سرافراز در ساخت نخستین مخازن نگهداری نفت در کشور

پترو امید آسیا شرکت هولدینگ حوزه نفت و زیرمجموعه شرکت گروه امید است که سه چهار شرکت در زیرمجموعه خود دارد. خود شرکت پتروامید آسیا به نوبه خود زیرمجموعه شرکت مدیریت انرژی داریان است که یک شرکت آسماریست که دکل نفتی دارد و به همراه شرکت پتروامید کیش به ساخت مخازن نفتی اشتغال دارند. شرکت سرمایه‌گذاری امید به عنوان یک هلدینگ در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کند که عمده ترین آن معادن است. شرکت‌هایی همچون گل گهر و چادرملو که در معادن سنگ آهن فعال اند، حدود ۳۸ درصد از سهامشان متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری امید است که با شرکت‌های تابعه اش، بیش از پنجاه درصد سهام این شرکت‌ها را دارد. همچنین گروه امید در قالب شرکت‌های مختلف در زمینه‌های گوناگون فعالیت دارد. ازجمله فعالیت‌های شرکت در حوزه سیمان بوده و سهام دار ۶-۵ شرکت سیمانی است؛ در شرکت سیمان هرمزگان ۹۹ درصد ودر بقیه شرکت‌ها کمتر از ۵۰ درصد سهام دارد. نفت وگاز بخش دیگری از فعالیت‌های این شرکت بوده و ایجاد مخازن نفت گناوه از جمله پروژه‌هایی است که عملیات اجرایی آن تمام شده و به بهره برداری رسیده است.

شرکت سرمایه‌گذاری امید در حوزه حفاری چاه‌های نفتی هم فعالیت داشته و در بازار سرمایه نیز فعال است. شرکت‌هایی از جمله تامین سرمایه، کارگزاری امید، لیزینگ، سرمایه‌گذاری سپه و شرکتهایی از این دست برای توسعه بازار وتامین منابع برای شرکت‌های زیرمجموعه امید و شرکت‌های دیگری که درکشور نیاز به روش‌های تامین مالی دارند، فعالیت می‌کنند. ساختمان، بخش دیگری از فعالیت‌های گروه امید است. در این حوزه نیز بیش از چهار شرکت در زیرمجموعه گروه امید فعالیت دارند که کارهای ساختمانی را در تهران و سایر استان‌ها انجام می‌دهند، مانند شرکت ساختمانی سپه. شرکت‌های دیگری هم در زیرمجموعه گروه امید وجود دارند که در حوزه‌های دیگر فعالیت می‌کنند، ازجمله شرکت‌هایی در حوزه آجر و مصالح ساختمانی، تولید لاستیک کویر تایر و... . در پروژه ساخت مخازن، پتروامید آسیا به عنوان کارفرما، شرکت مدیریت انرژی داریان مدیر پروژه اِم سی، پتروامید کیش تأمین کننده اقلام، تجهیزات و کالاهای موردنیاز، شرکت فنی - مهندسی تهران جنوب پیمانکار و شرکت ستیران به عنوان مهندس مشاور طرح فعالیت داشتند. دکترعلی عسکری مدیرعامل شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری امید که دی ماه سال گذشته به این مسوولیت منصوب شد، پیش از آن رئیس سازمان مالیاتی کشور بود. معاونت وزارت نیرو، معاون اقتصادی وهماهنگی برنامه و بودجه سازمان مدیریت و برنامه ریزی و مدیریت‌های مختلف در حوزه‌های اجرایی و ستادی کشور بخشی از سوابق کاری اوست.

به نظر می‌رسد رویکردهای سرمایه‌گذاری شرکت امید توجه به خلأهای موجود در کشور است. یکی از زمینه‌های کاملا متمایز و متفاوت شما سرمایه‌گذاری روی پروژه مخازن است که ایران در این زمینه خلأ داشته. در این مورد توضیح دهید.

