مدیرعامل شرکت نواندیشان کلیدگستر پویا در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد
۴ چالش کلان دانشبنیانها در صنعت برق
در صنعت برق البته این مشکلات به دلیل تکنولوژیک بودن تجهیزات، حساسیت‌های گسترده پروژه‌ها و همچنین الزامات پیش‌بینی‌شده برای قرار گرفتن تجهیزات ساخت داخل در وندور لیست‌های توانیر و وزارت نیرو، پیچیدگی‌های به مراتب گسترده‌تری هم دارند. ضمن اینکه گستردگی تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی و دشواری‌های دسترسی سازندگان ایرانی به آزمایشگاه‌های مرجع خارجی، این مساله را پیچیده‌تر هم کرده است. حالا محصولات دانش‌بنیان صنعت برق به دلیل کمبود آزمایشگاه‌های مرجع در کشور و عدم‌دسترسی به آزمایشگاه‌های خارجی برای انجام تست‌های نوعی مورد نظر وزارت نیرو، عملا امکان قرار گرفتن در وندورلیست‌ها را ندارند و نمی‌توانند مراحل تجاری‌سازی را تکمیل کنند.
غیاث‌الدین طاهری، مدیرعامل شرکت نواندیشان کلیدگستر پویا در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عدم‌دسترسی شرکت‌های دانش‌بنیان به تسهیلات ارزان‌قیمت بانکی، سیاست‌های انقباضی سیستم بانکی کشور، نبود زیرساخت‌های لازم به منظور اجرای قوانین حمایتی حوزه دانش‌بنیان و عدم‌حمایت دستگاه‌های اجرایی و کارفرمایی از محصولات دانش‌محور را مهم‌ترین و عدیده‌ترین مشکلات این حوزه برمی‌شمرد. وی معتقد است که دولت در بسیاری از حوزه‌ها حاضر نیست ریسک استفاده از محصولات دانش‌بنیان را به جان بخرد و ترجیح می‌دهد به جای آن با هزینه چند برابری، تجهیزات مشابه خارجی را به کشور وارد کند. طاهری بر این باور است که در حوزه توسعه دانشبنیانها دولت بیش از آنکه عمل کند، شعار داده و نتوانسته عملکرد کمی و کیفی مناسبی در این حوزه داشته باشد.
شمشیر دولبه شعار سال
مدیرعامل شرکت نواندیشان کلیدگستر پویا با اشاره به اینکه در سال 1401 شاهد تحقق کمی و کیفی شعار «تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» نبودیم، خاطرنشان می‌کند: شرکت‌های دانش‌بنیان همچنان با مشکلات بسیاری دست به گریبانند که ناکارآمدی قوانین و نبود زیرساخت‌های لازم جهت تولید و عرضه محصولات دانش‌بنیان جزو مهم‌ترین آنها بودند. به نظر می‌رسد این مساله در دولت و سایر نهادهای ذی‌ربط فراموش شده که پیاده‌سازی قوانین، دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها مستلزم ایجاد زیرساخت‌های لازم در بسترهای اجرایی کشور است. طاهری معتقد است: بسیاری از آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مرتبط با حوزه دانش‌بنیان به صورت هیجانی و مقطعی تدوین شده و اساسا پیش‌‌‌نیازها و الزامات عملیاتی کردن آنها مورد توجه قرار نگرفته است. به همین دلیل می‌بینیم که در برخی موارد به‌رغم گذشت چند ماه از ابلاغ آنها، دستگاه‌های اجرایی حتی با نحوه پیاده‌سازی این ابلاغیه‌ها هم آشنا نیستند.
در واقع به نظر می‌رسد بخش عمده بدنه تصمیم‌گیری و سیاستگذاری کشور، قادر به همسو شدن با این شعارها نبوده و نمی‌توانند زیرساخت لازم برای اجرایی شدن آن را فراهم کنند.وی با بیان اینکه در غالب موارد اقدامات نمایشی مانند برگزاری سمینارهای مختلف و آمارسازی جایگزین اقدامات عمل‌‌‌گرایانه شده، تصریح می‌کند: در شرایط کنونی کسب‌و‌کارها فارغ از دانش‌بنیان بودن یا نبودنشان، قربانی تصمیمات، قوانین و دستورالعمل‌های خلق‌الساعه هستند. پیامدهای این نوع تصمیم‌گیری‌ها در بنگاه‌های اقتصادی، گاه غیرقابل جبران هستند و می‌توانند ظرفیت‌ها و مزیت‌های اقتصادی آنها را از بین ببرند.
