«ارزان»، «پاک» و «فراوان» سه‌گانه مخرب فرهنگ مصرف برق
یارانه تولید برق به ازای هرکیلووات ساعت
ایران که دومین ذخایر بزرگ گاز و چهارمین ذخایر بزرگ نفت جهان را در اختیار دارد، معمولا یکی از ارزان‌ترین قیمت‌های برق در جهان را دارد. برق ایران در شبکه‌هایی جریان پیدا می‌کند که به هفت کشور همسایه و همچنین بازارهایی در ازبکستان و قزاقستان وصل می‌شوند. بنابر آمار‌‌ها، دولت هر‌سال یارانه پنهان به اقتصاد می‌پردازد که از این میزان بخش اعظمی مربوط به یارانه مستقیم برق بوده است، این در حالی است که ۳۵درصد گاز تولیدی کشور به بهای بسیار نازل تحویل نیروگاهها شده تا پس از تبدیل به انرژی برق، وارد مدار توزیع شود. بنابراین ناترازی درآمدی و کسری منابع در کنار افزایش مصرف برق چالش جدی کمبود برق موردنیاز کشور را در زمان اوج بار زمستان و تابستان مطرح کرده است. از طرفی قیمت برق برای مثال در آلمان و فرانسه به ترتیب ۷ و ۸ برابر قیمت دریافتی از پرمصرف‌‌‌ترین مشترکان برق خانگی در ایران و ۱۰۰ و ۱۱۳ برابر قیمت متوسط دریافتی از مشترکان خانگی در ایران است.
طبق اعلام سال گذشته فایننشال تایمز، برق آلمان برای تحویل در سال‌جاری میلادی که شاخص قیمت برق اروپا را تعیین می‌کند، حدود ۳۲۵ یورو (۳۳۴ دلار) در هر مگاوات ساعت معامله شده و رکورد ماه دسامبر را پشت سر گذاشت. شاخص قیمت برق اروپا در همین ماه در سال گذشته میلادی (2022) حدود ۸۱ یورو (۸۳ دلار) در هر مگاوات ساعت بود. قیمت برق در فرانسه از آغاز سال گذشته میلادی دو برابر شده و به حدود ۳۶۶ یورو (۳۷۷ دلار) در هر مگاوات ساعت رسیده است. باید در نظر داشت در کشورهای اروپایی، یارانه‌‌‌ای روی مصرف برق پرداخت نمی‌شود و قیمت برق تابعی از قیمت تمامشده تولید، انتقال و توزیع آن به همراه در نظر گرفتن سودی متعارف برای تولیدکنندگان و شرکت‌های فعال در زمینه توزیع برق است.
اما در ایران، مصرف برق با یارانه دولتی همراه است. بنابه اطلاعات در دسترس و بر اساس گزارش تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹، در این سال ۱۲هزار و ۱۵۰ میلیارد تومان یارانه پنهان در مصرف برق کشور پرداخت شده است. قیمت تمامشده تولید برق در ایران، بدون احتساب هزینه سوخت، هر کیلووات ساعت حدود حداقل ۵۰۰ تومان است و این یعنی برق ارزان!
قیمت ناچیز برق در ایران
بنا بر گفته کارشناسان، برای تولید هر بیت‌کوین نیاز به ۷۲هزار کیلووات ساعت برق است که این میزان معادل مصرف یک واحد مسکونی در طول ۲۴ سال است که مصرفی متعارف (۳۰۰ کیلووات ساعت) در تهران دارد. این در حالی است که اگر به ازای هر کیلووات برق حداقل ۵۰۰ تومان یارانه تعلق بگیرد، با این حساب برای تولید هر واحد بیت‌کوین در ایران، حدود ۳۵ میلیون تومان یارانه دولتی مصرف می‌شود. درکشورهای اروپایی، یارانه‌‌‌ای روی مصرف برق پرداخت نمی‌شود و قیمت برق تابعی از قیمت تمامشده تولید، انتقال و توزیع آن به‌‌‌همراه در نظر گرفتن سودی متعارف برای تولیدکنندگان و شرکت‌های فعال در زمینه توزیع برق است.
