پاسخ دیجی‌کالا به چالش‌های فروش کتاب در پلتفرم‌های آنلاین
نمی‌توانیم تبدیل به اداره ممیزی شویم
فروش آنلاین کتاب راه رفتن روی تیغ دو لبه است. از یک سو، به فروش رفتن کتاب در پلتفرم‌هایی مثل دیجی‌کالا مصداق عدالت در توزیع و دسترسی به کتاب برای سراسر ایران است و از سوی دیگر بعضی فعالان فرهنگی بر این باورند که فروش آنلاین کتاب به «کتاب‌سازها» یا تخفیف‌های غیر منطقی میدان می‌دهد.
این درحالی است که همه چیز بر اساس قوانین صنعت نشر پیش می‌رود و دیجی‌کالا به عنوان یک واسط فروش نمی‌تواند نقش ممیزی را با معیارهای شخصی ایفا کند. پشت تمام کتاب‌هایی که در دیجی‌کالا به فروش می‌رسند یک «کتاب‌فروش» ایستاده است و بررسی‌ها نشان می‌دهد سازوکار حاکم بر بازار فروش کتاب و صنعت نشر نیاز به اصلاح دارد.
دیجی‌کالا به عنوان آخرین حلقه از این زنجیره و به صورت کلی فروشندگان، پلتفرم‌ها ... به عنوان آخرین حلقه از این زنجیره نمی‌توانند پاسخگوی همه چالش‌ها باشند بلکه تنها می‌توانند در فضای تعاملی دغدغه فعالان این حوزه را بشنوند و در مسیری قانونی به راهکاری برسند که همه حال همه ذی‌نفعان به واسطه به کار گرفتن آن بهتر باشد.
فروشندگان کتاب دیجی‌کالا کتاب‌فروش و ناشرند
فعالان صنعت نشر بر این باورند که بزرگ‌ترین چالش در فروش کتاب در اینترنت، مواجهه با دوستان «کتاب‌ساز» است! در واقع ماجرا ازین قرار است که بعضی از دوستان کتاب‌های پرفروش ناشرانِ دیگر را پیدا می‌کنند، سپس این کتاب‌ها را با اندکی تغییر دوباره و البته با سر و شکلی متفاوت منتشر می‌کنند.
در حالت دیگر این کتاب‌ها را به یک مترجم دیگر می‌سپارند تا آنها را دوباره ترجمه کنند. برخی معتقدند که باید در قوانین تجدید نظر شود. عده دیگری هم معتقدند دیجی‌کالا و سایر فروشندگان کتاب در فضای مجازی هم باید در این ماجرا مسئولیت بپذیرند و رسالت فرهنگی و اجتماعی را بر عهده بگیرند و اگر می‌بینند که تعدادی از این دوستان «ناشرنما» و کسانی دارند به شکلی «فرهنگی بودن» و «کتابی بودن» خودشان را یدک می‌کشند جلوی آنها را بگیرند.
سجاد رسولی مدیر فرهنگ و هنر دیجی‌کالا دراین باره توضیح می‌دهد: فروشندگان کتاب در دیجی‌کالا مطلقا غیر از کتاب‌فروش و یا ناشر نیستند. بر خلاف سایر گروه‌های کالایی. یعنی همه اهالی همین صنف هستند. اگر تخلفی صورت می‌گیرد به نظرم صنف باید ورود کند.
رسولی ادامه می‌دهد: اگر می‌خواهیم معضلی به نام کتاب‌سازی از بین برود تنها راهش حمله به حلقه آخر این جریان نیست. مگر نمی‌گویید گل‌درشت‌ها شناخته شده هستند؟ اسامی این‌ها را منتشر کنید. من از خود اتحادیه و از خود اهالی نشر دعوت هم میکنم که به ما کمک کنند که بتوانیم یک چارچوب برای این موضوع طراحی کنیم.
موسوی هم بر این باور است که آیین‌نامه‌های داخلی دیجی‌کالا باید در چهارچوب قوانین کشور باشد. این پلتفرم نمی‌تواند آیین‌نامه داخلی داشته باشد که یکی از قوانین عمومی کشور را نقض کند.
