راسته سنتی یا پاساژهای مدرن؟

گروه گزارش- اصفهان از آن دست شهرهایی است که بازار ستون اصلی آن را تشکیل داده و در دوران صفویه که دوران شکوه اصفهان هم بود؛ قیصریه و میدان کهنه همواره حرف اول را در اقتصاد آن زده است. در آن دوران بازار سنتی، محوطه ای مسقف بود که علاوه بر مبادلات اقتصادی، فعالیت های مدنی و مذهبی هم در آن رخ می‌داد و محلی برای تضارب آرا و تجمع افکار هم بود.

اما حالا با کنار رفتن قیصریه و دیگر بازارهای سنتی بازارهای شهر، دیگر همچون گذشته ، پر رونق نیستند. بازارهای امروز اصفهان با افزایش جمعیت از دهها سال پیش، ابتدا روند خطی گرفتند: راسته های بازاری چنان گسترش بی ضابطه یافتند که راه را بر توسعه پایدار و همه جانبه بستند؛ کم کم تعدادی از خیابان ها به راسته تخصصی یا تجمیعی با یک مدل کالا تبدیل شدند و امروز هم با ورود بازارهای تخصصی مثل بازار موبایل یا بازار بزرگی مثل سیتی سنتر دگرگون نشده اند و برهویت سابق خود -همگام با مدرنیته- پای فشردند. عده ای معتقدند بازارهای خطی و آنچه از بازار گذشته اصفهان در ذهن است امروز دیگر به کار اقتصاد و توسعه کسب و کار نمی آید. امروز خیابان ها و به اصطلاح" بر" یک خیابان به مغازه ها داده نمی شود بلکه خیابان ها محلی برای سکونت و محلی برای خدمت رسانی هستند. بازارهای امروز شهری باید تخصصی و در مکان هایی با جانمایی مشخص در هر محل احداث شوند. بازارهای بزرگی مثل سیتی سنتر نیز باید در هر چهارگوشه شهر باشند تا در آینده اصفهان از بازار خطی خبری نباشد.

فتح الله معین رییس کمیسیون اقتصادی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان در بررسی و تحلیل آینده بازارهای اصفهان و مدل گسترش و توسعه آنها اعتقاد دارد باید بازارهای سنتی و تاریخی در اصفهان حفظ شود و برنامه ریزی بر این است که این مدل بازارها بی رونق نشوند و به همین منظور بازار تاریخی- از میدان امام علی(ع) تا بازار قیصریه باید احیا و حفظ شود. وی به شکل گیری بازارهای تخصصی در برخی از نقاط شهر اصفهان مثل بازار موبایل در میدان احمد آباد اشاره می‌کند و می‌گوید برنامه ای برای متفرق کردن چنین بازارهایی نداریم و چنین بازارهایی را مهم می‌دانیم و تا حد توان تلاش می‌کنیم از بازارهای خطی و حاشیه خیابان ها بکاهیم و برای همین؛ در خیابان های جدید کمتر اجازه ایجاد بازار خطی داده می شود. چراکه در برنامه آینده اصفهان قرار نیست چنین بازارهایی وجود داشته باشد. بلکه خیابان های جدید فقط کاربری مسکونی و خدماتی باید داشته باشد.

به عقیده کارشناسان مدیریت شهری؛ در آینده اصفهان برای بازار زیرزمینی، دیگر جایی نیست و قرار هم نیست اصفهان به چنین بازاری ورود کند. شاید فقط در محدوده ایستگاه های مترو بتوان چنین بازاری را آن هم با برنامه ریزی مدرن و شاکله ای مطابق با توسعه شهر مشاهده کرد. هرچند مسوولان اصفهان و به ویژه شورای شهر تاسیس بازارهای زیزمینی را کپی برداری غلط و بلااستفاده می دانند که احتمال می رود چنین بازاری در اصفهان جوابگو نباشد، اما تاکنون شش شهر بزرگ جهان؛ تجربه موفقی در بازارهای زیرزمینی داشته که اصفهان هم با بررسی های کارشناسانه می تواند از گسترش بازارهای زیرزمینی در کالبد آینده خود بهره ببرد.