باید بگویم به عنوان کشوری که صاحب نفت هستیم و در مبادلات اقتصادی به عنوان یک صادرکننده در بازار دنیا نقش آفرینیم، همچنین عضو اوپک و جزو کشورهایی هستیم که سهم قابل توجهی از تولید اوپک را در دست داریم و به رغم آنکه دهه‌ها تولید کننده نفت بوده وهستیم، اما وجود ناهماهنگی‌هایی در بعضی از ارکان کشور باعث شده ملاحظات و محاسبات زیرساختی را در نظر نگیریم. این وضع ادامه داشت تا سرانجام با فشارهایی که از طریق تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی به ما وارد شد، به صرافت افتادیم که ضعف هایمان را جبران کنیم. وقتی این اتفاق‌ها افتاد، به عنوان تولید کننده نفت باید بخشی از منابع نفتی خودمان را ذخیره می‌کردیم اما برای این ذخیره‌سازی ظرفیت کافی نداشتیم و بخش اعظم ذخیره‌سازی را از طریق ظرفیت‌های خارج از اقتصاد کشور انجام می‌دادیم؛ در جاهایی مثل چین، هند، شرق دور، اروپا و آفریقا.

به هر حال فشار تحریم‌ها باعث شد به این جمع بندی برسیم که باید این کار را در داخل کشور انجام دهیم. به این ترتیب اوایل دهه ۹۰ قراردادی بین شرکت امید و شرکت نفت منعقد و مقرر شد که ۲۰میلیون بشکه مخزن در ایران احداث شود و شرکت امید متولی ایجاد این مخازن برای ذخیره‌سازی نفت سبک و نفت سنگین شد. البته قرارداد به لحاظ مسائلی که پیش آمد از ۲۰ میلیون به ۱۰میلیون بشکه کاهش پیدا کرد که این تعداد طبق قرارداد احداث شد و آماده بهره برداری است. در حال حاضر مسیر خط لوله مواد نفتی ما در خارک ایجاد شده که نفت ما را به خارک می‌برد و این مخازن در آن مسیر ایجاد شده است. به بیان دیگر، می‌توانیم ذخیره‌سازی را در گناوه و دیلم انجام دهیم و از طریق خطوط لوله‌ای که در مسیر خارک هست، زمانی که نیاز باشد نفت را به اسکله خارک پمپاژ کنیم. این ظرفیت الان در اقتصاد ایجاد شده است و هر زمان که کشور نیاز به ذخیره‌سازی یا صادرات بیشتر داشته باشد، این مخازن امکان می‌دهد که ذخیره‌سازی و صادرات در فرصت مناسب انجام شود.

پروژه احداث مخازن نفتی ویژگی‌های قابل توجه بسیاری دارد. از منظر شما مهم ترین ویژگی آن چیست؟

پروژه‌هایی از نوع احداث مخازن که حدود ۶۵۰ میلیارد تومان برای آن سرمایه‌گذاری شده، یک مگاپروژه است، یعنی پروژه‌ای بسیار بزرگ با اجزای بسیار گسترده. درست است که در این پروژه ده میلیون بشکه برای نفت ظرفیت سازی شده، ولی در کنار آن ده‌ها پروژه مکمل وجود دارد. وقتی ده میلیون بشکه مخزن نفت ایجاد می‌کنید باید منطبق با استانداردهای بین‌المللی، شبکه اطفای حریق، مخازن ذخیره آب و تلنبه خانه برای مخازن و سیستم اندازه گیری ورودی و خروجی نفت داشته باشید که یک سیستم پیچیده است. همچنین باید سیستم‌های جامدسازی نفت و آب داشته باشید چون نفت، آب هم دارد که باید آن را از نفت جدا کرد. این کار در کیفیت نفت خیلی مؤثر است و می‌توان نفت خالص‌تر و خام تر صادر کرد. با این نگاه، بخش خصوصی کشور تاکنون تجربه چنین کاری را نداشت، واین اولین تجربه شرکت امید بود که سرافراز از آن درآمد. درواقع این کار قوت قلبی برای بخش خصوصی و شرکت‌هایی مثل امید شد که می‌توانند در حوزه نفت پروژه‌های بزرگ را با استانداردهای بین‌المللی مدیریت و اجرا کنند.

