کنفرانس پاریس بیست‌ویکمین کنفرانس هیات‌های «کنوانسیون‌ سازمان‌ ملل‌ متحد در مورد تغییرات‌ آب‌ و هوا» (UNFCCC) بود که بین اعضای آن به عنوان COP 21 شناخته می‌شود. پس از حدود دو هفته مذاکرات فشرده که از روز ۳۰ نوامبر در پاریس آغاز شد رهبران تمام ۱۹۵ کشور شرکت‌کننده به توافق رسیدند که افزایش گرمایش زمین تا سال ۲۰۵۰ باید زیر ۲ درجه سانتی‌گراد باقی بماند. محققان می‌گویند اگر افزایش دمای هوای زمین از دو درجه بیشتر شود، منجر به تاثیرات عمده و خطرناک آب و هوایی خواهد شد که اثر آن بر کشورهای کم‌درآمد جهان به مراتب بیشتر خواهد بود.همچنین کشورها متعهد شدند که تولید گازهای گلخانه‌ای را محدود کنند. براساس این توافق عملکرد کشورها هر 5 سال یک بار بررسی می‌شود تا مشخص شود که آیا آنها به تعهداتشان عمل کرده‌اند یا خیر.

همچنین کشورهای ثروتمند باید به کشورهای فقیر کمک مالی کنند تا امکان تولید انرژی پاک برایشان فراهم شود. بان کی مون دبیر کل سازمان ملل در پایان این مذاکرات گفت: «به توافقی رسیدیم که توافق مثبتی است. باید به آن مفتخر باشیم و همه با هم متحد بمانیم».به نظر می‌رسد مذاکرات این دوره نسبت به دوره قبلی که در کپنهاگ برگزار شد، جدی‌تر بوده است. اما با وجود توافق، کارشناسان معتقدند که این توافق برای جلوگیری از خطر تغییرات اقلیمی برای نجات‌ کره زمین کافی نخواهد بود.ماه گذشته، پژوهشی نشان داد که امسال یک درجه گرمتر از عصر ماقبل صنعتی بوده است. حتی هدف دو درجه سانتیگرادی به نظر بلندپروازانه می‌آید.پروفسور مایلز الن از دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «میزان انتشارات گذشته تا حدود 2 تریلیون تن گاز دی‌اکسیدکربن منجر به 1 درجه گرمایش زمین شده است.

اگر ما انتشارات خالص آینده را به یک تریلیون تن CO2 دیگر محدود کنیم که از نظر هیات بین‌المللی تغییر اقلیم (IPCC) این امر امکان‌پذیر است، دستیابی به 1.5 درجه سانتیگراد میسر خواهد بود».متاسفانه پروفسور الن با این نظر موافق نیست. او می‌گوید: «تقریبا بر اساس همه سناریوها انتظار می‌رود منابع دیگر آلودگی (متان، دوده و مانند آن) حداقل 0.5 درجه دیگر به این میزان افزوده و در نهایت به 2 درجه سانتیگراد برساند». در نتیجه‌ اگر بخواهیم گرمایش جهانی را به دو درجه محدود کنیم، انتشار گازهای گلخانه‌ای باید خیلی زود به صفر کاهش یابد. اما همه دانشمندان نسبت به این موضوع به این میزان بدبین نیستند. کارل فردریش شوسنش دانشمندی که در پژوهش IPCC کار کرده است، در حاشیه کنفرانس پاریس گفت: «فرصت محدودیت گرمایش تا 1.5 درجه هنوز مهیاست اما به سرعت در حال از بین رفتن است».انتظار می‌رود امسال در مقایسه با سال قبل انتشار دی‌اکسیدکربن اندکی کاهش یابد، به این معنی که با وجود همه تلاش‌ها برای اقتصاد سبز میزان CO2 تولید شده همچنان بالا است. به نظر نمی‌رسد که این انتشار در آینده به طور قابل توجهی کاهش ‌یابد.

اما آیا امیدی وجود دارد؟
ممکن است راه‌هایی برای «فریب» سیستم و کاهش انتشارات بدون نابودی اقتصاد جهانی وجود داشته باشد. پیشرفته‌ترین آنها یک تکنولوژی در حال توسعه است که دی‌اکسید‌کربنی را که از خروجی نیروگاه‌های برق بیرون می‌آید با استفاده از کانال‌هایی به زیر زمین منتقل می‌کند. اما این تکنولوژی که تحت عنوان جذب و ذخیره کربن (CCS) شناخته می‌شود، باید در مقیاس بزرگ نیز آزمون شود. همچنین دانشمندان در حال بررسی روش‌های مختلف برای مکش گازهای گلخانه‌ای از اتمسفر هستند. برای مثال در نظر دارند این کار را با افزایش جلبک‌های جذب‌کننده CO۲ در اقیانوس‌ها و نیز با استفاده از درخت‌های مصنوعی انجام دهند. ولی کارایی این روش‌ها نیز باید در مقیاس بزرگ اثبات شود.

