سخنگوی صنعت برق در گفت‌وگو با «اکو نیرو» تشریح کرد
فرمول تشویق و تنبیه مشترکان برق
حال در آستانه فصل تابستان دولت این بار نیز برنامه ویژه‌ای برای کاهش مصرف برق در تمام بخش‌ها دارد. در بخش خانگی دولت صرفه‌جویی ۲هزار مگاواتی را از طریق ارائه مشوق‌ها نشانه گرفته است و در سوی مقابل پرمصرف‌ها هم از نگاه وزارت نیرو مغفول نمانده‌اند و به صورت پلکانی باید جرایم این اضافه مصرف را پرداخت کنند. نکته حائز اهمیت اینکه امسال برخلاف سال گذشته دولت عددی را به عنوان مرز مصرف بهینه تعیین نکرده و چنانچه مشترکان از مدت مشابه سال گذشته کمتر مصرف کنند، به همان میزان مشمول کاهش هزینه‌های قبوض برق تا سقف هر کیلووات ۲هزار تومان (۱۰ برابر نرخ فروش برق به مشترکان خانگی) می‌شوند. دولت علاوه بر بخش خانگی، برای صنایع هم مشوق‌هایی در نظر گرفته و امیدوار است با وجود گرم‌تر بودن تابستان امسال، بهتر از سال گذشته مصرف برق را مدیریت کند.
در همین خصوص مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران و سخنگوی صنعت برق می‌گوید: برنامه اولیه امسال، الگوی سال گذشته بوده و شرکت‌های کوچک و متوسط هیچ‌گونه محدودیتی ندارند و مشترکان شهرک‌های صنعتی یک روز در هفته و به مدت ۱۲ ساعت محدودیت خواهند داشت که قابلیت جبران آن در سایر ساعات شبانه وجود دارد. برای صنایع بزرگ نیز این جابه جایی بار امکان‌پذیر است و قطعا هماهنگی‌ها با وزارت صمت و صنایع انرژی‌بر مانند سیمان مانند سال گذشته به تناسب نیاز بازار انجام می‌شود؛ به گونهای که می‌توان گفت برق صنایع بیش از سال گذشته تامین خواهد شد.
به گفته مصطفی رجبی‌مشهدی برنامه امسال برای بخش خانگی ارائه مشوق‌های بیشتر است و تمامی مشترکان این بخش در سال ۱۴۰۲ چنانچه نسبت به سال گذشته مصرف برق کمتری داشته باشند، می‌توانند از مشوق‌های دولت استفاده کنند، اما میزان مصرف هر اندازه کمتر باشد، مشوق‌های بالاتری دریافت می‌کنند و حتی ما به ازای هر کیلووات ساعت صرفه‌جویی رقم ۲هزار تومان یا به عبارتی ۲۰ برابر قیمت فروش برق به بخش خانگی، به عنوان مشوق برای مشترکانی که مصرف بهینه را به نحو احسن رعایت کرده‌اند، در نظر گرفته شده است؛ بنابراین هر چند کارشناسان تابستان امسال را گرم‌تر از سال گذشته پیش‌بینی کرده‌اند، اما با توجه به اینکه مشوق‌ها برای همه در نظر گرفته شده، امیدواریم صرفه‌جویی در مصرف برق را شاهد باشیم. متن پیش‌رو ما‌حصل گفت‌وگوی «اکو نیرو» با مصطفی رجبی مشهدی، «مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران» و سخنگوی صنعت برق در مورد برنامه‌های وزارت نیرو برای پیک مصرف تابستان است که در ادامه می‌آید.
دولت کماکان در سال‌جاری مانند تابستان سال گذشته به دنبال انتقال خاموشی از بخش خانگی به صنایع است. آیا با این رویکرد می‌توان ناترازی برق را مدیریت کرد؟
این موضوع را باید از اساس مورد بررسی قرار دهیم که آیا دولت در سال گذشته خاموشی را از بخش خانگی به صنایع انتقال داده یا اتفاق دیگری افتاده است؟ بر اساس آمارها برقی که در دوره محدودیت تابستان سال گذشته به صنایع اختصاص داده شد، 13درصد بیشتر از سال 1400 و 6درصد بیشتر از سال 1399 بود و حتی در صنعتی مانند آلومینیوم حدود 18درصد رشد مصرف برق را شاهد بودیم. از طرفی در بخش خانگی که هر ساله یک میلیون مشترک جدید به آن اضافه می‌شود و رشد 5درصدی مصرف را رقم می‌زند، در پایان سال گذشته هیچ‌گونه رشد مصرفی نسبت به سال قبل از آن نداشتیم و حتی در اوج بار تابستان هم منفی 4درصد رشد به ثبت رسید؛ چرا که بر اساس طرح وزارت نیرو مشترکانی که کمتر از الگوی اقلیمی مصرف کرده بودند، پاداش مدیریت مصرف دریافت کردند و در مجموع 40درصد مشترکان خانگی از پاداشی بالغ بر 1350 میلیارد تومان بهره بردند؛ در واقع سال گذشته دولت برق صرفه‌جویی شده مشترک را با نرخ 5 برابری فروش از آنها خریداری کرد بدون اینکه خاموشی در بخش خانگی داشته باشیم و برق صنعت نیز تامین شد.
