رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان ترکیبی نیرو، حرارت و برودت ایران در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد
شوک مثبت به کوچک‌مقیاس‌‌‌ها
ضرورت الزام صنایع به احداث یا انعقاد قرارداد با نیروگاه‌‌‌های کوچک‌مقیاس
از سوی دیگر محدودیت‌های تابستانی در حالی بر صنایع اعمال می‌شود که برخلاف سال‌های گذشته، در زمستان هم با پیک کوتاه‌‌‌تری از محدودیت‌های برق به دلیل کمبود سوخت موردنیاز نیروگاه‌‌‌ها مواجهیم و به همین دلیل وزارت نیرو در زمستان ۱۴۰۲ دست به اولویت‌‌‌بندی قطع گاز نیروگاه‌‌‌ها زد؛ اولویت‌‌‌بندی که البته به زعم بسیاری از کارشناسان بدون توجه به بهره‌‌‌وری اتفاق افتاد چرا که دولت بلافاصله گاز نیروگاه‌‌‌های مقیاس‌کوچک را که از قضا سوخت بالایی مصرف نمی‌‌‌کنند و بهره‌‌‌وری بالاتری نسبت به نیروگاه‌‌‌های بزرگ فسیلی دارند، قطع کرد.
فعالان این بخش معتقدند یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث بی‌‌‌توجهی به مقیاس‌کوچک‌‌‌ها شده فقدان متولی مشخص است؛ این در حالی است که با توجه به نبود تسهیلات پرقدرت، شرایط ایجاب می‌کند که برای حل بحران خاموشی، تسهیل صدور مجوزهای تاسیس نیروگاه‌‌‌های کوچک‌مقیاس در کشور به عنوان یک اولویت اصلی دنبال شود؛ سیاستی که علاوه بر کاهش هزینه، مزایای بی‌‌‌شماری مانند بازگشت سریع‌‌‌تر سرمایه نسبت به نیروگاه‌‌‌های بزرگ، آلودگی زیست‌‌‌محیطی کمتر و راندمان بالاتر و اتلاف بسیار اندک در شبکه توزیع و انتقال به همراه دارد، اما متاسفانه در این زمینه با قاطعیت می‌توان گفت کم‌توجهی مشهودی اتفاق افتاده است؛ با تمام این اوصاف در ماه پایانی سال گذشته وزیر نیرو با صدور دستورالعملی بارقه‌‌‌های امید را برای توسعه مقیاس‌کوچک‌‌‌ها زنده کرد که اگر با پرداخت مطالبات ۵هزار میلیارد تومانی فعالان این بخش همراه باشد، می‌توان امیدوار بود که کوچک‌مقیاس‌‌‌ها بالاترین درصد توسعه و تولید را در بین انواع نیروگاه‌‌‌ها رقم بزنند.
در همین خصوص رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان ترکیبی نیرو، حرارت و برودت ایران می‌‌‌گوید: از آنجا که در دستورالعمل جدید قرارداد خرید تضمینی به ۱۵ سال تغییر کرده و نیروگاه‌‌‌ها مکلف به فروش برق در این مدت هستند و در پنج ساله سوم نرخ برق ۶۰درصد نرخ ۱۰ ساله اول (۱۰۵۰ تومان) تعیین شده است، ما پیشنهاد داده‌‌‌ایم نرخ خرید برق برای نیروگاه‌‌‌های قدیمی نیز ۶۰درصد نرخ خرید تضمینی نیروگاه‌‌‌های ۵ ساله اول تعیین شود که البته باید میانگین نرخ ۱۲ ماهه سال بر اساس تورم و نرخ ارز محاسبه شود؛ در غیر‌این صورت به نظر نمی‌رسد نیروگاه‌‌‌های تولید پراکنده بتوانند در پیک تابستان تولید برق داشته باشند.
به گفته محمد بیات همچون ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان باید صنایع را هم مکلف به خرید برق از تولید پراکنده‌‌‌ها می‌‌‌کردند؛ چرا که تمام انرژی را نمی‌توان از تجدیدپذیر‌‌‌ها تامین کرد؛ از طرفی با توجه به اینکه با مصرف بالای گاز در کشور روبهرو هستیم، استفاده صنایع از این نیروگاه‌‌‌ها که در محل مصرف قابلیت تولید انرژی دارند و از اتلاف گاز جلوگیری می‌کنند، بسیار حائز اهمیت است.
متن پیش‌رو ما‌حصل گفت‌‌‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با محمد بیات، رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان ترکیبی نیرو، حرارت و برودت ایران در مورد چالش‌‌‌ها و راهکارهای پیش روی این بخش از تولیدکنندگان صنعت برق است که در ادامه می‌‌‌آید.