تمام استانداردهایی که برای ساخت این مخازن و تأسیسات جانبی اش اجرا کردیم، براساس استانداردهای بین‌المللی و پذیرفته شده شرکت نفت بود، چون با این کار می‌خواهیم نفت را برای بازارهای بین‌المللی آماده کنیم و مطابق آن باید سرویس و خدمات بدهیم. به هرحال شرکت امید این سرمایه‌گذاری بزرگ را در زمان مناسبی به نتیجه رساند و از عهده آن برآمد؛ چه از لحاظ تأمین مالی چه از لحاظ مدیریت اجرایی. شرکت امید با این کار نشان داد که بخش خصوصی می‌تواند در پروژه‌های بزرگ نفتی نقش آفرینی کرده و ظرفیت‌هایی ایجاد کند که برای اقتصاد ملی نقش کلیدی داشته باشد.

از سوی دیگر تا الان اگر می‌خواستیم نفت ذخیره کنیم، یا باید در مخازن خارج از کشور ذخیره می‌کردیم یا در کشتی‌های روی آب و با هزینه‌های بسیار بالا. برای ذخیره‌سازی نفت در کشتی باید برای هر بشکه یک تا دو دلار و نیم در ماه و برای مخازن زمینی بالای ۷۰- ۶۰ سنت هزینه کنیم. بنابراین از نظر اقتصادی باید ذخیره‌سازی را کاهش می‌دادیم. اما این پروژه هزینه ذخیره‌سازی نفت کشور را پایین می‌آورد، منافع حاصل از آن به اقتصاد ملی بازمی‌گردد و بخش خصوصی کشور را برای سرمایه‌گذاری‌های بعدی تشویق می‌کند. هدف اصلی شرکت امید برای ورود به بخش نفت و گاز نیز ذخیره‌سازی نفت و میعانات گازی و در بخش حفاری، استخراج نفت بود و این مسیر می‌تواند فضایی برای سایر شرکت‌های حوزه نفت و گاز باز کند که ترغیب شوند و زمینه‌های سرمایه‌گذاری بیشتر را برای خود فراهم کنند.

آیا می‌دانید چه میزان تولید و چه تعداد مخازن باید داشته باشیم؟

اطلاع دقیقی ندارم ولی با توجه به ظرفیت‌های تولید و صادرات، در دوره‌هایی تقاضا و در دوره‌هایی عرضه نفت بالاست که می‌توانیم متناسب با نیاز بازار و عرضه و تقاضا ذخیره‌سازی کنیم. اگر در زمان شدت تقاضا بتوانیم پشتیبانی لازم را از عرضه نفت داشته باشیم و زمانی که تقاضا پایین می‌آید ذخیره‌سازی انجام دهیم، از مشکلات استخراج و کنترل نفت در سر چاه‌ها و مسائل آنها کاسته خواهد شد.به هرحال باید چاه‌های نفت را مدیریت کنیم که صدمه نبینند و نمی توانیم در آن را ببندیم. باید نفت را استخراج کرده و در مسیرهای دیگر، مدیریت، کنترل و ذخیره‌سازی کنیم.

اشاره کردید که در ساخت مخازن استانداردهای روز ایران و جهان رعایت شده است. به طورکلی فناوری احداث مخازن خارجی- داخلی است یا از امکانات هردو استفاده شده است؟

ببینید، احداث مخزن دو بخش مشخص دارد: مسائل اجرایی و ساخت و ساز. در ایران دانش اجرا و ساخت و ساز وجود دارد و شرکت امید و برخی شرکت‌های نظیر آن براساس تجربیات افرادی که در حوزه‌های مختلف کار کرده اند و دانش و تجربه این کار را دارند، توانایی اجرای چنین پروژه‌هایی را دارند. بخش دیگر، مهندسی کار است که باید یک سری استانداردها را اجرا و رعایت کند؛ هم استانداردهایی که تجهیزات باید داشته باشند و هم استانداردهایی که باید بین اجزای پروژه برای بهره برداری برقرار شود. بی شک بخشی از تجهیزاتی که در این پروژه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد خارجی است، چون بخشی از تجهیزات ساخت داخل یا آماده نیست یا محدودیتهایی دارد. حتی تولید کنندگان داخلی هم برای ساخت برخی از تجهیزات خود باید نیازشان را از خارج تامین کنند.بنابراین تجهیزات استفاده شده استانداردهای لازم را دارند. ازلحاظ مهندسی هم استانداردهای لازم رعایت شده است. تاکید می‌کنم که تمام استانداردهایی که برای مخازن در دنیا وجود دارد واز نظر شرکت نفت ایران پذیرفته شده وباید رعایت شود، باهماهنگی شرکت نفت و بخش‌های فنی آن در طول اجرا رعایت شده و نظارت‌های لازم به عمل آمده است تا پروژه مطابق آنچه براساس استانداردها تعریف شده است، ساخته وآماده شود.