این فعال اقتصادی درباره نام‌گذاری سال‌جاری با عنوان «مهار تورم، رشد تولید» هم می‌گوید: اقداماتی که در خصوص مهار تورم برنامه‌ریزی می‌شوند، مانند یک شمشیر دولبه می‌تواند عوارضی هم برای اقتصاد کشور داشته باشد. چرا که برخی از اقداماتی که به طور معمول برای جلوگیری از افزایش تورم انجام می‌شود، می‌تواند روند خلق پول را خدشه‌دار کرده و کسب و کارها را در تامین نقدینگی موردنیازشان با مشکلات جدیدی مواجه کند. در واقع دولت برای جلوگیری از رشد نقدینگی اصطلاحا «خشک و تر را با هم می‌سوزاند». به این ترتیب وقتی سیستم بانکی کشور برای مهار رشد نقدینگی، سیاست‌های انقباضی را در پیش می‌گیرد، اولین حوزه‌ای که دچار مساله می‌شود، صنایع و تولیدکنندگان هستند که قطعا باید رشد تولید را رقم بزنند.
دردسرهای مهار تورم از طریق سیاست‌های بانکی انقباضی
طاهری تسهیل تامین سرمایه برای تولیدکنندگان را یک ضرورت کلیدی برای رشد تولید برمی‌شمرد و می‌افزاید: هر تولیدکننده‌ای برای سرمایه‌گذاری، توسعه ظرفیت‌های تولید و خرید تجهیزات موردنیاز به تامین سرمایه نیاز دارد که به طور عمده از مسیر تسهیلات بانکی صورت می‌گیرد. این موضوع در مورد شرکت‌های دانش‌بنیان که محصولات جدید و فعالیت‌های انحصاری دارند، به مراتب پیچیدگی‌های بیشتری هم دارد. طبیعتا این شرکت‌ها بنیه مالی کافی برای تولید این محصولات جدید دانش‌محور را ندارند، ضمن اینکه بازار هم ریسک‌های قابل‌توجهی را به آنها تحمیل می‌کند. در این شرایط مواجهه با سیاست‌های انقباضی بانک‌ها می‌تواند برای این دست شرکت‌ها بسیار مخاطره‌آمیز باشد و عملا ادامه فعالیت و تولید آنها را با مشکلات مالی جدی مواجه کند.
مدیرعامل شرکت نواندیشان کلیدگستر پویا ماهیت شرکت‌های دانش‌بنیان را متفاوت از فعالیت‌های تجاری می‌داند و می‌گوید: عمده شرکت‌های دانش‌بنیان بدون اتکا به تسهیلات بانکی قادر به تامین سرمایه برای توسعه تولید و فعالیت خود نیستند. به همین دلیل تسهیل دسترسی این شرکت‌ها به وام‌های بانکی یکی از مهم‌ترین ابزارها برای توسعه و تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان محسوب می‌شود. پس از این مرحله دولت می‌تواند حمایت از این صنایع را متوقف کرده و اجازه دهد که آنها بر اساس ساختارهای بازارهای رقابتی، بقای خود را حفظ کنند.
او با بیان اینکه تا امروز بانک‌ها نتوانسته‌اند به درستی نقش خود را برای تامین سرمایه شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه محصولات دانش‌محور در کشور ایفا کنند، عنوان می‌کند: امروز شرکت‌های دانش‌بنیان برای اخذ تسهیلات از بانک‌ها باید یک میانگین حساب مشخص و تقریبا هنگفت داشته باشند که برای این مجموعه‌های نوپا که عمدتا کوچک و متوسط هستند بسیار دشوار و گاهی ناممکن است. اصلی‌ترین سرمایه یک شرکت دانش‌بنیان، مالکیت فکری، خلاقیت و نیروی انسانی است و به طور معمول نقدینگی قابل‌توجهی در اختیار ندارد و در قالب چنین سیستمی قادر نیست سرمایه موردنیاز برای توسعه و تجاری‌سازی تولیداتش را فراهم کند.
طاهری به بخشنامه‌ای که در خصوص پذیرش پایه دانشی شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان تضامین تسهیلات در بانک‌ها صادر شده، اشاره می‌کند و می‌افزاید: متاسفانه تا امروز هیچ بانکی این موضوع را نپذیرفته و اقدامی برای اجرایی شدن بخشنامه مذکور صورت نگرفته، به نحوی که هنوز بانک‌ها برای ارائه تسهیلات وثایق سنگین نقدی یا ملکی از شرکت‌ها طلب می‌کنند. این در حالی است که تطویل زمان اجرایی شدن این بخشنامه بدون تردید خسارات جبران‌ناپذیری به تولید دانش‌بنیان کشور وارد خواهد کرد.