در مورد وضعیت نرخ برق نیروگاه‌‌‌های تولید پراکنده توضیح دهید؟ آیا نرخ‌های سال 1403 ابلاغ شده است؟
نرخ برق نیروگاه‌‌‌های تولید پراکنده به طور طبیعی در پنج ساله اول و پنج ساله دوم متفاوت است. در واقع نرخ پایه خرید تضمینی هر کیلووات ساعت برق نیروگاه‌‌‌هایی که در پنج سال اول تولید قرار دارند، 1050 تومان تعیین شده است و البته بر اساس نرخ ارز و ضریب CPI ماهانه تعدیل می‌شود و نیروگاه‌‌‌هایی که پنج ساله اول آنها به اتمام رسیده، تحت قراردادهایی با عنوان 348، دولت برق‌شان را در 5 تا 6 ماه از سال خریداری می‌کند، اما در سال جدید با وجود تلاش‌‌‌های انجمن تولید پراکنده کماکان قیمت برق این دسته مشخص نشده است، اما بر اساس دستورالعملی که وزیر نیرو در تاریخ هشتم اسفند سال گذشته ابلاغ کرد، نیروگاه‌‌‌هایی که از مهر ماه 1402 به بعد پنج ساله دوم تولید را آغاز کرده‌‌‌اند، نرخ پایه آنها در دی ماه 800 تومان تعیین شد و بر این اساس ماهانه با توجه به متغیرهایی مانند نرخ ارز قیمت‌های ماهانه آنها تغییر می‌کند، اما همان‌طور که اشاره کردم برای نیروگاه‌‌‌هایی که قبل از مهر ماه در دوران پنج ساله قرار داشته‌‌‌اند، نرخی تعیین نشده است؛ با وجود این از آنجا که در دستورالعمل جدید قرارداد خرید تضمینی به 15 سال تغییر کرده و نیروگاه‌‌‌ها مکلف به فروش برق در این مدت هستند و در پنج ساله سوم نرخ برق 60درصد نرخ 10 ساله اول (1050 تومان) تعیین شده است، ما پیشنهاد داده‌‌‌ایم نرخ خرید برق برای نیروگاه‌‌‌های قدیمی نیز 60درصد نرخ خرید تضمینی نیروگاه‌‌‌های پنج ساله اول تعیین شود که البته باید میانگین نرخ 12 ماهه سال بر اساس تورم و نرخ ارز محاسبه شود؛ در غیر‌این صورت به نظر نمی‌رسد نیروگاه‌‌‌های تولید پراکنده بتوانند در پیک تابستان تولید برق داشته باشند.
با توجه به اینکه صنایعی که هر ساله از محل محدودیت‌های برق عدم‌النفع‌‌‌های سنگینی متحمل می‌‌‌شوند، برخی به عرصه تولید پراکنده‌‌‌ها ورود کرده‌‌‌اند و این در حالی است که برخی معتقدند صنایع نباید به طور مستقیم وارد حوزه احداث نیروگاه‌‌‌های مقیاس‌کوچک شوند و این کار باید به بخش متخصص محول شود. شما چه نظری در این خصوص دارید؟
صنایعی که از زیرساخت‌‌‌های مورد نظر برخوردارند، نیروگاه‌‌‌ها را به صورت EPC از نیروگاه‌داران خریداری می‌کنند و خودشان بهرهبرداری را بر عهده می‌‌‌گیرند برخی دیگر با روشBOT یا BOO وارد این عرصه می‌‌‌شوند. در روشBOT نیروگاه توسط سرمایه‌گذار احداث می‌شود و صنعت با نرخ بالاتری برق را خریداری می‌کند تا سرمایه در یک مدت زمان مشخص مستهلک شود و در نهایت مالکیت نیروگاه به صنعت منتقل شود. در روش BOO نیز سرمایه‌گذار نیروگاه احداث می‌کند و برق را به صورت کیلوواتی یا تضمینی می‌‌‌فروشد.
