی که «سفید رود» نام گذاری شده به منطقه قفقاز و آسیای میانه میرسیم که پوششی تُنُک دارد و کلکسیون گیاهی آن با درختان بلند مازو و اوری در بخش جنوب شرقی و در غرب و جنوب غربی ایبا افرا و در درختان بارانک تکمیل شده است.
اقلیم آمریکا
اقلیم آمریکا در کنار اقلیم قفقاز قرار گرفته است. این مجموعه شامل پوششهای درختی، درختچه‌ای و گیاهان علفی چمنزارهای آمریکای شمالی است و کاشت آن از سال 1384 آغاز شده است.حدود 35 گونه گیاهی به شرایط موجود سازگار و در حال حاضر در قطعه مستقر شده‌اند. با توجه به جنبه تزئینی انواع گیاهان کاشته شده و تناوب گلدهی آنها از بهار تا اواسط پاییز چشمانداز منحصر به فردی به این کلکسیون بخشیده است. همچنین مجموعه‌‌ای از درختان دارتالاب و کاج تدا و درختان و درختچههای پهن برگ نیز در این بخش کاشته شده‌اند.
اقلیم اروپا
کلکسیون گیاهی اروپا با سردر طراحی شده در امتداد دالان شمالی جنوبی و در ترکیب با نرده و ستون‌‌های آجری و باغچه‌‌های کاشته شده با رزهای رونده و کلماتیس تزئین شده است. این مجموعه که ۴ هکتار زمین به خود اختصاص داده، بر اساس الگوی باغ اروپایی ساخته و کاشت گیاهان آن از سال ۱۳۸۳ آغاز شده است. تا کنون تعداد زیادی از گونههای علفی و درختان و درختچه ها در این قسمت کاشته شده است.
pic۵
هشدار
امکان برپایی پیکنیک یا روشن کردن آتش در این باغ فراهم نیست. باید در بازدید از این باغ به علائم هشدار‌دهنده توجه کرد و به بخشهایی که ورود به آنها ممنوع است وارد نشد و روی چمنها نمیتوان نشست.همچنین کندن گیاهان و گلهای این منطقه ممنوع است. در این مجموعه یک رستوران هم وجود دارد که غذاهایی با طعم و کیفیت خوب و قیمت مناسب عرضه میکند.
ارسال نظر