در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد؟
دکتر کاوه مدنی استاد دانشگاه امپریال کالج لندن و برنده عنوان «دانشمند جوان برجسته جهان در علوم زمین» می‌گوید: «تاریخ نشان می‌دهد که تعیین اهداف و مقاصد جاه‌طلبانه در نشست‌های بزرگ بین‌المللی کار آسانی است. اما نکته مهم‌تر چگونگی رسیدن به هدف است. مذاکرات پاریس می‌تواند به ما درس‌های امیدوارکننده و ارزشمندی بدهد. حس‌ها و تهدید‌های مشترک می‌تواند به ملت‌ها کمک کند تا متحد شوند، حتی در دورانی که رادیکال‌ها، تروریست‌ها و ترامپ‌ها به شدت در حال تلاش برای تقسیم دنیا هستند. نگرانی‌ها باقی‌است. مذاکرات زیادی برای رسیدن به اهداف انجام داده‌ایم، در حالی که فراموش کردیم که برای رسیدن به هدف نهایی نیازمند ابزار هستیم. ما باید تلاش بیشتری برای شناسایی مسیرها و فرآیندهای ممکن انجام دهیم تا به این اهداف برسیم. حرف زدن آسان است. آنچه دشوار است پیاده‌سازی است که اغلب نگرانی اصلی سیاستمداران جاه‌طلب که از علوم دورند نیست. عدم ارتباط بین علم و تصمیم‌گیری پابرجاست. ۱.۵ یا حتی ۲ درجه ممکن نیست که از لحاظ فنی و علمی عملی باشد. اهداف جاه‌طلبانه و غیرواقعی به سرعت فراموش می‌شوند».

سهم ایران در گرمایش زمین
چین، آمریکا و اروپا با بیش از ۵۰ درصد بیشترین سهم را در آلوده کردن جهان دارند. در این میان ایران با وجود سهم ۱.۵ درصدی‌اش در فهرست ۱۰ کشور آلاینده جهان قرار دارد. ایران در طرح داوطلبانه خود برای کاستن از تولید گازهای مضر در هوا که در آستانه اجلاس جهانی تغییرات اقلیمی در پاریس ارائه شد، وعده داده است که تا ۱۵ سال آینده ۴درصد از تولید گازهای مضر خود بکاهد. ضرورت عمل به این تعهدات زمانی روشن‌تر می‌شود که بدانیم در گزارش ناسا پیرامون گرمایش جهانی و خشکسالی در ۳۰ سال آینده، از میان ۴۵ کشور در معرض خطر، ایران در رتبه چهارم قرار گرفته است. در گزارش ناسا تاکید شده است که بعید نیست بین ۳۰ تا ۴۰ سال آینده بخش‌های وسیعی از ایران به بیابان مطلق تبدیل شود.دکتر معصومه ابتکار معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست که در کنفرانس پاریس حضور داشت بیان کرد: «توافق بالقوه باید مشکل گرمایش زمین را از طریق یک نگرش منطقی حل کند. ما نیاز داریم که اطمینان یابیم این توافق نیازهای فوری ملل در حال توسعه به خصوص اقدامات واکنشی برای آسیب‌هایی مانند خشکسالی‌، سیل و پدیده‌هایی مانند گرد و غبار که در منطقه ما رخ می‌دهند را می‌پذیرد».

ابتکار همچنین بر سیاست‌های کلی محیط‌زیستی که توسط رهبر معظم انقلاب بیان شد تاکید کرد. سیاست‌هایی که خط مشی توسعه پایدار و نشانه‌ای قوی از همکاری با جامعه بین‌المللی برای محافظت از زمین است. این سیاست‌ها به ایجاد یک سیستم ملی پایدار برای حفاظت از محیط‌زیست، مدیریت هماهنگ و منظم از منابع محیط‌زیستی، جرم شناختن صدمات محیطی، ایجاد یک اطلس بوم‌شناسی برای کشور و نهادینه کردن فرهنگ دوستی با محیط‌زیست متعهد می‌شوند. برجسته بودن این سیاست‌ها تعهدی برای توسعه اقتصاد سبز با تاکید بر توسعه صنایع با کربن پایین، انرژی‌های پاک، کشاورزی ارگانیک، مدیریت مصالح و آب است.اقتصاد ایران عمدتا بر صنایع انرژی‌بر متکی است. صنایعی که به دلیل استفاده از سوخت‌های فسیلی مقادیر فراوانی گازهای گلخانه‌ای منتشر می‌کنند. توافق پاریس سازوکاری برای جمع‌آوری میلیاردها دلار کمک کشورهای پیشرفته به کشورهای فقیر به منظور کاهش گازهای گلخانه‌ای و تبدیل شدن به اقتصاد دوستدار محیط زیست مشخص کرده است. کشورهای ثروتمندی که همیشه در مظان این اتهام هستند که خود با استفاده از سوخت‌های فسیلی پیشرفت کرده‌اند و اکنون از کشورهای فقیر می‌خواهند که انرژی‌های نو را جایگزین انرژی‌های فسیلی کنند. شاید بعد از توافق پاریس، جهان خودش را آماده آینده‌ای با انرژی‌های پاک و قابل زیستن کند، اما باید به‌خاطر بسپاریم که تحقق این رویا مستلزم تلاش و همکاری همه جوامع اعم از فقیر و غنی است.

آناهیتا جمشید نژاد