آیا انجمن برای صنایع پیشنهاد مشخصی دارد و اصولا تا چه اندازه مشوق‌‌‌های لازم برای ورود صنایع به احداث نیروگاه‌‌‌های مقیاس‌کوچک در قانون دیده شده است؟
طبق دستورالعلی که ابلاغ شده صنایع می‌توانند با قراردادهای دوجانبه برق را از مقیاس‌کوچک‌‌‌ها خریداری کنند؛ البته این امر مخصوص نیروگاه‌‌‌هایی است که از مهر 1402 وارد مدار شده‌‌‌اند و صنایعی که با این دسته از نیروگاه‌‌‌ها قرارداد ببندند، مشمول قطع برق در تابستان نمی‌‌‌شوند؛ بنابراین طبیعی است که صنایع به این سمت ترغیب شوند. از طرفی طبق هماهنگی‌‌‌هایی که با بورس انرژی و توانیر انجام شده قرار است نمادی برای نیروگاه‌‌‌های تولید پراکنده با عنوان برق تضمین‌شده در بورس راه‌‌‌اندازی شود که شامل نیروگاه‌‌‌های جدیدالتاسیس یا نیروگاه‌‌‌هایی فاقد قرارداد خرید تضمینی شود و حتی چنانچه برق خریداران کوچک‌مقیاس‌‌‌ها قطع شود، جرایمی را از دولت دریافت کنند؛ بر این اساس به طور کلی پتانسیل بالایی به‌‌‌ویژه برای نیروگاه‌‌‌های پنج ساله دوم که در 6ماهه خرید تضمینی وزارت نیرو نیستند، ایجاد می‌کند و به نظر می‌رسد حدود 800 مگاوات برق در پیک تابستان برای استفاده صنایع ایجاد شود. به عقیده من همچون ماده 16 قانون جهش تولید دانش‌بنیان باید صنایع را هم مکلف به خرید از تولید پراکنده‌‌‌ها می‌‌‌کردند، چرا که تمام انرژی را نمی‌توان از تجدیدپذیر‌‌‌ها تامین کرد؛ از طرفی با توجه به اینکه با مصرف بالای گاز در کشور روبهرو هستیم، استفاده صنایع از این نیروگاه‌‌‌ها که در محل مصرف قابلیت تولید انرژی دارند و از اتلاف گاز جلوگیری می‌کنند، بسیار حائز اهمیت است. با وجود این کماکان اتفاقی شبیه تجدیدپذیر‌‌‌ها نیفتاده، اما مشوق‌‌‌هایی که در بالا اشاره کردم برای این بخش هم در نظر گرفته شده تا صنایع از سبد انرژی این بخش هم استفاده کنند.
بهای سوخت در نیروگاه‌‌‌های مقیاس‌کوچک چگونه تعیین شده است؟
قیمت سوخت مقیاس‌کوچک‌‌‌ها به نرخ سوخت نیروگاهی است و در ابلاغیه جدید هم عنوان شده که اگر طی قرارداد دوجانبه هم برق به صنایع فروخته شود، تاثیری در بهای سوخت ندارد؛ مساله‌ای که لازم می‌‌‌دانم به آن اشاره کنم این است که در زمستان امسال قطع گاز مقیاس‌کوچک‌‌‌ها در اولویت وزارت نیرو بود، اما در ابلاغیه جدید به هر میزانی که گاز این نیروگاه‌‌‌ها قطع شود، به مدت قرارداد تضمینی اضافه می‌شود و این موضوع جای خرسندی دارد و البته امیدواریم این نیروگاه‌‌‌ها در اولویت آخر قطع گاز باشند، چرا که راندمان به مراتب بالاتری نسبت به نیروگاه‌‌‌های بزرگ دارند.
گفته می‌شود مطالبات مقیاس‌کوچک‌‌‌ها از پنج همت هم گذشته و دولت سال گذشته قصد داشت دو همت را با استفاده از اوراق تسویه کند. این اتفاق در چه مرحله‌‌‌ای قرار دارد؟
وزارت نیرو در تلاش است که بخشی از مطالبات را از طریق اوراق خزانه تا انتهای فروردین امسال تسویه کند، اما یادمان باشد که هدف از ابلاغیه جدید این بود که نیروگاه‌‌‌ها 70درصد برق‌شان را به طور مستقیم به صنایع بفروشند و پول‌شان را مستقیم و در سریع‌‌‌ترین زمان دریافت کنند. در خصوص مطالبات هم قرار بود سال گذشته سهم پرداخت ماهانه توسط توانیر افزایش پیدا کند تا در مدت مشخصی تسویه شود، اما به امسال موکول شده است.