نکته دیگر اینکه برق صنعتی در تمام کشورهای توسعه‌یافته قابل انعطاف است و دولت‌ها در زمان اوج مصرف میزان برق تخصیص یافته را کاهش می‌دهند؛ از طرفی در همین زمان‌ها نرخ برق برای صنایع افزایش یافته و در ساعات دیگر نرخ‌ها کاهش می‌یابد؛ بنابراین ضمن عمومیت این موضوع در دنیا، در صورت مانیتورینگ و نصب کنتورهای هوشمند، می‌توان در ساعات خاص تعرفه‌های برق مشترکان صنعتی را افزایش داد و صنایع هم میزان مصرف خود را بر این اساس تنظیم می‌کنند. عملکرد وزارت نیرو در سال 1401 در بخش صنعت نشان می‌دهد هیچ‌گونه خاموشی به واحدهای کوچک و متوسط صنفی که 92درصد مشترکان صنعتی را شامل می‌شوند، تعلق نگرفت و مشترکان شهرک‌های صنعتی که بالغ بر 50هزار واحد هستند، بدون ایجاد اختلال در فرآیند تولید، 12 ساعت در هفته محدودیت‌های برق را تجربه کردند. بخش دیگرصنعت مربوط به 440 مشترک بزرگ صنعتی بود که خوشبختانه برنامه منسجمی با همکاری وزارت صمت و سندیکاهای مربوطه مانند سیمان و فولاد برای مدیریت برق تهیه و تدوین شد؛ به طور مثال تصمیم گرفتیم برای سیمان به گونهای برق تخصیص پیدا کند که تولید 5 میلیون تن مورد نظر این صنعت محقق شود و خوشبختانه طی پیک مصرف، میزان تولید به 3/ 5 میلیون تن در ماه رسید.
امسال نیز انرژی مورد نظر را با توجه به ناترازی تولید و مصرف برق که حدود 10هزار مگاوات تخمین زده می‌شود، به بخش تولید تخصیص می‌دهیم. در واقع برنامه اولیه، الگوی سال گذشته است و شرکت‌های کوچک و متوسط هیچ‌گونه محدودیتی ندارند و مشترکان شهرک‌های صنعتی یک روز در هفته و به مدت 12 ساعت محدودیت خواهند داشت که قابلیت جبران آن در سایر ساعات شبانه وجود دارد. برای صنایع بزرگ هم این جابه‌جایی بار امکان‌پذیر است و قطعا هماهنگی‌ها با وزارت صمت و صنایع انرژی‌بر مانند سیمان مانند سال گذشته به تناسب نیاز بازار انجام می‌شود؛ به گونهای که می‌توان گفت برق صنایع بیش از سال گذشته تامین خواهد شد.
همچنین برنامه امسال برای بخش خانگی ارائه مشوق‌های بیشتر است و تمامی مشترکان این بخش در سال 1402 چنانچه نسبت به سال گذشته مصرف برق کمتری داشته باشند، می‌توانند از مشوق‌های دولت استفاده کنند اما میزان مصرف هر اندازه کمتر باشد، مشوق‌های بالاتری دریافت می‌کنند و حتی ما‌به‌ازای هر کیلووات ساعت صرفه‌جویی رقم 2هزار تومان یا به عبارتی 20 برابر قیمت فروش برق به بخش خانگی را به عنوان مشوق برای مشترکانی که مصرف بهینه را به نحو احسن رعایت کرده‌اند، در نظر گرفته‌ایم؛ بنابراین هر چند کارشناسان تابستان امسال را گرم‌تر از سال گذشته پیش‌بینی کرده‌اند، اما با توجه به اینکه مشوق‌ها برای همه در نظر گرفته شده، امیدواریم صرفه‌جویی در مصرف برق را شاهد باشیم.
یکی دیگر از اقدامات برای کاهش مصرف در بخش اداری است. سال گذشته در این بخش اتفاق مثبتی رقم زدیم به گونهای که 570مگاوات کاهش مصرف را نسبت به سال 1400 در این بخش شاهد بودیم. بر این اساس در سال‌جاری هم پایش‌پذیری را افزایش داده‌ایم و بر اساس مصوبه هیات وزیران مولدهای اضطراری بخش اداری در اوج مصرف تابستان باید در مدار قرار بگیرند. از طرفی تغییر ساعت کار به 6 تا 13 هم در کاهش مصرف تاثیر‌گذار است و در مجموع پیش‌بینی ما این است که امسال هزار مگاوات کاهش مصرف در این بخش اتفاق بیفتد.
