نرخ امید به زندگی در زنان بیش از مردان
فرحناز ملکی آمارهای جهانی نشان می‌دهد عواملی که در کشورهای مختلف موجب مرگ‌ومیرهای گسترده‌ می‌شوند بسیار متفاوت‌اند اما در سطح جهانی اختلالات مرتبط با سوءمصرف مواد مخدرو بیماری‌های مزمن کلیوی بیشترین آمارمرگ‌ومیرهای ناگهانی و زودهنگام را ازسال 1990 میلادی تاکنون موجب شده‌اند. براساس این آمارها؛ برخلاف پیشرفت‌های پزشکی در کشورهای در حال توسعه و افزایش امید به زندگی اما نوع بیماری‌هایی که در این کشورها شایع‌ترند بسیار متفاوت است. در عین حال با توجه به کاهش باروری و افزایش جمعیت سالمندان جهان، میانگین سن فوت از46.7 درسال 1990 به 59.3 در2013 رسیده است. به علاوه با توجه به رشد جمعیت، مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری‌های قلبی افزایش یافته است.
بنابراین گزارش، نرخ جهانی امید به زندگی برای هردو جنسیت مرد و زن از۶۵.۳ درسال ۱۹۹۰ به ۷۱.۵ درسال ۲۰۱۳ رسیده و در این میان امید به زندگی در زنان بیشتر بوده است که اگرهمین روند ادامه داشته باشد امید به زندگی زنان تا سال ۲۰۳۰ به ۸۵.۳ سال و امید به زندگی مردان به ۷۸.۱ سال خواهد رسید.
اما نرخ امید به زندگی درآسیا 62 تا 80 سال اعلام شده است که ایران دراین شاخص با 73 سال، هفت سال با کشوراول آسیا که ژاپن است، فاصله دارد. براساس آمارهای جهانی هنگ کنک با 83 سال دارای بیشترین نرخ امید به زندگی و سیرالئون وافغانستان با 47 و 43 دارای کمترین نرخ امید به زندگی در جهان هستند.
امروزه در دنیا یکی از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی و توسعه‌نیافتگی مربوط به شاخص«امید به زندگی»است. امید به زندگی یک شاخص آماری است که نشان می‌دهد متوسط طول عمر در یک جامعه چقدراست یا به عبارت دیگر هر عضو آن جامعه چند سال می‌تواند توقع حیات داشته باشد.
براساس آماری که توسط دکتر دستجردی وزیراسبق بهداشت اعلام شد این شاخص در کشور برای زنان 74.6 ومردان 72.3 است. اما آمارهای مرکز آمار ایران کمتر از این رقم را نشان می‌دهد. آمارهای دیگری هم با کمی تفاوت توسط برخی از مراجع عنوان شده در برخی از آمارها نیز این شاخص 72سال اعلام شده است. موسسه لگاتوم این شاخص را درسال 2011 میلادی درایران 70.6 اعلام کرده است که براساس آن رتبه کشور144 در میان کشورهای دنیا است.
همچنین براساس گزارش سرشماری نفوس و مسکن سال ۹۰ که از سوی مرکز آمار ایران ارائه شده، امید به زندگی زنان ایرانی ۷۴ سال و۶ ماه و امید به زندگی مردان ۷۲ سال و یک ماه بوده است. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که امید به زندگی ایرانی‌ها ظرف پنج‌سال از۸۵ تا ۹۰ اندکی رشد کرده به‌طوری‌که در سال ۸۵ این شاخص برای مردان ۷۱ سال و یک‌ماه و برای زنان ۷۳ سال و یک‌ماه بوده است.
این در حالی است که براساس سند چشم‌انداز بیست ساله کشور (ایران1404) ایران باید ازنظر شاخص‌های رفاهی در صدر کشورهای منطقه قرار گیرد. اما آمارهای ارائه شده دراین حوزه نشان می‌دهد که در زمینه تحقق مفاد این سند تردید وجود دارد.