قانونی برای جلوگیری از زیرفروشی نداریم
فروشگاه دیجی‌کالا بیش از ۶ سال است که تبدیل به مارکت پلیس شده که باید در چارجوب‌های قانونی خاص خودش به فروش کالاها بپردازد. امیرحسن موسوی مدیر ارتباطات دیجی‌کالا در این باره می‌گوید: «فروشگاه اینترنتی»، یک واژه کلی است که مدل‌های مختلفی دارد.
الان مدلی که در دنیا وجود دارد و در کشور ما هم دیجی‌کالا بر اساس همان مدل است و طبعا اختراع ما هم نیست و بزرگ‌ترین فروشگاه‌های اینترنتی دنیا هم بر اساس همین مدل کار می‌کنند، مدل «مارکت‌پلیس» یا «بازارگاه» است. اما مارکت‌پلیس یا بازارگاه چیست؟ یک بستر تکنولوژی است که در یک سمت تولید کننده، فروشنده، بازرگان، هنرمند، صنعتگر و ... کسی که یک کالا را تولید می‌کند یا وارد می‌کند قرار دارد.
آنها محصولات خودشان را با قیمتی که خودشان تعیین می‌کنند می‌فروشند. تخفیف گذاشتن یا نگذاشتن هم با خود فروشنده است. در سمت دیگر میلیون‌ها کاربر (دیجی‌کالا امروز ۴۰ میلیون کاربر دارد) هستند که به این فروشنده‌ها دسترسی دارند. این تولید کننده‌ها و فروشنده‌ها روی کیفیت و قیمت با هم رقابت می‌کنند و این بستر موجب می‌شود که بهترین کالا با بهترین قیمت به دست مصرف کننده برسد.
امروز یکی از مسائلی که نگرانی فعالان صنعت نشر را برانگیخته «زیرفروشی» است که انتظار دارند پلتفرم‌های فروش آنلاین کالای اصلی یا کالای فیک یا کتاب‌سازی را تشخیص دهند و جلوی فروش آن را بگیرند.
موسوی در پاسخ به نگرانی‌های فعالان صنعت نشر توضیح می‌دهد: قیمت‌گذاری توسط فروشنده‌ها انجام می‌شود. مسئولیت پلتفرم بر اساس قانون چیست؟ قانون به پلتفرم می‌گوید که شما نمی‌توانید کالایی را بیشتر از قیمت مصرف کننده‌اش عرضه کنید. اما ما در کشور هیچ قانونی نداریم که شما باید جلوی «زیرفروشی» را بگیرید.
متولی امر کتاب، وزارت ارشاد است نه دیجی‌کالا به عنوان آخرین حلقه فروش
مساله اصلی کتاب، مجوز است. سجاد رسولی مدیر گروه فرهنگ و هنر دیجی‌کالا هم در این باره می‌گوید: متولی امر کتاب در ایران چه نهادی است؟ وزارت فرهنگ و ارشاد. اتحادیه هم به عنوان یک حوزه مردمی به این موضوع کمک می‌کندفرض کنید که دیجی‌کالا همین امروز بخش کتابش را تعطیل کند.
آیا مشکل کتاب‌سازی در ایران حل می‌شود؟ آیا دیجی‌کالا به عنوان آخرین حلقه از این زنجیره و به صورت کلی فروشندگان، پلتفرم‌ها ... به عنوان آخرین حلقه از این زنجیره، متولی این نابسامانی است؟ بنده شنیده‌ام و امیدوار هستم که اشتباه باشد. شنیده‌ام که به این کتاب‌سازها کاغذ دولتی می‌دهند!
او تاکید می‌کند: به لحاظ اخلاقی و عرفی من هم ممکن است که با جناب بیگلری، شما و بقیه دوستان موافق این موضوع باشم. ولی ما به عنوان یک پلتفرم موظف هستیم که خدماتی مبتنی بر قانون و استاندارد را به همه مردم ارائه بدهیم.