اثربخشی محدود صندوق‌های نوآوری
مدیرعامل شرکت نواندیشان کلیدگستر پویا در بخش دیگری از سخنان خود به اثرگذاری و بودجه محدود صندوق‌های سرمایه‌گذاری حوزه نوآوری اشاره می‌کند و می‌افزاید: صندوق توسعه و نوآوری صنعت برق و انرژی برای تولیدات دانش‌بنیان این حوزه سقف تسهیلات بسیار محدودی بین دو تا پنج میلیارد تومان دارد که در مقایسه با هزینه‌های کنونی تولید، عملا نمی‌تواند دردی از تولیدکنندگان دوا کند.
وی در این خصوص توضیح می‌دهد: کار به این شکل است که صندوق نوآوری، شرکت دانش‌بنیان را به یک بانک عامل معرفی می‌کند اما در نهایت بانک با بهانه فقدان بودجه و نبود نقدینگی، از ارائه تسهیلات به شرکت‌ها سر باز می‌زند. البته ما از طریق صندوق پژوهش و فناوری نفت توانستیم تسهیلاتی اخذ کنیم. اگرچه همچنان بخشی از مبلغ تصویب‌شده توسط صندوق به ما پرداخت نشده اما بر خود لازم می‌دانم که بابت پذیرش این ریسک و اعتماد به شرکت نوپایی مانند نواندیشان از مسوولان این صندوق تقدیر و تشکر کنم.
این فعال صنعت برق با بیان اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان برای تامین مالی از طریق سیستم بانکی کشور، بیش از هر چیز با سنگاندازی بانک‌های عامل مواجهند، تصریح می‌کند: ما نیازمند تغییر در رویکردها و نگرش سیستم بانکی کشور به بخش تولید هستیم. تا زمانی که بانک‌ها نقش خود را در توسعه تولید در همه حوزه‌ها از جمله دانش‌بنیان نپذیرند، حتی با وجود صندوق‌های نوآوری و تضامین و معرفی‌نامه‌های آنها، بانک‌ها حاضر به همکاری با تولیدکنندگان نیستند. این موضوع ناشی از رویکردهای نادرست اقتصادی حاکم بر ساختارهای بانکی کشور است.
سنگاندازی کارفرمایان در مقابل دانشبنیانها
طاهری محدودیت‌های گسترده ناشی از تحریم‌های بین‌المللی را یادآوری و خاطرنشان می‌کند: امروز همه بخش‌های جامعه به‌ویژه کارفرمایان دولتی به پیامدهای گسترده ناشی از تحریم‌ها واقفند. فقط کافی است این مساله را در نظر بگیریم که ما همچنان در حوزه انرژی فاقد یک آزمایشگاه مرجع برای انجام تایپ تست‌ها و اخذ تاییدیه‌های لازم هستیم و در غالب موارد ناگزیریم با پذیرش ریسک و هزینه فراوان از طریق شرکت‌های واسطه انجام این تایپ تست‌ها را در اروپا انجام دهیم. ضمن اینکه هنوز هم بسیاری از آزمایشگاه‌های مطرح دنیا به دلیل تحریم‌ها حاضر به کار کردن با شرکت‌های ایرانی نیستند.
وی در ادامه می‌افزاید: در شرایطی که با این محدودیت‌های هزینه‌ساز مواجهیم، فقط کافی است مسوولان امر تولیدات دانش‌بنیان را بر اساس تست‌های آزمایشگاهی موجود در کشور تایید کرده و در وندورلیست‌ها قرار دهند. تا زمانی که این تولیدات در پروژه‌ها مورد استفاده قرار نگیرد، چطور می‌توانیم کمبودهای آنها را احصا کرده و تولیداتمان را ارتقا دهیم. نگاه صفر و یکی که امروز نسبت به تجهیزات وجود دارد، یک مانع بزرگ بر سر راه توسعه محصولات دانش‌بنیان است. طاهری با بیان اینکه در تمام این سال‌ها داعیه حمایت از ساخت داخل را داشته‌ایم، گلایه خود را این‌گونه مطرح می‌کند: امروز که شرکت‌های دانش‌بنیان موفق شده‌اند برخی از تجهیزات را که تا پیش از این وارداتی بوده‌اند، در داخل کشور بسازند، شاهدیم که شرکت‌های کارفرمایی به بهانه نداشتن گواهینامه آزمایشگاه‌های معتبر اروپایی، اجازه استفاده از آنها را در پروژه‌ها نمی‌دهند و همچنان از برندهای اروپایی استفاده می‌کنند. هزینه این دوگانگی همیشه به بخش خصوصی و تولیدکننده تحمیل شده و روند تولیدش را با مشکل مواجه می‌کند.