همچنین براساس گزارش دیگری محدوده شاخص «امید به زندگی» در کشورهای مختلف آسیا بین ۶۲ تا ۸۰ سال و فاصله هر کشور با کشور بعدی بین یک تا سه سال است و تنها کشور مستثنی از این قاعده کشور افغانستان است که شاخص «امید به زندگی» آن ۴۳ سال بوده و اختلاف آن با کشور بالایی خود تقریبا به ۱۹ سال می‌رسد. علاوه بر این، نرخ امید به زندگی کشور اول ۸۰ سال و هفت ماه و فاصله کشور ایران از آن بیش از هفت سال است. چندی پیش دکتر سید حسن قاضی‌زاده وزیر بهداشت سن امید به زندگی در ایران را ۷۲ سال اعلام کرد. به گفته وزیر بهداشت، ارتقای شاخص‌های بهداشتی در این زمینه اثرگذار بوده است. معاون وزیر بهداشت نیز در این زمینه می‌گوید: طی ۴۵ سال گذشته امید به زندگی درایران ۲۲ سال افزایش یافته است. ملک‌زاده طرح تحول نظام سلامت در کشور را عامل مهمی در ارتقای شاخص‌های نرخ امید به زندگی می‌داند.
به گفته وی انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی می‌تواند روند تکثیر بیماری‌ها را کاهش دهد و به ویژه در بیماری‌های مزمن به‌گونه‌ای است که اگر تحقیقات انجام شود و مردم آگاه‌سازی شوند با پیشگیری می‌توان تا حد زیادی افزایش بیماری‌های مزمن مانند سکته‌های مغزی، قلبی و انواع دیابت‌ها و بیماری فشار خون را کاهش داد.
معاون وزیر بهداشت می‌گوید: طی ۴۵ سال گذشته با ارائه خدمات در مراکز بهداشتی درمانی امید به زندگی در ایران ۲۲ سال افزایش داشته و سن مردها تا ۷۱.۵ و زن‌ها تا ۷۳ سال رسیده است.
به گفته وی 50 درصد مرگ‌ومیر‌‌ به دلیل سکته‌ها، حدود 15 درصد سرطان‌ها و سه تا چهار درصد نارسایی‌های کلیه و کبد هستند، درکشورهایی مثل نروژو فنلاند از 40 سال پیش تحقیقاتی انجام شده و به این نتیجه رسیده‌اند که 80 درصد بیماری‌ها را می‌توان ازحالت زود‌رس بیرون آورد و امید به زندگی دراین کشورها از80 سال هم بیشتر است.ملک‌زاده به هزینه‌های بیماری‌ها و پایین آمدن سطح زندگی بیماران در اثر هزینه‌های زیاد اشاره می‌کند و می‌گوید: جمعیت کشورما خوشبختانه با‌سواد هستند و با بالا بردن آگاهی‌های سلامت خود می‌توانند در بهبود زندگی موثر باشند.
وی ۳۵ درصد سکته‌های زودرس را زیر۵۵ سال عنوان می‌کند و می‌افزاید:۱۰ درصد این تعداد زیر۴۰ سال هستند‌ و فردی که محور خانواده است، اگر به سکته مبتلا شود، برای خانواده‌اش فاجعه‌ای به حساب می‌آید.
وی به امضای پیمان‌نامه کشورهایی ازجمله ایران مبنی برکاهش 25 درصدی مرگ‌ومیرها دراثر بیماری‌های مزمن تا 10 سال آینده اشاره می‌کند و می‌گوید: انجام پژوهش و تحقیقات در مرحله اول کار ما قرار دارد و اساس کار ما مردم هستند که در این راستا باید آگاهی داشته باشند و از توان آنها در کاهش این روند‌ها استفاده کنیم.طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، افزایش امید به زندگی درعین حال پیشرفت بیماری‌های خاص مانند سرطان کبد مربوط به هپاتیتC، مصرف داروهای مخدر، اختلالات ریتم قلب یا دیابت را در سایه قرار می‌دهد. این پژوهش نشان می‌دهد که برخی از بیماری‌های مزمن مهم مورد غفلت قرار گرفته و درحال افزایش‌اند؛ به‌ویژه مشکلات سلامت درپیوند با مواد مخدر، سیروز کبد، دیابت و نارسایی مزمن کلیه از مهم‌ترین آنها است.
طبق همین گزارش، ۱۰ عامل مرگ‌ومیر در ایران به قرار زیر هستند؛ بیماری ایسکمیک قلب، عوارض زایمان زودرس، بیماری‌های مادرزادی، تصادف رانندگی، سکته مغزی، عفونت ریوی، سایر بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری قلبی ناشی از فشارخون بالا، بیماری مزمن انسداد ریه، آسیب‌رسانی به خویش (خودکشی، اعتیاد و …) این عوامل برداده‌های دانشگاه‌های«علوم پزشکی ایران» و موسسات ومراکز بهداشتی و درمانی استان‌های مختلف استوار شده‌اند. مراکز و سازمان‌های مختلفی دراعلام رده‌بندی شاخص امید زندگی مشارکت دارند که سازمان ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی برخی از آنها هستند.