رسولی ادامه می‌دهد: همه دوستان امروز توقع دارند که دیجی‌کالا بشود یک ارشاد و ممیزی شماره دو! خیلی عجیب است! اصلا منبعی که می‌خواهد اعلام کند و سره را از ناسره تشخیص بدهد کیست؟ ما باید اجتهاد کنیم؟ آیا جامعه نشر می‌پذیرد که ما با تخصص خودمان در این مسائل اعمال نظر کنیم؟ کتاب ۱۹۸۴ معروف‌ترین ناشرش نشر نیلوفر است. آیا دیجی‌کالا می‌تواند بگوید چون نیلوفر ناشر قدیمی و اول این کتاب بوده است پس من به دیگر ناشران اجازه نشر و فروش این کتاب را نمی‌دهم؟
موسوی هم بر این باور است که دیجی‌کالا نمی‌تواند تبدیل به یک اداره ممیزی شماره ۲ شود: « ما نمی‌توانیم بنشینیم و تشخیص دهیم کدام باکیفیت است و کدام کتاب بی‌کیفیت و به بی‌کیفیت‌ها اجازه فروش ندهیم. آیا من بر اساس تشخیص خودم می‌توانم جلوی فروش محصولی را بگیرم ؟»
کتاب آفست در دیجی‌کالا فروخته نمی‌شود
برچسب کالای غیر اصل نمی‌تواند روی کتاب‌ها زده شود. موسوی در این باره توضیح می‌دهد: «کتاب‌سازی» با ماجرای «غیر اصل» تفاوت دارد. «غیر اصل» یعنی این که یک تولید کننده کفش، مشابه کفش یک برند معروف خارجی را تولید می‌کند و اسم همان برند را روی محصول خودش می‌گذارد و به جای محصول اصلی عرضه می‌کند.
دیجی‌کالا جلوی این اتفاق را می‌گیرد. بعضی موارد هم هست که مشابه برند خارجی را تولید می‌کنند اما آن را به قیمت یک‌دهم کالای خارجی و با نام شبه آن برند عرضه می‌کنند. برخی از کاربران هم خواستار این محصولات هستند. در این موارد دیجی‌کالا اجازه فروش می‌دهد اما به این شرط که بالای عکس محصول عنوان «غیر اصل» قید شود. این با کتاب‌سازی فرق دارد. این دوستان کتاب‌ساز مجوز نشر دارند. جنس غیر اصل در کتاب می‌شود کتاب «افست» که در دیجی‌کالا به فروش نمی‌رود. حتی به عنوان غیر اصل هم اجازه فروش ندارد.
کمتر از ۰۹. درصد کتاب‌های موجود حاشیه‌سازند
یکی دیگر از انتقادهایی که به بخش کتاب دیجی‌کالا وارد می‌شود حضور ناشران متنوع برای یک کتاب در این پلتفرم است. فعالان صنعت نشر بر این باورند که از هر کتاب صرفا یک یا نهایتا دو نسخه قابل اعتماد وجود دارد. رسولی در این باره توضیح می‌دهد: ما در دیجی‌کالا بیش از ۱۰۰ هزار عنوان کتاب داریم.
می‌گویند چرا در کتاب‌فروشی من این کتاب‌ها راه ندارند. به خاطر این که کتابفروشی‌ها محدودیت دارید. بسیاری از ناشرین هستند که یک کتاب بسیار معروف مثلا «ایران بین دو انقلاب» ... دو تا نشر مطرح در ایران این کتاب را چاپ کرده‌اند. هر دو هم جزو ناشرین برگزیده هستند. شما به عنوان یک کتاب‌فروش می‌توانید یکی از این دو را برای فروش در کتاب‌فروشی خودتان انتخاب کنید، یا هر دو را بیاورید یا اصلا نیاورید! شما این موضوع را شخصی می‌بینید ولی ما بررسی حقوقی می‌کنیم.
تولید محتوای بخش «وب گردی» توسط این مجموعه صورت نگرفته و انتشار این مطلب به معنی تایید محتوای آن نیست.