مدیرعامل شرکت نواندیشان کلیدگستر پویا با تاکید بر اینکه بومی‌سازی مستلزم حمایت دولت و پذیرش بخشی از ریسک‌ها از سوی دستگاه‌های اجرایی و شرکت‌های کارفرمایی است، می‌گوید: در همه دنیا شرکت‌ها و برندهای مطرح با اتکا به همین رویه رشد کرده و تولیداتشان را توسعه دادند. در واقع دولت‌ها در ابتدای مسیر تلاش می‌کنند با اعتماد به تولیدکنندگان هزینه سعی و خطای اولیه محصولاتشان را بپذیرند تا از این طریق مسیر توسعه آنها و بومی‌سازی تجهیزات موردنیاز کشورهایشان را هموار کنند.
وی تصریح می‌کند: دولت باید با یک نگاه منطقی و آینده‌نگرانه، زمینه را برای استفاده از محصولات دانش‌بنیان فراهم کند، به‌ویژه آنکه در شرایط کنونی به دلیل تحریم‌ها امکان انجام تایپ تست‌ها در آزمایشگاه‌های مرجع اروپایی و آمریکایی وجود ندارد. فقط کافی است که دولت یک فرصت در اختیار این شرکت‌ها قرار دهد و اگر محصول بی‌کیفیت و فاقد استانداردهای لازم بود از چرخه تولید خارج شود.
مصائب ورود دانشبنیانها به وندورلیست وزارت نیرو
طاهری در بخش دیگری از صحبت‌های خود از انجام تست‌های پرهزینه و پردردسر در کشورهای مختلف و تعلل شرکت توانیر برای قرار دادن این شرکت در وندورلیست‌هایش خبر می‌دهد و می‌افزاید: ما در همان زمان می‌توانستیم در یکی دو کشور همسایه که به شدت خواهان طرح و محصولات شرکت بودند، کار تولید را کلید بزنیم اما باورمان این بود که باید این خط تولید در ایران راه‌اندازی شود. خوشبختانه امروز محصولات شرکت نواندیشان کلیدگستر پویا در بسیاری از صنایع کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند. چون جزو تجهیزاتی هستند که تا پیش از این به کشور وارد می‌شده و ما امروز قادر به تولید آن با هزینه‌هایی به مراتب پایین‌تر هستیم. مساله ما فقط اعتماد تصمیم‌سازان به محصولات دانش‌بنیان ساخت داخل است. قطعا اگر این اعتماد شکل بگیرد و مجوز استفاده از این تجهیزات در پروژه‌های زیرساختی صنعت برق فراهم شود، بسیاری از این پروژه‌ها در زمان کوتاهی اجرایی خواهند شد.
او به فعال شدن سامانه توانیار به منظور جلوگیری از واردات محصولات دارای مشابه ساخت داخل اشاره می‌کند و می‌گوید: با اتکا به ظرفیت همین سامانه می‌توانیم از واردات محصولات بی‌کیفیت و تقلبی که با برندهای معتبر به کشور وارد می‌شوند جلوگیری کرده و محصولات دانش‌بنیان داخلی را جایگزین آنها کنیم. البته برای رسیدن به این نقطه پیش از هر چیز باید مدیران ارشد وزارتخانه‌های نیرو و صمت، ضرورت و ریسک اعتماد به سازندگان داخلی را بپذیرند.
مدیرعامل شرکت نواندیشان کلیدگسترپویا با بیان اینکه مسوولان می‌توانند به جای اعتماد به نام برندهای خارجی، به محصولات ساخت داخل که توسط بازرسان توانیر، آزمایشگاه‌های داخلی و خبرگان صنعت بررسی شده‌اند اعتماد کنند، می‌گوید: نگرش مدیران ارشد نسبت به تولیدات داخلی باید تغییر کند در این صورت قطعا می‌توانیم منتظر تحولات گسترده‌ای در حوزه ساخت و تولید باشیم. به عنوان مثال نواندیشان کلیدگستر پویا در حال حاضر انواع کلیدهای فشار متوسط را تولید می‌کند که حتی در صنعت نفت هم به کار گرفته شده‌اند. ظرفیت فعلی تولید شرکت سه‌هزار دستگاه است که می‌توانیم آن را تا پنج‌هزار دستگاه نیز افزایش داده و به واسطه آن 70درصد نیاز کشور به این محصول را پوشش دهیم.
وی در پایان تاکید می‌کند: ما آمادگی داریم در یک شرایط برابر با تولیدات خارجی رقابت کنیم. چرا که ما علاوه بر بومی‌سازی این تجهیزات، امکان ارائه خدمات پس از فروش باکیفیت هم داریم و می‌توانیم زمان تحویل تجهیز را متناسب با نیاز کارفرما تنظیم کنیم. این امر اما مستلزم همراهی و اعتماد وزارت نیرو برای قرار دادن یک فرصت مناسب در پروژه‌های زیرساختی صنعت برق کشور است. البته هدف ما این است که علاوه بر تامین نیازهای بازار داخلی، بر روی صادرات محصولات شرکت هم کار کنیم و از این طریق بازارهای هدف خود را توسعه دهیم.