از هر مترمکعب گاز حدود 3 کیلووات ساعت برق در کشور تولید و وارد شبکه مصارف مختلف اعم از صنعتی، تجاری و خانگی می‌شود. اگر بهای صادراتی هر مترمکعب گاز در منطقه را بر اساس آمار سال 99 حدود 26 سنت در نظر بگیریم، هرمترمکعب گاز 7800 تومان قیمت خواهد داشت که هزینه تامین سوخت تولید هر کیلووات ساعت برق در ایران به 2600 تومان می‌‌‌رسد. اگر قیمت‌های سال 1401 را در نظر بگیریم که قیمت گاز در منطقه و جهان افزایش داشته است، این رقم به‌‌‌مراتب بیش از این خواهد بود. با احتساب قیمت 2600 تومان هزینه سوخت برای تولید هر کیلووات ساعت برق و درنظر گرفتن حداقل 500 تومان هزینه متوسط تمامشده تبدیل انرژی و انتقال و توزیع آن، قیمت تمامشده تامین هر کیلووات ساعت برق در ایران حداقل 3100 تومان خواهد بود. در زمان حاضر به‌‌‌طور متوسط به‌‌‌ازای مصرف هر کیلووات‌‌‌ساعت برق در ایران 100 تومان از مصرف‌کننده خانگی دریافت می‌شود.
87درصد انرژی تولیدی در جهان؛ توسط سوخت‌‌‌‌‌‌های فسیلی
شاید زمانی که به آلودگی نیروگاهها فکر می‌کنیم، قبل از هرچیز فاجعه چرنوبیل را به خاطر می‌آوریم یا دودکش‌‌‌های بلند درنظرمان مجسم می‌شود. در واقع تاثیرات زیست محیطی منفی نیروگاهها به فاجعه اتمی یا آلودگی هوا محدود نمی‌شود. تولید مقادیر عظیم انرژی الزاما با افت‌هایی در منابع آن، تخلیه خاکستر و دیگر آلاینده‌ها در هوا، ایجاد اختلال در روان‌آب رودخانه‌ها و بسیاری از عوارض و پدیده‌های دیگر همراه است که همگی در تغییر زیست‌‌‌کره موثر هستند. در حقیقت برق را می‌توان به روش‌های متعدد تولید کرد که هریک از آنها ویژگی‌‌‌های فنی، اقتصادی و محیطی منحصر به فردی دارد.
هر روش تولید، مجموعه تاثیرات محیطی خاص خود را دارد که قبل از هر چیز با خصوصیات ذاتی فناوری مورد استفاده تعیین می‌شوند. حتی نیروگاه‌‌‌هایی که از فناوری‌‌های اصلی یکسانی استفاده می‌کنند، بسته به شرایط بومی متفاوت، تاثیرات محیطی کاملا متفاوتی دارند. از انتشار آلایندههای گازی از دودکش نیروگاه‌‌‌های حرارتی با سوخت فسیلی تا آلودگی تشعشعی و تاثیرات زیست محیطی نیروی هسته‌ای، آلودگی حرارتی، پساب‌های صنعتی، آلودگی میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی، آلودگی صوتی... همه و همه از جمله این تاثیرات هستند. از طرفی تولید برق از جمله فعالیت‌‌‌های آلاینده‌ای است که بشر در گوشه و کنار کره خاکی مشغول آن است، تولید برق توسط نیروگاهها اثرات گسترده بر محیط‌زیست می‌‌‌‌‌‌گذارد، به گونه‌‌‌ای که فرآیند احتراق در آن آلایندههای هوایی تولید می‌کند که می‌تواند در سطح وسیع گسترش یابد.