برخی از شرکت‌های فولادی در سال گذشته به کاهش تولید به علت محدودیت‌های برق اشاره کردند. نظر شما در این خصوص چیست؟
بر اساس گزارش انجمن جهانی فولاد تولید این محصول در ماه‌های تیر و مرداد سال 1401 که بر حسب اتفاق با بیشترین محدودیت برق در کشور ما همراه است، افزایش یافته در تیرماه میزان تولید فولاد در کشور ما 34درصد و در مرداد 64درصد رشد داشته است و از این لحاظ کشور ما در صدر جدول افزایش تولید دنیا قرار گرفت. در واقع اگر چه برخی از شرکت‌ها با توجه به تجربه سال 1400 نگران بودند، اما در سال 1401 برنامه‌ها به درستی پیش رفت و امسال هم امیدواریم این برنامه‌ها را به نحو مورد نظر با همکاری تمامی مردم و تولیدکنندگان اجرا کنیم.
با توجه به اینکه ما 10هزار مگاوات کسری تولید برق داریم، در حوزه مشترکان خانگی در مجموع چه میزان پاداش در نظر گرفته‌اید؟
تخمین زده می‌شود که در سال‌جاری 1500 تا 2000 مگاوات در اوج مصرف صرفه‌جویی در بخش خانگی را شاهد باشیم. همچنین میزان صرفه‌جویی انرژی در دوره محدودیت را 3 میلیارد کیلووات ساعت در نظر گرفته‌ایم که افزایش تا 7 میلیارد کیلووات ساعت هم محتمل است؛ بر این اساس میزان پاداش که سال گذشته 1350 میلیارد تومان بود، در سال‌جاری تا سه برابر سال گذشته قابل افزایش است.
پرداخت این پاداش‌ها در وضعیتی که وزارت نیرو با انباشت مطالبات و کمبود نقدینگی مواجه است، چگونه قابل تامین است؟
لازم می‌دانم از دو زاویه به این مساله بپردازم. اگر صرفه‌جویی در بخش خانگی اتفاق بیفتد، قطعا مشتریان دیگری از این برق استفاده می‌کنند و درآمد لازم را برای تولیدکنندگان برق خواهد داشت و از طرفی ما مشترکان پرمصرف را هم مدنظر قرار داده‌ایم؛ به این معنا که چنانچه کسی به هر دلیلی نیاز به استفاده از وسایل پرمصرف و دستگاه‌های سرمایشی متعددی دارد، طبیعتا به واسطه قانون بودجه و قانون مانع‌زدایی باید رقم‌های بالاتری را بپردازد تا برای اجرای طرح‌های تشویقی کم‌مصرف‌ها توسط دولت هزینه شود؛ بنابراین اگر مشتریان بدون کاهش رفاه، به صورت بهینه مصرف کنند، در بلندمدت علاوه بر کاهش هزینه‌ها، کاهش آلایندگی زیست محیطی را به همراه دارد.
هر چند وزارت نیرو در دولت کنونی از توسعه غافل نبوده و 7045 مگاوات افزایش ظرفیت تولید برق داشته که بخش عمده آن نیروگاه‌های جدید بوده‌اند، اما به هر حال تولید برق برای رفع ناترازی هزینه‌های بسیار بالایی می‌طلبد و انجام این کار از طریق صرفه‌جویی از هر نظر معقولانه‌تر به نظر می‌رسد؛ در واقع برای تولید برق باید سرمایه‌گذاری بسیار سنگینی انجام شود و اگر ما 2هزار مگاوات در بخش خانگی صرفه‌جویی کنیم، در واقع توانسته‌ایم دو میلیارد دلار هزینه را کاهش دهیم که در بلندمدت هم تاثیر‌گذار است؛ با این وجود ما امروز نیروگاه‌هایی داریم که 60 سال از عمر آنها می‌گذرد و از آنجا که امکان تامین هزینه‌ها برای نوسازی آنها نیست، مجبوریم در برخی ساعات این نیروگاه‌ها را در مدار قرار دهیم. بر این اساس چنانچه بخش‌های مختلف مانند صندوق توسعه ملی کمک کنند می‌توان نیروگاه‌های کم بازده را بازنشست و نیروگاه‌های جدید را جایگزین کرد.