هر کدام از تولیدکنندگان انرژی برق متولی مشخص دارند، اما به نظر می‌رسد تولید پراکنده‌‌‌ها متولی مشخصی ندارند. پیشنهاد شما چیست؟
در توانیر چند سال است که بخشی با عنوان «مجری طرح تولید پراکنده و انرژی‌‌‌های نو» وجود دارد در حالی که انرژی‌‌‌های نو بیشتر در حیطه وظایف ساتبا قرار گرفته و عملا این بخش به‌‌‌رغم تلاش‌‌‌های صورت‌گرفته همچنان قدرت چندانی در تصمیم‌گیری‌‌‌های وزارت نیرو در حوزه مقیاس‌کوچک‌‌‌ها ندارد. با توجه به اینکه تقسیم‌‌‌بندی بودجه توسط سازمان برنامه انجام می‌شود، ممکن است بخش عمده‌‌‌ای از پرداخت مطالبات مقیاس‌کوچک‌‌‌ها کاهش پیدا کند. این بحث مطرح شده، اما حداقل قولی که به ما داده‌‌‌اند این است که مطالبات سال جدید به موقع پرداخت شود و مطالبات گذشته هم طی یک بازه زمانی مشخص پرداخت شود تا امکان اداره نیروگاه‌‌‌ها فراهم باشد؛ در غیر‌این صورت سرمایه‌گذاری در این بخش با تردید‌‌‌های بزرگی مواجه می‌شود.
اخیرا از صدور مجوزها به عنوان یک چالش جدید در بخش کوچک‌مقیاس‌‌‌ها یاد می‌شود. مشکل اصلی کجاست؟
وزارت نیرو عنوان کرده که برای نقاط اولویت‌دار مجوز صادر می‌‌‌کنیم، اما همین اولویت‌‌‌ها در برق منطقه‌‌‌ای به صورت سلیقه‌ای مشخص می‌شود و به همین دلیل بر اساس خبرهای واصله قرار است شاخصه‌‌‌های این اولویت‌‌‌ها مشخص شود تا سرمایه‌گذارها سردرگم نشوند. نکته دیگر اینکه نیروگاه‌‌‌های خود‌تامین که نمی‌‌‌خواهند برق‌شان را به صورت تضمینی بفروشند، می‌توانند در هر نقطه‌‌‌ای نیروگاه‌‌‌شان را احداث کنند.
برخی صنایع همواره از اینکه با وجود انعقاد قرارداد دوجانبه با کوچک‌مقیاس‌‌‌ها در پیک تابستان مشمول خاموشی می‌‌‌شدند، معترض بودند و ترجیح می‌‌‌دادند سراغ خرید برق از سایر بخش‌‌‌هایی بروند که با پشتوانه قانونی دولت به صورت تضمینی برق‌شان قطع نمی‌شود. آیا در حال حاضر قطع نشدن برق صنایعی که با کوچک‌مقیاس‌‌‌ها قرارداد دوجانبه امضا کنند، اجرایی می‌شود؟
این مجوز صادر شده و طبق قانون مانع‌‌‌زدایی اگر صنعتی برای مصرف خودش هم نیروگاه کوچک‌مقیاس ایجاد کند، شامل محدودیت برق نمی‌شود و امسال هم مجلس و دولت سعی کرده‌‌‌اند این قانون را به طور کامل اجرایی کنند.
اگر صنعتی از هماکنون برای احداث نیروگاه‌‌‌های مقیاس کوچک اقدام کند، به نظر می‌رسد نتواند در پیک تابستان به بهرهبرداری برسد. در شرایط کنونی تا چه میزان امکان استفاده از برق کوچک‌مقیاس‌‌‌ها برای صنایع وجود دارد؟
متاسفانه صنایع همواره به دلیل بوروکراسی اداری با تاخیر برای احداث نیروگاه یا خرید تضمینی برق اقدام می‌کنند؛ در واقع اواخر اسفند این موضوع را مطرح می‌کنند و طبیعی است که احداث نیروگاه زمان‌بر است، اما از سوی دیگر صنایع خصوصی اقدامات قابل‌توجهی انجام داده‌‌‌اند.
آیا هماکنون استفاده از نیروگاه‌‌‌های کوچک‌مقیاس خاموش و اقداماتی مانند انتقال نیروگاهی تولید پراکنده به محل سایت کارخانه‌‌‌ها امکان‌‌‌پذیر است؟
علاوه بر قرارداد دوجانبه اقدامات مختلفی قابلیت اجرایی دارد، اما یادمان باشد که ما 2300 مگاوات نیروگاه کوچک‌مقیاس داریم که بسیاری از آنها تحت قرارداد دوجانبه هستند و کمتر ظرفیت خالی برای استفاده باقی مانده است. با وجود این از همین امروز باید باب مذاکره با این نیروگاه‌‌‌ها را باز کنند.
پیشنهادی برای توسعه مقیاس‌کوچک‌‌‌ها دارید؟
پیشنهاد من این است که با توجه به مشوق‌‌‌ها و همچنین راندمان بالا می‌توان صنایع را ملزم به احداث یا انعقاد قرارداد با نیروگاه‌‌‌های کوچک‌مقیاس کرد که علاوه بر صرفه‌‌‌جویی در مصرف گاز، امکان استفاده از مزایای CHP شدن این نیروگاه‌‌‌ها فراهم شود.