برجام چه تاثیری بر تامین بخش‌های مورد نیاز این طرح و سرعت بخشی به آن داشت؟

برجام زمانی به نتیجه رسید که تقریبا بخش اعظم کار را انجام داده و بخش زیادی از تجهیزات را هم به رغم وجود تحریم‌ها خریده بودیم. البته خیلی از تجهیزات درفهرست اقلام تحریم نبودند. علاوه براین، این طرح به رغم آنکه کشور در چند سال اخیر برای پروژه‌های بزرگ با مضیقه‌های مالی شدیدی مواجه بود، هیچ‌گاه مشکل مالی نداشت وتامین مالی آن که به خوبی انجام شده بود، پشتیبانی لازم برای پیشرفت پروژه را به عمل آورد وکار براساس برنامه زمان‌بندی پیش رفت. با اجرای برجام به یقین اجرای چنین پروژه‌هایی آسان‌تر خواهد بود.

اجرای چنین پروژه‌هایی چه ارتباطی می‌تواند با اقتصاد مقاومتی داشته باشد؟

اقتصاد مقاومتی یعنی اینکه به اقتصاد داخل و به ظرفیت‌های درون زای آن توجه کنیم و برگردیم به قابلیت ها، ظرفیت‌ها وتوانایی‌های نیروی انسانی خودمان و تا جایی که امکان دارد، نیازهایمان را ازداخل تامین کنیم. پروژه‌های از این دست نیز دقیقا در راستای اقتصاد مقاومتی است، زیرا به جای اینکه ذخیره‌سازی را درخارج انجام دهیم در داخل کشور انجام می‌دهیم. به این ترتیب هم میزان ظرفیت و هم طراحی و امور فنی - مهندسی دست خودمان است. منافع حاصل از آن نیز به اقتصاد ملی باز می‌گردد وهرنوع سرمایه‌گذاری ازاین دست عینا در راستای اقتصاد مقاومتی است. پروژه‌هایی از این دست ما را به مرحله‌ای می‌رساند که هم می‌توانیم در مناقصات بین‌المللی شرکت کنیم و هم این ظرفیت‌ها را در خارج برای دیگران ایجاد کنیم. به عنوان مثال می‌توانیم صادرات خدمات فنی - مهندسی را افزایش دهیم و برای اقتصاد ملی منافع جدیدی ایجاد کنیم.

اگر بعدها به پروژه ساخت مخازن در دورانی که مدیریت این مجموعه را به عهده داشتید، فکر کنید، یادآور چه نکته متفاوت، خاطره یا تجربه‌ای برایتان خواهد بود؟

یقینا اولین چیزی که به ذهنم خواهد آمد این است که اگر بخواهیم پروژه جدیدی را درایران شروع کنیم، از ابتدا به فکر این خواهیم بود که چه بخش از تجهیزات را می‌توان با شرکت‌های داخلی وارد مذاکره شد و توسط آنها تامین کرد، چون بخشی از امکانات را می‌‌توان در داخل تولید کرد. به هرحال بخشی از ورق این مخازن از خارج آمده است، اما می‌شد از همان اول برنامه ریزی و پیش‌بینی کرد که این ورق‌ها در داخل ساخته شوند. همینطور می‌توانستیم برخی از دیگر اقلام پروژه مثل پمپ‌ها را در ایران تولید کنیم. البته بسیاری ازاقلام وتجهیزات این پروژه ساخت داخل اند ولی می‌شد سهم ساخت داخل را بیشتر کرد. در مقابل تقریبا تمام کارهای فنی- مهندسی داخلی است و به خارج نیاز نداریم. خوشبختانه دانش طراحی وفنی- مهندسی لازم درکشور وجود دارد ومشکلی از این نظر نداریم. ایران از لحاظ نیروی انسانی، دانش فنی و منابع، ظرفیت‌ها وقابلیت‌های بسیار زیادی دارد که باید آنها را به یکدیگر متصل کرده و به نحو مطلوب استفاده کنیم تا بتوانیم اقتصاد پویا و توسعه پایدار را برای کشور رقم بزنیم.