پرداخت این پاداش‌ها صرفا برای زمان پیک در نظر گرفته شده یا تمامی ساعات شبانه‌روز را شامل می‌شود؟
به دلیل اینکه معیار این پاداش عملکرد ماهانه مشترک است، صرفا مختص ساعات اوج بار نیست و تمام ساعات را در برمی‌گیرد؛ البته مشترکانی که از کنتورهای هوشمند استفاده می‌کنند، چنانچه در ساعات کم باری از برق بیشتری استفاده کنند، از تخفیف بهره می‌برند و چنانچه در ساعات اوج بار مصرف کنند، با ضریب 5/ 2 هزینه‌های آنها محاسبه می‌شود و این طرح به هر حال باعث تشویق مشترکان می‌شود. به هر حال وقتی ناترازی توان و انرژی داریم، کاهش مصرف حتی می‌تواند این فرصت را برای استراحت و تعمیرات کوتاه برخی نیروگاه‌های قدیمی فراهم کند. امیدواریم با نصب کنتورهای هوشمند در تمام کشور امکان اجرای دقیق‌تر این طرح‌ها فراهم شود نه اینکه صرفا در ساعت‌هایی که ما ناترازی انرژی داشته باشیم، کاربرد داشته باشد.
با توجه به اینکه شدت انرژی در ایران با توجه به ارزان بودن برق رو به افزایش است، ما در بخش توسعه صنعت برق هم نیازمند اقدامات اساسی هستیم و صرفا نباید مدیریت مصرف را در دستور کار قرار دهیم. نظر شما در این باره چیست؟
به هر حال تا حدودی جبران ناترازی از طریق مدیریت مصرف و بهینه‌سازی امکان‌پذیر است؛ در واقع از آنجا که شدت مصرف انرژی در ایران بالاست، می‌توان حداقل از رشد مصرف جلوگیری کرد، اما همان‌طور که اشاره کردید تامین و تولید برق بسیار حائز اهمیت است، اما تحقق این مهم صرفا از عهده وزارت نیرو خارج بوده و نیازمند همکاری نهادهای مسوول دیگر است. با این وجود در دو سال اخیر هم ایجاد 10هزار مگاوات نیروگاه جدید بین صمت و نیرو توافق شد که حدود 5هزار مگاوات نیروگاه هم اکنون در حال ساخت است، اما در برخی موارد صدور مجوزهای مختلف از جمله مجوزهای زیست‌محیطی یا تامین سوخت زمان‌براست. از سوی دیگر بخش‌های تامین مالی مانند صندوق توسعه ملی لازم است به کمک صنعت برق بیایند؛ در واقع ممکن است از نظر برخی از اعضای هیات‌مدیره صندوق سرمایه‌گذاری در این بخش چندان اقتصادی نباشد، اما یادمان باشد که چنانچه تولید برق دچار مشکل شود، تمامی صنایع دچار آسیب می‌شوند و صرفا مدیریت مصرف پاسخگوی مساله نیست.
کارشناسان معتقدند، یکی از مسائل جدی صنعت برق این است که قیمت‌گذاری واقعی در این صنعت را شاهد نیستیم و همین امر یکی از چالش‌های جدی توسعه این صنعت به شمار می‌رود. نظر شما چیست؟
قانون مانع‌زدایی صنعت برق گام‌های بلندی در راستای واقعی شدن قیمت‌ها برداشته که از جمله می‌توان به ماده 3 و ماده 6 اشاره کرد؛ ماده 3 به اصلاح قیمت بخش صنعت اشاره کرده و ماده 6 هم به بخش خانگی پرداخته و اقدامات مذکور هم برگرفته از این مواد قانونی است. ضمن اینکه در ماده 4 هم آمده که صنایع به میزان 9هزار مگاوات برق تولید کنند؛ بنابراین همان‌طور که در این قانون هم ذکر شده، تخصیص انرژی یارانه‌ای نمی‌تواند در تمام بخش‌ها اجرایی شود؛ تعرفه برخی از مشترکان مانند افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی صفر است که البته سهم چندانی در مصرف انرژی ندارند اما بخش‌هایی مانند صنایع انرژی‌بر باید قیمت انرژی را به نرخ واقعی پرداخت کنند تا با ایجاد انگیزه در بین تولیدکنندگان صنعت برق، این شرکت‌ها در آینده از انرژی پایدار برخوردار شوند.
صحبت دیگری دارید؟
صنعت برق در سالیان اخیر برای خروج از ناترازی تلاش کرده، اما رسالت همه ما این است که استفاده بهینه از انرژی را فرهنگ‌سازی کنیم چرا که در هیچ جای دنیا به مانند ایران مصرف انرژی بالا نیست؛ معتقدم چنانچه توجه خانواده‌ها را به این موضوع معطوف کنیم، می‌توانیم به بهبود وضعیت آینده امیدوار باشیم و در این مسیر رسانه‌ها می‌توانند به‌رغم اقتصادی نبودن، بخشی از وقت و توان‌شان را در زمینه ایجاد فرهنگ بهینه‌سازی صرف کنند تا به صورت توامان توسعه و بهینه‌سازی را در صنعت برق به عنوان صنعت مادر و پیشران شاهد باشیم.