به گفته رییس کمیسیون اقتصادی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان آنچه برای آینده اصفهان به خصوص آینده بازار اصفهان مدنظر قرار داده شده بازارهای تخصصی است بازارهایی مثل بازار موبایل یا بازار مبل؛ چراکه معتقدیم امروز کلانشهر اصفهان دقیقا به این بازارها نیاز دارد. معین با اشاره به این موضوع که تاکنون برنامه ریزی یا طرحی برای بازارهای زیر زمینی در اصفهان مطرح نبوده است، می گوید: در آینده اصفهان نیز برای چنین بازارهایی برنامه ای در دست نداریم و فقط برای مسیرهای مترو و در حد محدود ایستگاه های آن برنامه ریزی خواهد شد تا نیازهای ضروری را تامین کند و تنها بحث زیرزمینی که شاید در اصفهان به طور جدی دنبال شود بحث زیر میدان امام علی(ع) است که روی بازار شدن آن طرح و برنامه وجود خواهد داشت. وی ساخت بازارهای تخصصی و بازارهای بزرگ مثل آنچه سیتی سنتر در جنوب شهر ایجاد کرده را آینده بازارهای اصفهان می‌داند و توسعه چنین بازارهایی در همه محلات و ایجاد بازارهای بزرگ در تمام نقاط اصلی را لازم می داند و از فروشگاه های کوثر نیز به عنوان یک سیتی سنتر کوچک در محلات نام می برد.

بازارچه های متمرکز محلی باید گسترش یابند

عبدالرسول جانثاری- رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان- معتقد است بازار ویژگیها و کارکردهای خاص خود را دارد و از گذشته های دور تاکنون ترکیب کامل و جامعی بوده که در آن فعالیت های فراوانی هم چون خرید و فروش، مسجد برای عبادت، مدرسه علمیه برای تحصیل ، حمام برای تمیزی وجود داشته و نیازهای اصلی زندگی انسان درون بازار پاسخ می‌گرفته است. وی می گوید: ایجاد راسته ها درون بازار اصفهان در سال های دور، نشان می دهد که ساماندهی مشاغل سالیان درازی است در این شهر وجود دارد اما امروز باید ببینیم که شهرداری چقدر به ساماندهی مشاغل همچون سال های دور توجه کرده است. زیرا باید بپذیریم که اصفهان روی گنجینه ای از دانش شهرسازی بناشده است.

رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به این موضوع که اصفهان، یک شهر صفر کیلومتر نیست و از بازارهای مختلفی تشکیل شده، ادامه می‌دهد: بازارهای اصفهان نیازمند اصلاح و بازنگری هستند مثلا برای انجام خریدهای کوچک، نیازی به مراجعه به بازاری مثل سیتی سنتر نیست. بلکه بازارچه های متمرکز محلی همانند آنچه در سپاهان شهر طراحی شده باید گسترش پیدا کنند. شاید تاکید این عضو شورای شهر بر توسعه بومی بازارها از آن روست که شاکله اصلی شهرهای اسلامی بازارهای بومی بوده و بازارها به خصوص از ورود اسلام به ایران تنها به کارکرد اقتصادی خود اکتفا نکرده و مسایل دیگری را نیز در خود جای می دادند.

وی با بیان اینکه ، اصفهان از نظر شهرسازی به انواع بازارها احتیاج دارد و باید همه بازارها اعم از راسته ای، تخصصی، سیتی سنتر و بازارهای زیرزمینی را با هم در یک بسته شهری دید، می‌افزاید: برای تاسیس بازارهای جدید برابر مدل توسعه شهری اصفهان نیازمند مطالعه جدی در این زمینه هستیم. زیرا ایجاد بازارهای جدید مثل سیتی سنتر، پیوست های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی می‌خواهد. به نظر جان نثاری برای ساخت بازارها نباید از شهرهای دیگر جهان کپی برداری کنیم. شاید مدل بازاری که در برخی کشورها با استقبال بسیار روبرو شود؛ در ایران و اصفهان پذیرفتنی نباشد در این راستا بازارها به علت متقاطع بودن اقتصاد، فرهنگ و اجتماع جامعه نیازمند کارشناسی هستند و باید برای ساخت بازار حتما به پیامدها و علل ساخت چنین بازارهایی توجه کنیم. باید داشته های خود را مطالعه کنیم و آنچه فردا به آن نیازمندیم را بناکنیم.